آیا تماشای تلویزیون برای کودکان مضر است؟

تاثیر تلویزیون روی کودکان و به خصوص نوزادان موضوعی جنجالی است که اختلاف نظرهای زیادی هم روی آن وجود دارد. همه ساله انبوهی از مقالات و گزارشات با محوریت همین موضوع در مورد عادات تماشای تلویزیونی در کودکان منتشر می شوند که برخی از آنها نیز به حق هشدار دهنده هستند.

کودکان آمریکایی به طور متوسط روزانه 4 ساعت تلویزیون تماشا می کنند در حالی که 20 درصد از کودکان زیر دو سال این کشور در اتاق خود یک دستگاه تلویزیون دارند و از آن استفاده می کنند.

در نوزادان سه ماهه و کوچک تر هم باید بگوییم که 40 درصد آنها تلویزیون تماشا می کنند و این در حالیست که شمار کودکان دو ساله یا کوچک تری که تلویزیون تماشا می کنند هم مرتبا زیاد و زیادتر می شود.

براساس مطالعه ای که در سال 2003 میلادی انجام شد، کودکان 6 ماهه تا 6 ساله به طور متوسط دو ساعت از روز خود را صرف «رسانه های دارای نمایشگر» مثلا تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر یا بازی های ویدئویی می کنند. این مطالعه همچنین حاکی از ارتباط میان زمان تماشای تلویزیون و دشواری در مطالعه دارد.

بسیاری از این پژوهش ها، پزشکان، مربیان و دیگر کارشناسان را بر آن داشته اند که والدین را به پیشگیری از تماشای تلویزیون توسط فرزندانشان ترغیب نمایند.

در اوایل آگست سال 2007 و همزمان با انتشار مقاله ای که به مضر بودن برخی برنامه های کودک محور نظیر «اینشتین کوچولو» در پرورش کودکان اشاره داشت، کمپین مقابله با تلویزیون نیز شدت یافت.

این قبیل برنامه ها که عموما هم روی کاست های وی اچ اس و دی وی دی عرضه می شدند حاوی دیالوگ های کوتاه و تصاویری بودند که غالبا ارتباطی با هم نداشتند و توضیح دادنشان برای کودکان بسیار دشوار بود (برای نمونه در این پژوهش به لامپ های لاوا اشاره شده بود که توضیحش برای یک کودک بسیار دشوار است).

علیرغم این مساله اما، آن ویدئوها بسیار محبوب بودند و مشخصا سریال «اینشتین کوچولو» توانست 500 میلیون دلار درآمد داشته باشد و در سال 2001 دیزنی شرکت سازنده آن را خریداری کرد.

بسیاری از والدین اما می گویند که از این ویدئوها به عنوان نوعی پرستار کودک استفاده می کنند و برای نمونه با نشاندن کودک پای یکی از قسمت های این سریال می توانند به انجام اموری نظیر تمیز کردن منزل، آماده کردن شام یا رسیدگی به مسائل دیگر بپردازند. اما آنطور که کارشناسان امر می گویند، این ویدئوها مزایایی که مرتبا از آن دم می زنند را ندارند و حتی ممکن است مضر باشند.

مشکل نتنها به محتوای ویدئو (دیالوگ های کوتاه، تعاملی نبودن آنها و عکس هایی که مرتبا عوض می شوند) بلکه به نجوه تکامل مغز نوزادان مربوط می گردد. مغز یک نوزاد پیش از سن دوسالگی بسیار حساس است و اتصالات عصبی آن و حتی اندازه اش هنوز در فاز رشد به سر می برد و استدلال دانشمندان این است که چنین ویدئوهایی فرایندهای یاد شده را تحریک نمی کنند.

در جریان این پژوهش که روی 1000 خانواده انجام و نتایجش در نشریه Pediatrics منتشر گردید کودکان هشت تا 16 ماهه مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که 32 درصد از آنها برنامه ویدئویی انیشتین کوچولو را نگاه می کنند و 17 درصدشان نیز دست کم یک ساعت در روز پای تماشای تلویزیون می نشینند.

تا به امروز نشانه روشنی دال بر مفید بودن دی وی دی ها و ویدئوهای مخصوص کودکان به اثبات نرسیده است

دانشمندان برای تشخیص اثرات مخرب برنامه هایی مانند انیشتین کوچولو ابتدا روی واژگان تمرکز کردند و مشخص شد که به طور متوسط برای هر ساعتی که این کودکان برنامه یاد شده را تماشا می کنند، 6 تا 8 کلمه نسبت به همسالان خود کمتر یاد می گیرند. کودکان 17 تا 27 ماهه اما ظاهرا از این برنامه تاثیری نپذیرفته بودند.

فردریک زیمرمن سرپرست تیم تحقیق از دانشگاه واشنگتن می گوید: تا به امروز نشانه روشنی دال بر مفید بودن دی وی دی ها و ویدئوهای مخصوص کودکان به اثبات نرسیده است و حتی برخی بر زیان بار بودن آنها تاکی دارند.

حال سوال اینجاست که آیا باید تماشای تلویزیون برای کودکان کم سن و سال ممنوع شود؟

یکی از دانشمندان فعال در مطالعه اخیر اظهار نمود که ترجیح می دهد والدین همراه با کودکان خود پای تماشای این برنامه ها بنشینند و آنها را تنها نگذارند. به این ترتیب دست کم والدین می توانند با فرزندان خود تعامل داشته باشند و آنها را در آشنا شدن با مفاهیم پیچیده و دشوار یاری دهند.

اما از طرفی هم بسیاری از متخصصان باور دارند که کودکان ابدا نباید تلویزیون یا برنامه های ویدئویی ببینند. آکادمی کودکان آمریکا اعلام داشته که کودکان زیر دو سال نباید هیچ برنامه تلویزیونی یا ویدئویی ببینند و کودکان بزرگ تر از دو سال نیز نباید بیشتر از یک یا دو ساعت در روز پای تماشای این برنامه ها بنشینند.

فردریک زیمرمن و دیگر محققان در جای دیگر روی ملاحظه زمان تاکید داشته اند. آنها باور دارند که تماشای تلویزیون «زمان هوشیاری» نوزادان را هدر می دهد چراکه این گروه سنی روزانه 12 ساعت می خوابند.

از همین رو بهتر است که والدین زمان بیداری نوزاد خود را صرف صحبت کردن «کودکانه» (که به تقویت مهارت زبانی اش می انجامد) با او کنند و فعالیت های تعاملی دیگر را همراه با او انجام دهند.

سازمان گفت و شنود آمریکا نیز برای پرورش مهارت های شناختی کودکان توصیه به انجام فعالیت های مختلفی شامل استفاده از ارتباط چشمی، مکالمات دو طرفه با کودک و کتاب خواندن برای کودک می کند. اگر هم والدین فرصت انجام این کار را ندارند بازی با سازه های ساختنی می تواند برایشان سودمند باشد.

دانشمندان همچنین مشکلات مختلفی را به تماشای تلویزیون ارتباط می دهند که از آن جمله می توان به چاقی دوران کودکی و اختلال کم توجهی-بیش فعالی اشاره نمود. برخی از کارشناسان حتی درمورد تصاویری که کودکان در برنامه های غیرآموزشی می بینند نیز  به والدین هشدار داده اند.

آکادمی کودکان آمریکا برآورد کرده که اگر یک کودک بین سه الی 4 ساعت در روز تلویزیون تماشا کند احتمالا تا قبل از رسیدن به دوران راهنمایی تا 8000 قتل را خواهد دید.