شاپرک و نرم افزاری بحث برانگیز؛ صحبت بر سر چیست و خود شاپرک در این باره چه می گوید؟

مدتی است از گوشه و کنار کشور نگرانی هایی مبنی بر استفاده ی شبکه ی الکترونیکی پرداخت کارت یا همان «شاپرک» از یک نرم افزار آمریکایی شنیده می شود. نهاد های مختلفی با دغدغه ی صیانت از فضای تراکنش های مالی کشور این کار را به خطر انداختن اطلاعات استراتژیک کشور در این زمینه و باز کردن راه نفوذ بیگانه ها به این سیستم و رخنه ی اطلاعاتی می دانند.

شاید در نگاه اول اینگونه به نظر برسد که اطلاعات تراکنش های کارتی روزمره ی من و شما چه اهمیتی ممکن است داشته باشد. اما با کمی تأمل بیشتر و قرار دادن این تراکنش ها در قاب بزرگتری به وسعت یک کشور و بازه ی زمانی بزرگ تر، پای بیگ دیتا یا کلان‌داده به میان می آید و همه چیز رنگ و بوی دیگری می گیرد. به بیان ساده، سابقه ی تراکنش های کارتی یک کشور در ساده ترین حالت ممکن می تواند با فرایند های مختلف تحلیلی، الگوهای رفتاری یک جامعه را نمایان کند؛ الگوهایی که از لحاظ استراتژیک و در سطح بین المللی اهمیت زیادی پیدا می کنند.

ظاهراً صحبت های مذکور بر سر نرم افزاری به نام SAS است. برای شفاف سازی بیشتر باید گفت SAS نام یک شرکت نرم افزاری و شکل کوتاه شده ی Statistical Analysis System به معنای سامانه ی تحلیل آماری است. آنگونه که با اندکی جستجو می توان فهمید، این شرکت اقدام به تولید و ارائه ی مجموعه ای از نرم افزار های آماری با همین نام می کند که در حوزه های مختلفی کاربرد خواهند داشت.

اما در کل نرم افزار آماری SAS از لحاظ محاسباتی بسیار قدرتمند است و ظاهراً یکی از نقاط قوت آن این است که به کاربران اجازه می‌ دهد تحلیل‌ های آماری خود را در هر سطحی از پیچیدگی و با درونداد های مختلف انجام دهند. این نرم‌ افزار احتیاج به برنامه نویسی دارد و مانند نرم‌ افزار Spss همه ی کارها در آن از طریق منو ها انجام نمی‌ شوند.

انواع تجزیه و تحلیل های سری های زمانی، انواع مدل های خطی و غیر خطی، روش های چند متغیره ی پیوسته و گسسته، کنترل کیفیت، آمار توصیفی، انواع تحلیل های گرافیکی و نموداری، انواع تحلیل های ماتریسی و غیره را می‌توان توسط این نرم‌ افزار انجام داد. تحلیل های پیشرفته، هوش کسب و کار، هوش مشتریان، مدیریت داده، مدیریت ریسک و امنیت داده ها و تشخیص تخلفات و کلاهبرداری از جمله حوزه هایی هستند که می توان از این نرم افزار در آنها استفاده کرد.

بعد از چند روز بحث داغ در این باره در خبرگزاری‎ ها و شبکه ‎های اجتماعی، شرکت شاپرک بالاخره به این صحبت ها واکنش نشان داده و روی وبسایت خود در این باره دست به شفاف سازی زده است که در ادامه اطلاعیه ی این شرکت در این زمینه را می خوانیم:

«با توجه به اخبار منتشر شده در برخی رسانه ها در خصوص عقد قرارداد با یک شرکت آمریکایی و ابراز نگرانی در مورد نشت اطلاعات، لازم به توضیح می داند که نرم افزار SAS یک نرم افزار تحلیل آماری و مدلسازی عمومی است که داده های آزمایشی و غیر حساس را تحلیل کرده و امکان مدلسازی فرآیندهای تشخیص را در محیطی ایزوله به کارشناسان مربوط می دهد. این نرم افزار روی سامانه های برخط و داده های اصلی نصب نشده و تهدیدی امنیتی را متوجه سامانه های حساس بانکی نمی کند. ضمن اینکه قرارداد موصوف با شرکت آمریکایی منعقد نشده و این قرارداد با یکی از نمایندگان رسمی این شرکت که مدیریت و مالکیت صد در صد ایرانی دارد، بسته شده است. شرکت شاپرک از رسانه های محترم درخواست می کند پیش از انتشار اخبار و ایجاد نگرانی در سطح جامعه، با مشاوره گرفتن از کارشناسان و مطالعه ی عمومی در مورد موضوع بحث، تحلیل دقیق تری از موضوع ارائه دهند».

گذشته از تمام مباحث فنی، حساسیت های ابراز شده نسبت به آمریکایی بودن نرم افزار مورد استفاده ی شاپرک در حالی ابراز می شود که میلیون ها نسخه از صدها نرم افزار و سخت افزار بعضاً قفل شکسته و دستکاری شده ی شرکت های آمریکایی، از سیستم عامل ویندوز گرفته تا تلفن های هوشمند و نرم افزار های کاربردی، روزانه در نقاط و نهاد های مختلف کشورمان مورد استفاده قرار می گیرند، بی آنکه کسی توجهی به امنیت آنها داشته باشد و این به نوبه ی خود جای سؤال است. در این مورد نیز میزان اهمیت موضوع زمانی مشخص می شود که تصویر بزرگ تر را در نظر بگیریم و به سابقه ی چندین و چند ساله ی استفاده از این نرم افزار ها در سطح ملی نگاه کنیم.