دوراهی استارتاپ های اینترنتی چین؛ تسلط بر بازار داخلی یا رقابت در بازار جهانی

اپلیکیشن های لبخوانی روی تصویر این روز ها بازار داغی دارند. دابسمش و موزیکالی برای نوجوان هایی که دوست دارند روی موسیقی مورد علاقه شان لبخوانی کنند و ویدیوی اختصاصی خودشان را درست کنند از جمله واضح ترین گزینه ها به شمار می روند. برای مثال موزیکالی به کاربران اجازه می دهد روی موسیقی مورد علاقه شان لبخوانی کنند و ویدیوی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. اپلیکیشن یاد شده ۱۰۰ میلیون کاربر دارد و با ستاره های سرشناس موسیقی نیز همکاری نزدیک دارد.

اما به راحتی نمی توان به چینی بودن این اپلیکیشن پی برد؛ شاید برایتان جالب باشد بدانید این موضوع عمدی است. شرکت مادر آن برای آنکه بتواند در آمریکا به موفقیت دست پیدا کند ناگزیر از بازار ۷۰۰ میلیونی وطن خود یعنی چین چشم پوشیده است.

Alex Zhu، یکی از مؤسسین شرکت Musical.ly مستقر در شانگهای می گوید دلیل این امر ساده است: اینترنت چین اساساً با اینترنتی که در بیشتر مناطق دیگر دنیا مورد استفاده قرار می گیرد تفاوت دارد.

او که فارغ التحصیل مهندسی شهرسازی از دانشگاه Zhejiang شهر هانگژوست می گوید: «راه یافتن به بازار چین هنوز خیلی دشوار است. این کشور فضای بسته ای دارد و رقابت در چنین بازاری خیلی متفاوت است».

دو دهه پیش، پس از آن که چین شروع به جدا کردن اینترنت داخلی خود از باقی دنیا کرد، میان دنیای دیجیتال این کشور و باقی جهان فاصله افتاد. همین موضوع باعث شده شرکت های آمریکایی فعال در حوزه ی فناوری مثل فیسبوک و اوبر نتوانند به بازار این کشور دسترسی پیدا کنند.

اما این جدایی برای شرکت های اینترنتی چینی تبعات چشمگیری داشته است.

دیوار چین؛ این بار دور شرکت های اینترنتی چینی

جدایی اینترنت داخلی چین از اینترنت جهانی، بزرگ ترین و نوآور ترین شرکت های اینترنتی این کشور را به مرز های مجازی آن محدود کرده است. شرکت هایی مثل علی بابا، بایدو، و تنسنت به برخی از بزرگ ترین شرکت های اینترنتی جهان بدل شده اند، با این حال تماماً به بازار داخلی کشور خود وابستگی دارند. سرمایه گذاری های خارجی آنها تا حد زیادی ناپیوسته بوده و پیش بینی هایشان برای به چالش کشیدن غول های امریکایی در عرصه ی بین الملل تحقق نیافته اند.

این دوپارگی اینترنت، استارتاپ های اینترنتی چین را نیز مجبور کرده است بین این دو یکی را انتخاب کنند. آنها ناخواسته مجبور می شوند محصول خود را یا برای بازار چین بسازند یا باقی نقاط جهان.

ماجرای اینترنت چین از بسیاری جهات به خط آهن امریکا در قرن نوزدهم شباهت پیدا می کند؛ یعنی زمانی که ریل های مختلف با اندازه های مختلف، جلوی حرکت قطار ها از یک نقطه به نقاط دیگر را می گرفت.

کایفو لی، سرمایه گذار اهل تایوان و رئیس سابق گوگل چین در این باره می گوید: «دیوار موجود بین بازار آمریکا و چین، روز به روز بلند تر می شود».

تلاش ناموفق پیام رسان چینی برای حضور در بازار جهانی

مشکلات و دشواری هایی که شرکت های اینترنتی چین برای تعمیم موفقیت های خود به نقاط دیگر دنیا با آنها مواجه می شوند در پیام رسانی مثل ویچت متعلق به تنسنت تجلی پیدا کرد. ویچت در چین تجارت الکترونیک و خدمات دنیای واقعی را به شیوه های هیجان انگیزی با یکدیگر در می آمیزد. پیام رسان مذکور حدود ۷۰۰ میلیون کاربر دارد که اغلب آنها چینی هستند و یا از آن برای ارتباط با کاربران این کشور بهره می گیرند.

تنسنت در سال ۲۰۱۲ با بهره گیری از میلیون ها دلار پول، استفاده از ستاره ی فوتبال جهان یعنی لیونل مسی به عنوان سخنگو و تبلیغات محلی به شیوه ی بالیوودی در هند، سعی کرد حوزه ی فعالیت خود را از مرز های چین فرا تر ببرد. این تلاش تنسنت به گفته ی مدیرانش بهترین شانس این شرکت برای ورود به عرصه ی بین المللی بود که با شکست مواجه شد.

منتقدین، عدم بهره مندی تنسنت از بازاریابی متمایز، سابقه ی محدودیت های نظارتی دولت چین و ورود دیرهنگام به بازار های بین المللی را از جمله دلایل این شکست عنوان کردند. با این حال بزرگ ترین مشکل این بود که پیام رسان مذکور در خارج از چین کارایی هایی که در داخل چین دارد را نداشت. در داخل چین، می توان از ویچت تقریباً برای هر کاری استفاده کرد؛ پرداخت قبوض، گرفتن تاکسی، گرفتن وقت دکتر، اشتراک گذاری عکس و چت کردن. اما توانایی ویچت در انجام این کار ها به دیگر خدمات اینترنتی این کشور بستگی دارد که خارج از چین با محدودیت مواجه اند.

همین موضوع باعث می شود پیام رسان مذکور خارج از این کشور صرفاً یک پیام رسان معمولی باشد که برای چت کردن و اشتراک گذاری عکس از آن استفاده می شود و فرق چندانی با واتسپ و مسنجر که هر دو تحت مالکیت فیسبوک اداره می شوند نداشته باشد. بایدو و علی بابا نیز به همین شکل اپلیکیشن هایی با قابلیت های متعدد دارند؛ قابلیت هایی که خارج از چین کارایی خود را از دست می دهند.

استارتاپ های چینی بر سر دوراهی

همین مشکل باعث آزردگی استارتاپ های چینی نیز می شود. این شرکت ها در آغاز فعالیت های خود به استفاده از سایت ها و اپلیکیشن های اینترنتی چین برای بازاریابی و تقویت کسب و کارشان عادت می کنند. اما گسترش فعالیت هایشان به خارج از کشور به معنای دنیای دیگری از خدمات است که باید بر آنها تسلط پیدا کنند؛ از جمله درک جامع و کاملی از پلتفرم ها و تبلیغات فیسبوک و گوگل به جای بایدو و تنسنت.

اما موزیکالی بر خلاف چنین استارتاپ هایی رویکرد متفاوتی در پیش گرفت و خود را با محبوب ترین شبکه های اجتماعی آمریکا در ارتباط قرار داد. به این ترتیب اگر کسی بتواند ویدیوی هماهنگ و فوق العاده ای با استفاده از این اپلیکیشن درست کند، نه تنها می تواند آن را روی اپلیکیشن موزیکالی قرار دهد، بلکه قادر است ویدیوی خود را روی اینستاگرام، واتسپ یا فیسبوک نیز با دیگران به اشتراک بگذارد. به گفته ی Zhu، همین نکته به Musical.ly کمک کرده است با رشدی طبیعی به اروپا، امریکای جنوبی، و جنوب شرقی آسیا راه پیدا کند.

Zhu خلاقیت نسل جوان امریکا را بسیار بارز می داند. او می گوید اگر اپلیکیشن شما بتواند توجه گروه سنی خاصی را به خود جلب کند و آنها را برای به اشتراک گذاری محصول شما به وجد بیاورد، احتمال رشدتان زیاد خواهد بود».

به دنبال جای پایی محکم

راه حل چیتا موبایل، سازنده ی اپلیکیشن های کاربردی ساکن پکن که اغلب کاربرانش خارج از چین هستند، پیدا کردن یک نقطه ی اتکا برای دست پیدا کردن به باقی نقاط جهان بوده است. این شرکت در سال ۲۰۱۴ دفتری در تایوان افتتاح کرد؛ یعنی جایی که گوگل و فیسبوک بر بازار تسلط زیادی دارند. همین به شرکت مذکور کمک کرد کارکنانی جذب کند که فیسبوک، یوتیوب و دیگر پلتفرم های شناخته شده ی غربی که می شد برای تبلیغات از آنها استفاده کرد را به خوبی می شناختند.

چارلز فن، مدیر ارشد فناوری چیتا در این باره می گوید: «تایوان برای ما پلی بود به سوی بازار امریکا».

تنسنت، علی بابا و بایدو همگی در امریکا دفتر دارند اما برای پیدا کردن جای پایی قابل اتکا در آن سوی آبها، بیشتر به سرمایه گذاری و خرید روی آورده اند. علی بابا ظرف دو سال اخیر در چند بازار در حال ظهور از جمله دو شرکت بازرگانی آنلاین در هند به نام های Paytm و Snapdeal سرمایه گذاری هایی داشته است. این شرکت ۱ میلیارد دلار نیز برای خرید یک وبسایت محبوب تجارت الکترونیک در آسیای جنوب شرقی به نام Lazada هزینه کرد.

اما تنسنت در بازار های غربی تهاجمی تر عمل کرده است. این شرکت در ماه ژوئن، با پرداخت ۸.۶ میلیارد دلار به Supercell فنلاندی، سازنده ی بازی شناخته شده ی Clash of Clans، بزرگ ترین معامله ی خارجی خود را رقم زد. تنسنت در شرکت بازی سازی Activision Blizzard نیز سهم دارد و یکی از محبوب ترین بازی های جهان به نام League of Legends را خریداری کرد.

اما شاید بزرگ ترین نشانه ی بلندپروازی های خارجی تنسنت معامله ای بود که هیچ گاه انجام نشد. یکی از مدیران تنسنت به شرط فاش نشدن نامش گفته است در سال ۲۰۱۴، این شرکت با ناکام ماندن کمپین جهانی سازی پیام رسان ویچت، خود را برای ارائه ی پیشنهاد به واتسپ آماده می کرد که فیسبوک وارد بازی شد و گوی سبقت را ربود.

تنسنت و بایدو از اظهار نظر در این مورد خودداری کرده اند. یکی از سخنگو های علی بابا در پاسخ به اظهارات اخیر ریاست این شرکت یعنی J. Michael Evans اشاره می کند که در آن، وی از خرید به عنوان راهی برای جذب مشتریان جدید در بازار های در حال توسعه یاد می کند. او همچنین اظهار داشت تمرکز علی بابا روی جذب کسب و کار های خارجی بیشتر برای فروش محصولات خود در بازار چین بوده است.

رشد جهانی استارتاپ های فناوری چین در انتظار یک جهش

لی گفته است ایجاد پلتفرمی در چین و سایر نقاط جهان ممکن است به یک جهش فناورانه ی دیگر از سوی شرکت های چینی نیاز داشته باشد. به اعتقاد او شرکت های چینی می توانند در بخش های پر رقابتی مقل واقعیت مجازی، هوش مصنوعی، و رباتیک، رقیب سرسختی برای شرکت های جهانی باشند.

لی می گوید: «فکر می کنم چیزی که می تواند غافلگیر کننده باشد این است که چین به سرعت خود را به آنها می رساند. بخشی از این موضوع به خاطر دانشگاه های چین است، بخش دیگرش نیز به خاطر مهندسین شناخته شده ی چینی است که از سایر نقاط جهان به چین باز می گردند».

در واقع می توان موزیکالی را محصول همین داد و ستد فرهنگی میان امریکا و چین دانست: Zhu، فارغ التحصیل ۳۷ ساله ی یکی از دانشگاه های چین است که در سال ۲۰۱۰ به همراه یک شرکت نرم افزاری آلمانی به نام SAP به امریکا رفت. ایده ی اپلیکیشن موزیکالی هنگامی به ذهن او خطور کرد که در واگنی پر از دانش آموزان دبیرستانی، با قطار از سانفرانسیسکو به سمت ماونتین ویوی کالیفرنیا در حرکت بود.

او در این باره می گوید: «نیمی از آنها در حال گوش کردن به موسیقی بودند و نیم دیگر با تلفن هوشمند خود عکس می گرفتند و به عکس ها اموجی اضافه می کردند و برای هم می فرستادند». اینجا بود که ایده ی ترکیب سلفی و شبکه های اجتماعی با موسیقی و تبدیل آن به یک محصول واحد به ذهن او رسید. Zhu در سال ۲۰۱۵ به شانگهای بازگشت؛ جایی که دیگر مؤسس موزیکالی از زمان شکل گیری این اپلیکیشن در سال ۲۰۱۳ در آنجا مستقر بود.

با این حال اینکه اپلیکیشن یاد شده بتواند به عنوان یک شبکه ی اجتماعی، دو سوی اقیانوس آرام را به یکدیگر پیوند بزند باز هم نامحتمل است. Zhu می گوید به خاطر بافت جمعیت شناختی مخاطبان مورد نظر این اپلیکیشن، شاید تمرکز روی بازار خارج از چین به مراتب برای آنها بهتر باشد.

Zhu می افزاید: «نوجوانان امریکایی مخاطبان فوق العاده ای برای ما هستند. اگر به چین نگاه بیاندازید، خواهید دید که این فرهنگ نوجوانی در آنجا وجود خارجی ندارد. نوجوانان چینی حسابی سرشان به درس و مدرسه و امتحاناتشان گرم است، به همین دلیل فرصت اضافی برای کار کردن با اپلیکیشن های اینچنینی را ندارند».