کاهش فروش و فقدان تکنولوژی اختصاصی؛ آیا شیائومی واقعاً ۴۵ میلیارد دلار ارزش دارد؟

«استارتاپی که روزی پردرآمد بود و حالا در برخورد با مشکلات، در حال از پا افتادن است». شاید تصور کنید که این می تواند تیتر مناسبی برای یکی از خبر های مرتبط با شیائومی باشد. اما این استارتاپ چینی، چندان شبیه به سایر شرکت های خصوصی با ارزش چند میلیارد دلاری نیست. این شرکت همچنان تلاش می کند تا فرایندی تکمیلی و کاربر-محور را طی می کند و در نهایت قادر شود محصولات خود را به شکل جهانی عرضه نماید.

«لِی»، مدیر عامل شیائومی سال پیش گفت: «ماموریت شیائومی این است که نظرات جهانی در مورد محصولات چینی را تغییر دهد.»

شیائومی چند وقتی می شود که دیگر «با ارزش ترین استارتاپ جهان» خطاب نمی شود -عنوانی که فعلاً در اختیار اوبر است- اما در هر صورت هنوز هم ارزشی معادل ۴۵ میلیارد دلار دارد؛ رقمی که می تواند سمبل قدرت این شرکت چینی باشد. به طوریکه حتی اگر به سراغ دفترچه راهنمای محصولات ساخته شده به دست این برند بروید، متوجه می شوید که این ارزش تقریبی را درون آنها ذکر کرده تا کاربر مطلع باشد از برندی با چه ارزشی یک کالا خریده است.

اگرچه موبایل های شیائومی به شکلی ویژه مورد توجه کاربران و رسانه ها قرار می گیرند و البته با نصف قیمت آیفون فروخته می شوند، اما تحلیلگران به خاطر این موبایل ها نبوده که ارزش شیائومی را ۴۵ میلیارد دلار اعلام کرده اند. سرمایه گذاران خصوصی باور دارند ارزش شیائومی از شرکت های نامداری نظیر FedEx، Caterpillar و Delta Air Lines بیشتر است، چرا که شیائومی وعده توسعه یک شبکه و اکوسیستم گسترده از محصولات و سرویس ها را داده، دقیقاً مانند اپل، و باور بر این است که می تواند در بازه های زمانی مشخص، به درآمدهای از پیش تعیین شده ای دست پیدا کند. این در حالیست که قرار نیست شیائومی، به چین محدود شود و کم کم می خواهد محصولاتش را در نقطه به نقطه جهان عرضه کند.

دقیق تر که به برنامه های شیائومی نگاه کنیم، می بینیم اکوسیستمی که این شرکت در سر می پروراند، بلندپروازانه تر از اپل است. اپل در بخش سرویس ها، تمرکز خود را بر محصولاتی نظیر iTunes قرار داده در حالی که کار اصلی اش، فروش موبایل، تبلت و کامپیوتر است. شیائومی برای زمانه ای خود را آماده می کند که در اینترنت اشیاء غرق می شویم.

شرکت مورد اشاره آینده ای را می بیند که که شما تصفیه کننده آب شیائومی، فیلتر هوای شیائومی، و سیستم نورپردازی خانگی شیائومی -به طور کلی اکوسیستم خانگی شیائومی- را با اشاره دست خود در موبایل مدیریت می کنید. اما مدیران و تحلیلگران باور دارند که کاهش فروش موبایل های شیائومی، چنین آینده ای را به خطر می اندازد.

شیائومی برای زمانه ای خود را آماده می کند که در اینترنت اشیاء غرق می شویم

از یک سو سرعت رشد شیائومی در کاهش یافتن است و از طرف دیگر، کم کم چنین شَکی به وجود می آید: آیا استارتاپی که نوآوری خاص و تکنولوژیکی نداشته و یا در خارج از حوزه تلفن های هوشمند، نتوانسته رشد چشم گیری از خود برجای بگذارد، واقعاً قادر است یک اکوسیستم گسترده توسعه دهد و با اپل یا گوگل مقابله کند؟

«دانکن کلارک» (Duncan Clark) یکی از مشاورین حوزه فناوری که قبلاً در نقش مشاور شرکت علی بابا هم ظاهر شده، می گوید: «تصور می کنم که ترمز چرخ های روان شیائومی کم کم در حال کشیده شدن است.» همین دیدگاه ها، باعث می شود تا شانس مشاهده آینده ای روشن برای شیائومی، کمتر و کمتر شود.

…

مدیران شیائومی منتفر هستند از اینکه شرکت‌شان را با لفظ «یک استارتاپ توسعه دهنده موبایل» خطاب کنید. به شدت ترجیح می دهند تا «کمپانی اینترنتی» صدا زده شوند. این در حالیست که در پنج سال اخیر، شیائومی موفق به فروش ۱۷۵ میلیون تلفن همراه شده است. این شرکت تا همین اواخر، هیچ فروشگاه فیزیکی نداشت و به شکل اینترنتی و از طریق وب سایت خود، محصولاتش را به فروش می رساند. در چین، موبایل هایش با سیستم عاملی خانگی فروخته می شوند که یک دستکاری سنگین بر روی پیکر اندروید گوگل است. سپس، همین سیستم عامل با فروشگاه اپلیکیشن و موسیقی خود شیائومی تکمیل می شود.

«هوگو بارا» نایب رییس بخش تجارت بین الملل در شیائومی خبر می دهد که این شرکت چند سال پیش متوجه گشته که فروش موبایل به تنهایی، نمی تواند آن سود لازم را به ارمغان بیاورد، حتی اگر خریداران برای تهیه محصول شما صف کشیده باشند. برای همین شیائومی شروع کرد به فروش باتری و برخی لوازم جانبی رنگارنگ و با بازخوردی شگرف رو به رو شد. همین مسئله باعث گشت تا تصمیم جدیدی گرفته شود. بارا که در MIT درس خوانده و برای چند سال در مقر اصلی گوگل مشغول به کار بوده، می گوید: «فروش موبایل برای ما اهمیتی ندارد. آنچه مهم است، دست یابی به کاربرهای بیشتر است.» شیائومی برای یافتن کاربران بیشتر اقدام به توسعه لشکری از سخت افزارهای مختلف کرد، چرا که در نگاه اول، سخت افزار بود که می توانست توجه افراد را جلب کند.

شیائومی دقیقاً به همین دلیل دست به تولید ابزارهای مختلف زده است. تیم اصلی این استارتاپ، متشکل از ۱۷۰ نفر است که در زمینه توسعه سخت افزار، زنجیره تولید و طراحی تخصص دارند. بر خلاف جاناتان آیو و تیم طراحی بزرگش در اپل، شیائومی برای تولید محصولات خود و طراحی آنها، با شرکت هایی دیگر نیز همکاری می کند.

شیائومی در زمینه توسعه سخت افزارهای نو با شرکت های دیگر همکاری می کند تا در نهایت اکوسیستمی که در دست تهیه دارد، غنی تر شود. در قبال این همکاری، شرکت یاد شده حق فروش محصولات را پیدا می کند و استارتاپ هایی که با شیائومی همکاری دارند و اینک تعدادشان به ۵۵ عدد می رسد، به زنجیره تولید، تامین کنندگان قطعات اولیه، بخش تبلیغات و حتی مهندسین صنعتی شیائومی دسترسی پیدا می کنند.

«لیو دی» (Liu De)، مردی ۴۳ ساله که پیشتر در دانشگاه تکنولوژی پکن طراحی صنعتی درس داده و مسئولیت آن را بر عهده داشته، اینک عهده دار اکوسیستمی است که شیائومی می خواهد همه چیز را در آن جای دهد. شیائومی هدفون، اسپیکر بلوتوث و دستبند سلامتی را می سازد و می فروشد و تا کنون بیشترین مواردی که به فروش رسانده، دستگاه هایی غیر هوشمند بوده اند. برای مثال، پاوربانک هایی که نمی توان در آنها هیچ ویژگی هوشمندی را یافت.

در ماه آوریل شیائومی ۳۰۰ روزنامه نگار را به مقر اصلی اش دعوت کرد تا از یک پلوپز ۱۵۰ دلاری پرده بردارد. فروشی که اکوسیستم شیائومی داشته، به ۷۵۰ میلیون دلار در سال گذشته می رسد. در این میان برخی موسسه های تحقیقاتی خبر می دهند که در چین، بازار لوازم هوشمند در سال ۲۰۱۸ به ارزشی ۱۵ میلیارد دلاری می رسد و بر همین اساس، ممکن است درآمد شیائومی از این بخش تا پنج سال آینده هم اندازه موبایل هایش شود. سال پیش، ۹۰ درصد از درآمد ۱۲.۵ میلیارد دلاری شیائومی از محل فروش موبایل بود.

…

«Yeelight» نام یکی از استارتاهای تحت نظر شیائومی است. این شرکت که ۶۰ کارمند دارد، چراغی هوشمند را به فروش می رساند که می تواند ۱۶ میلیون رنگ مختلف را در اختیار شما قرار دهد.

در سال ۲۰۱۴، گوگل با پرداخت ۳.۲ میلیارد دلار دست به خرید شرکت نست زد. استارتاپ های توسعه دهنده لوازم هوشمند خانگی نیز کار خود را تقریباً تمام شده می دانستند. موسس Yeelight، آقای اریک ژیانگ نیز خود را در برابر سرمایه گذارانی می دید که باید به آنها پاسخ می داد. در همان زمان، پیشنهادی که از سوی شیائومی شد، این شرکت را نجات داد.

قرار شد تا شیائومی همه چیز را در دست گیرد؛ از برندینگ گرفته تا کنترل کیفیت. از سوی دیگر، این محصولات در وب سایت شیائومی قرار می گرفتند که به شکل ماهانه ۱۴۰ میلیون بازدید دارد.

تا تابستان گذشته، Yeelight موفق به فروش ۵۰۰ هزار چراغ هوشمند شد. آن هم با قیمتی ۸۰ درصد کمتر از محصول مشابه که از سوی شرکتی معتبر به نام فیلیپس به فروش می رسید.

این فروش البته درون چین بوده است. مشکل ماجرا اینجاست که بیشتر محصولاتی که شیائومی به فروش می رساند صرفاً در خود چین هستند و اگر قرار باشد در خارج از خاک این کشور به فروش رسند، باید به سراغ شرکت های مختلف رفته و حق امتیاز برای پتنت های شان پرداخت کند. در این بین، خود وب سایت شیائومی هم در خارج از خاک چین چندان شناخته شده نیست. در نهایت، استارتاپی نظیر Yeelight که زیر چتر شیائومی قرار دارد اگر نتواند تکنولوژی تازه و کاملاً نویی ارائه دهد، قادر نخواهد بود در خارج از خاک چین به فعالیت بپردازد.

همین داستان در مورد موبایل های شیائومی هم صادق است. برای مثال شرکت سوئدی اریکسون سال هاست که شیائومی را محکوم به استفاده از پتنت هایش می کند. چینی ها در سال ۲۰۱۴ موبایل های خود را به هند بردند و اریکسون نیز در همان کشور از شیائومی شکایت کرد. (این پرونده هنوز در جریان است.) در ماه مه، شیائومی نوعی همکاری با مایکروسافت را آغاز کرد که باعث می شد قسمتی از مشکل پتنت ها مرتفع گردد. شیائومی در این قرارداد اجازه استفاده از ۱۵۰۰ پتنت را پیدا می کند که بیشتر مشکل بخش موبایل را حل می کنند. مشکل سایر ابزارها مانند دستگاه تصفیه آب و یا همان لامپ هوشمند، به قوت خود باقیست.

نکته دیگر اینکه ابزارهایی که مشکل پتنت ندارند، چندان برای شیائومی سودآور نیستند. برای مثال دستبند سلامتی Mi Band در آمریکا موفق بوده، ولی قیمتی معادل ۱۵ دلار دارد.

سه سال پیش مدیر عامل شیائومی آقای «لِی جون» به نیویورک تایمز گفت: «ما صرفاً یک شرکت چینی که سازنده موبایل های بی ارزش و بی کیفیت است، نیستیم.» اما هنوز هم بسیاری از مشتریان این شرکت، آن را دقیقاً با همین مشخصه می شناسند. چرا که برخی از دستگاه هایی که از سوی این برند توسعه می یابند، با مشکلات کیفی مواجه هستند. اولین دستگاه تصفیه کننده هوایی که شیائومی ساخت، از سوی رگولاتوری شانگهای برای مقدار هوای پاکی که تولید می کرد مورد انتقاد قرار گرفت و البته شکایات را می توان در انجمن های پشتیبانی خود شیائومی در مورد تلویزیون ۶۰ اینچ، 4K و ۶۲۰ دلاری این شرکت دید.

حتی این شکایات در مورد تلفن های هوشمند شیائومی هم وجود دارد. برخی از کاربران در مورد کیفیت آنها عنوان می کنند که نمایشگر به سادگی می شکند و یا برای مثال دمای بدنه پرچمدار آخر، Mi 5، تا حد زیادی داغ می شود. در نتیجه یک نظرسنجی، تنها ۳۷ درصد از کاربران موبایل های شیائومی گفته اند که دوباره هم یک موبایل از همین سازنده خواهند خرید در حالی که ۷۴ درصد از کاربران آیفون چنین عقیده ای داشته اند. «دانکن کلارک» در این باره می گوید: «موبایل های شیائومی نمی توانند مجذوب تان کنند. این، برای اکوسیستم یک نقص است.»

…

اگر فروش بالای موبایل های شیائومی ادامه داشت، هیچ یک از این مشکلات به این شکل دیده نمی شد. ولی چنین نیست. پیش از عرضه Mi Note، آقای لِی عنوان کرد که در سال ۲۰۱۵ شیائومی می خواهد ۱۰۰ میلیون واحد موبایل به فروش برساند. چنین نشد و شرکت مورد بحث، به فروش ۷۱ میلیون موبایل بسنده کرد. در نخستین دوره سه ماهه از سال ۲۰۱۶ نیز فروش تلفن های هوشمند به ۱۰.۹ میلیون واحد می رسد که در مقایسه با مقطع مشابه در سال ۲۰۱۵، مشمول ۲۶ درصد کاهش شده است. (این در حالیست که فروش موبایل به شکل جهانی تنها نیم درصد کاهش یافت.)

شیائومی هنوز هیچ نوع فناوری خاص به شکل خانگی توسعه نداده و حالا با توجه به آمار فروش موبایلش، ارزش ۴۵ میلیارد دلاری آن زیر سایه علامت سوال بزرگی قرار گرفته است. شرکت مورد بحث حاشیه سودی معادل ۵ درصد دارد و بیشتر موبایل های خود را با قیمتی نزدیک به بهای تمام شده به فروش می رساند.

این در حالیست که شیائومی، در بازار بورس حضور ندارد. در این صورت، بعید نبود که در همین هنگام سهام داران عمده با زیان بسیار دست به فروش سهم های خود می زدند و با آن وداع می گفتند.

ارزش سهام اپل از ماه آوریل تا کنون ۱۲ درصد کاهش داشته، چرا که در دو دوره مالی گذشته، گزارش می دهد که تعداد کمتری آیفون از سال پیش به فروش رسانده. با این حال، اپل موفق ترین اکوسیستم تکنولوژیک در جهان را دارد و در هر دوره سه ماهه، درآمدی ۶ میلیارد دلاری از آن کسب می کند که به سختی حدود ۱۲ درصد از کل درآمدهایش می شود.

درآمد اپل به شکل ویژه متکی بر فروش سخت افزار و رشد آن است. زمانی که موبایل ها جدید باشند، مردم علاقه بیشتری به خرید اپلیکیشن هم نشان می دهند و سرویس های تازه ای را مورد استفاده قرار می دهند. زمانی که نو بودن آیفون از یاد می رود، کاربر خرج کردن برا آن را نیز فراموش می کند.

شیائومی ولی هنوز هم یک شرکت خصوصی است که مانند یک استارتاپ عمل می کند. فروشی که دارد هم باعث می شود تا درآمد به این کمپانی تزریق شده و نیازی به جذب سرمایه نباشد. در این میان «تاک لی کو» (Tuck Lye Koh) یکی از اولین سرمایه گذاران در استارتاپ شیائومی و همچنین شخصی که شرکت سرمایه گذاری «Shunwei Capital» را در پکن تاسیس نموده، می گوید که اطمینان دارد شیائومی می تواند بازار اینترنت اشیای چین را در دست بگیرد. پنداری او شیائومی را همچون یک شرکت اینترنتی می بیند که قابلیت تبدیل شدن به یک «Ikea» را دارد که محصولاتی ارزان اما با کیفیت برای خانه ها تولید کرده و آنها را در حجم گسترده به فروش می رساند.

البته باید اشاره داشت که سال گذشته، شیائومی دست یافتن به هدف کسب درآمد یک میلیارد دلاری از محل فروش بازی و اپلیکیشن را در سر می پروراند که نتوانست آن را محقق کند. این شرکت در سال ۲۰۱۵، درآمدی ۵۶۰ میلیون دلاری از همین محل کسب کرد. مشکل دیگر شیائومی این است که برخی از محصولات پر فروشش، با حاشیه سود اندک فروخته می شوند و هیچ درآمد ثانویه ای هم برای این شرکت ندارند. برای مثال، کار یک پهپاد یا پلوپز مشخص است. کاربر نمی تواند با پلوپز خود محتوایی مصرف کند تا شیائومی از فروش محتوا، درآمدی جانبی داشته باشد.

شیائومی شاید قادر نباشد به اهدافی که سرمایه گذارانش مشخص کرده اند برسد، اما در هر صورت می توان نام شرکتی موفق را بر آن نهاد. در این بین همکاری شیائومی با مایکروسافت برای استفاده از پتنت های این شرکت می تواند باعث شود تا ین برند چینی در بازارهای خارجی بیشتری حضور پیدا کند. در حال حاضر نیز شیائومی با فروش پربار خود در هند و برزیل، ۹ درصد از درآمد خود را خارج از خاک چین به دست می آورد.

شیائومی البته هنوز هم رویای تبدیل شدن به شرکت شماره یک در زمینه اینترنت اشیاء را در سر می پروراند، هرچند که قرار نیست در این راستا، تنها به تاخت و تاز بپردازد. هوآوی که سال پیش موفق به فروش ۱۰۸ میلیون واحد موبایل شد، بیان نموده که می خواهد در این راستا فعالیتی مستمر داشته باشد و مجموعه ای از کالاهای هوشمند خانگی را توسط همکاری با شرکت های دیگر نظیر هایر، عرضه کند. با این حال «لِی جون»، مدیر عامل شیائومی به تازگی در جمع هواداران خود گفته: «نمی خواهم در نگاه هیچ کس، دوم دیده شوم.»

با اینکه شیائومی رشدی شگفت انگیز را در چند سال اخیر تجربه کرده، اما در حال حاضر "اول بودن" برای این شرکت بسیار دور از دسترس به نظر می رسد.