موجودات عجیب: میگویی که دمای بدن طعمه هایش را با سطح خورشید یکی می کند

در این مطلب قصد داریم شما را با میگویی آشنا کنیم که می تواند اعضای بدن طعمه خود را یک به یک از هم جدا کند. این میگو که اصطلاحا دهان پا نامیده می شوند، بالغ بر 550 گونه شناخته شده در سرتاسر دنیا دارد و طولش از 2.5 سانتی متر تا بیش از سی سانتی متر متغیر است.

میگوهای دهان پا موجوداتی چابک و بسیار پیچیده هستند و آنقدر سریع حرکت می کنند که می توانند در یک آن آب اطراف خود را آنقدر داغ نمایند که دمایش با سطح خورشید یکی شود.

شاید این میگوها زیاد هم جثه بزرگی نداشته باشند اما قادرند با هرموجودی که برایشان جالب باشد مبارزه کنند؛ اختاپوس، انسان و حتی میگوهای دیگر همگی می توانند هدف حملات برق آسای این میگو قرار بگیرند.

میگوهای دهان پا به دو گروه تقسیم می شوند: نخست گروه در هم شکننده ها که طعمه هایشان را بی هوا هدف ضربه قرار داده و یک به یک اندام هایشان را از هم می درند. این موجودات درست مانند حشرات هم اسم خود، زائده ای روی بدنشان دارند که از طریق آنها به طعمه ها حمله ور می شوند. سرعت و قدرتی که با استفاده از این زوائد به طعمه هایشان وارد می کنند نیز در نوع خود اعجاب برانگیز است.

گروه دوم شلاق زن (spearers ) نام دارند و می توانند ظرف تنها 20 تا 30 هزارم ثانیه به طعمه های خود شلاق بزنند و این در حالی است که گونه در هم شکننده البته سرعتی تا ده برابر بیشتر دارند و باید بگوییم که این سریع ترین حمله شکارچی به شکار است که روی این کره خاکی رقم می خورد.

اما سوال اینجاست که موجودی به این نحیفی چطور می تواند این میزان انرژی را از خود آزاد کند؟ به گفته شیلا پاتک از زیست شناسان دانشگاه دوک، آنها در واقع مکانیزمی فنری شکل دارند که می توانند با استفاده از یک ماهیچه قدرتمند آن را متراکم کرده و انرژی را درونش ذخیره نمایند. در مرحله بعد، چیزی شبیه به ضامن یا قفل آن انرژی را در بازه زمانی کوتاهی آزاد می کند و این یعنی زائده روی بدن میگو با سرعتی بسیار بالا به سمت طعمه به حرکت در می آید.

بی مهره ها معمولا معماری ماهیچه ای منعطف تری نسبت به مهره دارانی چون انسان دارند و به همین خاطر است که میگوهای دهان پا چنین توانمندی و قابلیتی دارند. پاتک می گوید، به همین دلیل وقتی یک خرچنگ به شما آسیب می زند تعجب می کنید زیرا جانور علیرغم جثه کوچکش درد زیادی را به شما واردمی کند. در واقع این موجودات نوعی ماهیچه بهینه سازی شده با نیرو دارند که آن را در مهره داران نمی بینیم.

به لطف این ماهیچه ها، میگوی دهان پا می تواند عضو شلاقی شکل بدن خود را حتی با وجود مقاومت بالای آب با سرعتی بالغ بر 82 کیلومتر بر ساعت به سمت طعمه حرکت دهد. این سرعت بالا، محیطی با فشار اندک را به وجود می آورد که در جریان فرایندی به نام «خلا زایی» به تشکیل حباب های بخار می انجامد.  وقتی این حباب ها از میان می روند انرژی فوق العاده زیادی را به شکل نور و حرارت ایجاد می کنند که دمایش به 4700 درجه سانتی گراد می رسد.

این گرمای وحشتناک بیش از اندازه زیاد است که بتواند طعمه ها را سرخ کند اما باز هم شرایط برای آنها خوب نیست. موج شوک وارد شده ناشی از ترکیدن حباب ها در ادامه با ضربه ای همراه می شود که از سوی میگو به طعمه وارد می شود و آن را بیهوش می کند. در نظر داشته باشید که میگو این کار را با استفاده از دو مکانیزم شلاقی شکل روی بدن خود انجام می شود و در نتیجه ضربه ای که به طعمه خود وارد می کند چهار برابر می شود.

به این تریتب خطرناک ترین مارها و حلزون ها هم نمی توانند از آن جان سالم به در ببرند. اما در مورد خرچنگ ها باید بگوییم که جانور با هوش و نبوغ خود ابتدا بازوهای آنها را هدف قرار می دهد و سپس باقی اعضای بدنشان را از جایش خارج می کند تا تحرک پذیری را از آنها بگیرد.

در حال حاضر پاتک در تلاش است تا مشخص نماید که آیا میگوها نسبت به فرایند «خلا زایی» از خود کنترلی دارند یا خیر. در جریان بررسی های او مشخص شده که این پدیده تنها در شرایط خاصی رخ می دهد؛ معمولا آب های گرم و کم فشاری که این میگوها در آن زندگی می کنند.

پاتک در ادامه این سوال را مطرح می کند: آیا این فرایند با هوشیاری کامل میگوها رخ می دهد یا صرفا نتیجه حرکت سریع شان است؟ اینطور به نظر می آید که این میگوها طوری تکامل یافته اند که از حباب ها به عنوان نوعی سلاح بهره بگیرند.

اما در جریان این فرایند مکانیزم شلاقی شکل میگو دچار فرسایش می شود و بعضا از بدنش جدا می گردد، به همین خاطر جانور این فرصت را دارد تا بدن خود را ترمیم نموده و یک شلاق تازه داشته باشد. در این دوره، میگو به شدت آسیب پذیر می شود و در نتیجه دست به فریبی جالب می زند و برای مثال مکانیزم شلاقی بدنش را طوری حرکت می دهد که دیگران تصور می کنند مشغول شکار است و در واقع عمل شلاق زدن را وانمود می کند تا موجودی به آن نزدیک نشود.

چشمان قدرتمند

به گفته تام کرانین زیست شناس دانشگاه مریلند در کنار این روش شکار جالب و منحصر بفرد، چشمان قدرتمند و پیچیده میگو قرار دارند که شاید نمونه اش را نشود در قلمرو حیوانات یافت. این چشم ها درست مانند آنچه در بدن زنبورها، پشه ها و خرچنگ ها یافت می شود از نوع ترکیبی است اما برخلاف آنها «شیوه ای متفاوت را برای انطباق یافتن با محیط پپرامون خود برگزیده اند» و بخش های مختلف یک چشم آن قادرند به یک نقطه از محیط خیره می شوند.

او در ادامه می گوید: در واقع مثل این می ماند که چندین چشم درون یک چشم قرار گرفته باشند. به بیان دیگر، اگر انسان برای تشخص مسافت از دو چشم استفاده می کند، این میگوها چنین کاری را با یک چشم خود انجام می دهند.

برخی از گونه های این جانور نیز مجموعه ای پیچیده از گیرنده های رنگی را در بدن خود دارند که تعدادشان بعضا به رقم 16 گروه می رسد و این در حالی است که انسان تنها چهار مجموعه از آنها را دارد. نکته جالب تر اینکه نیمی از تمامی میگوها ابدا توانایی تشخیص رنگ را ندارند.

دهان پاها همانطور که در تصاویر می بینید رنگ آمیزی تندی دارند که البته چنین اتفاقی و همراهی اش با توانمندی فوق العاده آنها در تشخیص رنگ هم بی دلیل نیست و دانشمندان تردیدی ندارندآنها با این شیوه می توانند یکدیگر را از هم تشخیص دهند.

نکته دیگری که باید به آن اشاره گردد این است که برخی از میگوهای دهان پا قادرند طیف وسیعی از رنگ ها را در نور فرابنفش تشخیص دهند و به همین خاطر می توانند رنگ هایی را ببینند که دیگر جانوران از مشاهده شان عاجزند.

کارنین می گوید: رنگ یکی از مشخصه های سیستم عصبی است و در دنیای واقعی وجود ندارد اما این میگوها می توانند جنبه هایی از نور فرابنفش را ببینند که هیچ موجود دیگری قادر به آن نیست. در واقع رنگ ها صرفا وجود دارند چون مغز اینطور فکر میکند. همین نکته نیز در مورد میگوهای دهان پا با گیرنده های رنگی مختلفشان صادق است.

در هر صورت، علاوه بر توانمندی هایی که به آنها اشاره کردیم، میگوی دهان پا تنها گونه شناخته شده روی زمین است که می تواند قطبیده شدن دایره ای شکل نور ( circular polarization of lig) را مشاهده نماید و این اتفاق تنها در شرایط خاصی رخ می دهد. کارنین می گوید تنها چیزی که در این باره می دانیم این است که میگو از این قابلیت برای ارسال سیگنال استفاده می کند؛ به بیان دیگر این موجودات الگوهایی را روی بدن خود ایجاد می کنند که شکلی قطبیده شده و دایره ای دارد.

مدیریت کردن و درک این حجم داده نیز به مغزی بسیار قدرتمند نیاز خواهد داشت که البته در بدن میگوی دهان پا وجود ندارد. چشمان انسان داده های خام را به مغز منتقل می کند تا مورد پردازش قرار گیرند و این در حالی است که در بدن میگو این کار درون چشمانش انجام می شود. به بیان دیگر، چشمان دهان پا از مغزش بزرگ تر هستند.

اگر می خواهید علت این توانمندی در پردازش سریع اطلاعات را بدانید باید بگوییم که شکار سریع میگو ایجاب می کند که در زمان آزاد شدن آن حجم بالا انرژی و سرعت عملی که از خود نشان می دهد چنین قابلیتی داشته باشد.

جالب است بدانید در گروهی از شلاق زن ها، لانه توسط یک جفت تقسیم می شود که درواقع از سیستم تک همسری تبعیت می کنند و بعضا می توانند تا پایان عمرشان که شاید 30 تا 40 سال به طول بکشد با هم زندگی کنند. به این ترتیب، گونه نر کار شکار را انجام می دهد و برای ماده می برد و گونه ماده نیز کار تولید مثل را بر عهده می گیرد.

در واقع تفاوت های جنسیتی این دو گونه به خوبی در شیوه زندگی شان قابل مشاهده است؛ مردان قدرت بیشتری دارند هرچند از وظایف پدری خود نیز شانه خالی نمی کنند. در مقابل بعضا مشاهده شده که ماده ها هم دو بار تخم گذاری می کنند تا بقای نسل شان تضمین گردد.