از معادن پرخطر کنگو تا موبایل ها و لپ تاپ ها؛ نگاهی به تجارت خونین کبالت در دنیا

کبالت از جمله مواد معدنی ارزشمندی است که به وفور در باتری تلفن های همراه، لپ تاپ و حتی خودروهای الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرد. این فلز سفید رنگ عمدتا از سرزمین های آفریقایی و به طور مشخص کنگو تامین می گردد که سالهاست با پدیده هایی نظیر استعمار و جنگ های داخلی دست و پنجه نرم می کنند.

اما پول هنگفتی که از فروش این ماده عاید شرکت های معدنی کنگو و نه کارگران فقیرش می شود، مستقما به جیب شبه نظامیانی سرازیر می گردد که امنیت را از این سرزمین گرفته اند و در گوشه و کنار آن خون به راه می اندازند.

از همین رو، به تازگی جنبشی بین المللی برای حذف این ماده یا بهتر بگوییم تامین آن از نقاط دیگر دنیا غیر از کنگو آغاز شده است. در این میان برخی شرکت ها که منافع شان در حذف این نوع کبالت نیست از منبع و منشا تامینش ابراز بی اطلاعی کرده اند و برخی نیز مدعی هستند که آن را نقاط دیگری غیر از کنگو تامین می نمایند.

خبرنگار واشنگتن پست نیز با توجه به اهمیت ماجرا بر آن شده تا نگاهی بیاندازد به زنجیره تامین این ماده و مشتریانش که در ادامه شرح آن را می خوانید.

---

خورشید بر فراز یکی از غنی ترین گنجینه های معدنی روی زمین در یکی از فقیرترین کشورهای دنیا در حالا بالا آمدن در آسمان است و Sidiki Mayamba برای رفتن به سر کار آماده می شود.

او در یک معدن کبالت کار می کند و دشت سرخ رنگی که مقابل درب منزلش خودنمایی می کند مملو از اندوخته عظیم کبالت و دیگر مواد معدنی ارزشمند است.

این منطقه دور افتاده در شمال آفریقا در کانون تلاش های جهانی برای کسب کبالت ارزان قیمت قرار دارد؛ ماده معدنی ارزشمندی که برای ساخت باتری های لیتیوم- یونی قابل شارژ در اسمارت فون ها، لپ تاپ ها و دیگر وسایل الکترونیکی ساخت اپل، سامسونگ و خودروسازان بزرگ دنیا ضروری به نظر می رسد.

با این همه Mayamba سی و پنج ساله در مورد نقشی که در این زنجیره جهانی تامین ایفا می کند کاملا بی اطلاع است. او بیل فلزی و چکش خود را از کنج اتاق محقری که با همسر و فرزندش در آن زندگی می کند برداشته و هر روز راهش را به سمت معدن در پیش می گیرد. ژاکتی آلوده و مملو از گرد و غبار بر تن دارد و برنامه اش این است که تمام روز را به حفاری در تونل مشغول باشد. احتمالا در این بین چند دقیقه ای را هم همانجا زیر زمین چرت خواهد زد. هیچگونه ابزار صنعتی خاصی در اختیار ندارد و شرکت حتی یک کلاه ایمنی هم به او نداده. خطر ریزش تونل به شدت بالاست.

در حالی که از اتاق بیرون می رود از همسرش سوال می کند: امروز به قدری کافی پول داری که آرد بخری؟

البته همسر Mayamba به این اندازه پول دارد اما طلبکارشان در همان لحظه پشت در ایستاده. او مجبور بوده برای خرید نمک مبلغی را قرض کند و آرد را هم بعدا خریداری نماید.

Mayamba سعی می کند همسرش را مطمئن کند که مشکلی پیش نمی آید و از او و پسرش خداحافظی می کند. سپس شالش را روی شانه می اندازه و خانه را ترک می کند.

تقاضای جهانی برای کبالت را دست های پینه بسته این کارگران و گاهی اوقات کودکانی پاسخ می دهند که در سخت ترین و خطرناک ترین شرایط کار می کنند و طبق برآوردهای صورت گرفته، حدودا 100 هزار کارگر معادن کبالت در کنگو از ابزارهای دستی و در تاریک ترین شرایط برای حفاری در زیر زمین استفاده می کنند و همزمان از کمترین امکانات ایمنی برخوردارند. در این معادن مرگ و میر و جراحت امری عادی به شمار می رود و متاسفانه محلی ها به خاطر فعالیت هایی که در این غارها و تونل ها انجام می گیرد در معرض سطوح بالایی از فلزات سمی قرار می گیرند و در نتیجه آن به مشکلات تنفسی، نقایص مادرزادی بدو تولد و بسیاری آسیب های دیگر دچار میگردند.

واشنگتن پست تصمیم گرفت با در نظر مناقشاتی که برسر این منابع و مواد معدنی درون آنها وجود دارد، مسیر آنها را از مبدا تا مقصدشان که کالاهای محبوب مصرفی هستند دنبال نماید و نشان دهد که فرایند تهیه این مواد چطور انجام می گیرد.

ظاهرا مواد معدنی مورد نیاز برای این منظور از معدنی محقر و کوچک در کنگو تهیه می گردند و سپس تماما به یک شرکت چینی به نام DongFang International Mining منتقل می شوند که بخشی از یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان کبالت دنیا به نام Zhejiang Huayou Cobalt است و سالهاست که مواد مورد نیاز برخی از بزرگ ترین تولید کنندگان باتری در دنیا را تامین کرده است.

این کمپانی ها نیز در مقابل باتری های مورد نیاز برای استفاده درون محصولاتی نظیر آیفون اپل را تولید می کنند؛ این یافته قطعا اقدامات صورت گرفته از سوی شرکت ها برای اطمینان از بابت سلامت زنجیره های عرضه شان، حفظ حقوق انسانی و عدم بهره کشی اقتصادی از کودکان را زیر سوال می برد.

اپل به عنوان یکی از مصرف کنندگان نهایی این ماده معدنی در پاسخ به پرسش خبرنگار واشنگتن پست تایید کرد که این کبالت را در باتری های خود به خدمت گرفته. غول فناوری ساکن کالیفرنیا اعلام نموده که 20 درصد از کبالت مورد استفاده آن از شرکت Huayou تامین می شود.

پائولو پایرس یکی از مدیران ارشد اپل که مسئولیت اجتماعی زنجیره تامین این شرکت را بر عهده دارد اظهار نمود این شرکت می خواهد نظارت بر نحوه تامین کبالت مصرفی اش را بیشتر کند. پایرس همچنین اعلام نمود که اپل مصمم است همکاری های تازه ای را با Huayou آغاز نماید و از این طریق زنجیره عرضه آن را پاکسازی نماید و کلیه مسائل و مشکلات مرتبط با آن از جمله فقر شدید [که کارگران را به کار کردن در شرایط سخت مجبور می کند] مرتفع سازد.

LG Chem هم که از نام های پیشرو در زمینه تولید باتری به شمار می رود یکی دیگر از مشتریان Huayou است. این کمپانی در مصاحبه خود با واشنگتن پست اعلام داشت که اواخر سال گذشته خرید مواد معدنی تامین شده از کنگو را متوقف نمود. Samsung SDI از دیگر از باتری سازان بزرگ دنیاست که اعلام نموده مشغول انجام بررسی های داخلی است اما تاآنجا که منابع آگاه می دانند کبالت مورد استفاده آن که از کنگو هم به دست آمده از شرکت Huayou تامین نمی شود.

البته منبع تامین کبالت مورد استفاده شرکت ها برای شمار اندکی از آنها اهمیت دارد و از سویی دنبال نمودن مسیر این معادن تا محصول نهایی کاری دشوار اما امکان پذیر است. از جمله مشکلاتی که تحقق این امر را دشوار می کند انبوه نیروهای مسلحی است که دسترسی به بسیاری از معادل کنگو را غیرممکن کرده اند. از طرف دیگر کبالت تهیه شده از این معادن از چندین شرکت عبور می کند و هزاران کیلومتر را طی می نماید تا به دست مصرف کنندگان نهایی برسد.

علیرغم تمامی اینها، 60 درصد از کل کبالت مصرفی در دنیا از کنگو تامین می شود؛ کشوری آشوب زده که با فساد دست به گریبان است و تاریخچه ای بس طولانی از استعمار بیگانگان و بهره برداری شان از منابع داخلی اش دارد. یک قرن پیش، در حالی که این کشور به یکی از مستعمرات بلژیک بدل شد، منابع کائوچو و عاج فیل آن به غارت رفت. امروز بیش از 5 دهه از بازپس گیری استقلال کنگو می گذرد و حالا مواد معدنی آن است که چشم طمع کشورهای بیگانه را کور کرده.

البته نظارت بر برخی از این منابع افزایشی قابل توجه پیدا کرده. براساس قانونی که در سال 2010 در ایالات متحده آمریکا به تصویب رسید، شرکت های آمریکایی باید تمام تلاش خود را به کار بگیرند تا مطمئن شوند قلع، تنگستن، تانتالیوم و طلایی که در محصولات خود مورد استفاده قرار می دهند از مناطقی به دست آمده که در کنترل شبه نظامیان کنگو نیست.

نتیجه کار ایجاد سیستمی است که با بهره کشی و سوء استفاده از انسان مقابله می کند. برخی معتقدند که کبالت باید به فهرست مواد معدنی به دست آمده از سرزمین های درگیر جنگ داخلی یا مساله دار اضافه شود و این در حالیست که تصور نمی شود معادن حاوی این ماده نقشی در تامین بودجه مورد نیاز برای جنگ داشته باشند. گفتنی است اپل در مصاحبه اخیر خود با واشنگتن پست اعلام داشته از افزوده شدن این ماده به فهرست مواد ممنوعه در قانون حمایت می کند.

حالا یک دهه ای می شود که تجارت کبالت کنگو در کانون انتقادات قرار دارد و این انتقادات نیز غالبا از سوی گروه های فشار مطرح گردیده. حتی گروه های تجاری آمریکا وجود این مشکل را تایید کرده اند. ائتلاف شهروندی صنعت الکترونیک آمریکا که اپل یکی از اعضای آن به شمار می رود در سال 2010 نگرانی های عمده ای را در خصوص احتمال نقض حقوق بشر در معادنی از جمله کبالت و مشکلات موجود در تشخیص زنجیره تامین آن مطرح کرده است. وزارت کار آمریکا اخیرا کبالت کنگو را در فهرست محصولاتی ذکر کرده که تصور می کند با کمک کودکان استخراج می شود.

Guy Darby از تحلیلگران ارشد شرکت Darton Commodities در این باره می گوید: نگرانی ها پیرامون اینکه کبالت از کجا تامین می شود اصلی ترین دغدغه ما را تشکیل می دهد.

در یک سال اخیر یکی از گروه های فشار هلند با نام مرکز تحقیقات مشارکت های چندملیتی (SOMO) و همچنین سازمان عفو بین الملل گزارشات متعددی را در این باره منتشر کردند که به نقل مکان اجباری روستاییان و آلودگی آب به خاطر استخراج کبالت اشاره داشت. گزارش این سازمان که شرکت Congo DongFang را به خاطر خرید مواد معدنی استخراجی توسط کودکان محکوم کرده بود باعث شد شمار زیادی از شرکت ها وعده استفاده از کبالت پاک را بدهند.

در ماه سپتامبر Chen Hongliang رئیس هیئت مدیره Congo DongFang (شرکت مادر تخصصی Huayou Cobalt) در مصاحبه با واشنگتن پست اعلام کرد که تا به حال از شرکت متبوعش سوال نشده مواد معدنی مورد استفاده خود را از کجا می آورد و این در حالی است که DongFang برای مدت بیش از یک دهه در کنگو و شهرهایی نظیر Kolwezi مشغول حفاری بوده است.

چِن طی مصاحبه ای که در سیاتل انجام داده بود گفت: این قصور ما را می رساند. ما اصلا متوجه این مساله نبودیم.

وی اظهار نمود که Huayou در نظر دارد نحوه خرید کبالت مصرفی اش را تغییر دهد و برای این منظور با یک شرکت خارجی وارد همکاری شده تا بر این فرایند نظارت نماید و همزمان با مشتریان خود از جمله اپل نیز همکاری هایی را در جهت طراحی یک سیستم پیشگیری از سوء استفاده آغاز نموده.

اما چطور ممکن است مساله ای با این سطح اهمیت برای مدتی طولانی مانند این سربسته مانده باشد؛ این موضوع تنها اتفاقاتی را به تصویر می کشد که در زنجیره های تامین عموما غیرقانونی رخ می دهند. قیمت پایین این مواد نیز بر مساله دامن می زند و از طرف دیگر مشکل در نواحی دور افتاده و خارج از دسترس دنیا رخ می دهد که پیشگیری از بروز شان را دشوار می کند.

میزان کبالت مورد استفاده در دستگاه های مختلف

پیشتر فرض بر آن بود که باتری های لیتیومی-یونی با تکنولوژی های آلوده و منسوخ قدیمی فرق داشته باشند. این محصولات که به مراتب سبک تر از انواع سرب-اسیدی هستند انرژی بیشتری را هم در خود جای می دهند و به عنوان محصولاتی سبز شناخته می شوند. وجود این باتری ها برای گذار از ماشین های بنزین سوز و ایجاد زمینی پاک ضروری و کلیدی است.

بدون آنها اسمارت فون ها هم درون جیب مان جای نمی گیرند و لپ تاپ ها هم ابعاد کنونی شان را ندارند. وسایل نقلیه الکترونیک نیز دیگر کارایی خود را از دست می دهند و اگر بخواهیم در مقیاسی بزرگ تر بگوییم هجوم شرکت های ساکن سیلیکون ولی برای ساخت خودروهای بدون راننده همگی با تکیه بر این ماده صورت گرفته است.

اما هزینه این پیشرفت ها و آسایشی که از آن سخن گفتیم را به طور مشخص زنان و مردان و کودکان اهل کنگو می پردازند و به نظر نم یرسد ه شرکت های حوزه فناوری به این زودی ها از این سرزمین چشم پوشی کنند.

ریه هایی مصموم کنگو

صنعتگران و کارگران کنگو بیشترین آسیب را از این فرایندها دریافت می کنند چراکه با کمترین  امکانات به زیر زمین می روند و با جان خود قمار می کنند.

این ارتش غیر رسمی اما کسب و کاری پر سود را برای این کشور آفریقایی به وجود آورده و 10 الی 25 درصد از کل تولیدات کبالت دنیا و 17 تا 40 درصد میزان تولید کنگو را به خود اختصاص داده است.

این کارگران به تنهایی بیشتر از میزان کبالت تولیدی کشورهای دیگر را از این سرزمین استخراج می کنند و حتی می توان گفت که به غیر از معادن صنعتی خود این کشور رقیب دیگری برایشان پیدا نمی شود.

Richard Muyej بالاترین مقام رسمی در Kolwezi پیرامون این مساله گفت: کنگو از نظر میزان منابع طبیعی در زمره غنی ترین هاست اما مردمانش به شدت فقیرند و همین مساله ما را به چالش کشانده است.

حدود نود درصد از کبالت مورد استفاده در چین از کنگو تامین می شود

جالب است بدانید در حدود نود درصد از کبالت مورد استفاده در چین از کنگو تامین می شود و در واقع این شرکتهای چینی هستند که صنعت معدن کشور یاد شده را تحت سلطه خود درآورده اند.

اگر بخواهیم مسیر حرکت کبالت مورد استفاده توسط این شرکت ها را ترسیم نماییم باید بگوییم که سفر ابتدا در معدنی مانند Tilwezembe شروع می شود؛ سایتی پیشتر صنعتی که در حومه Kolwezi قرار دارد و حالا صدها مرد با ابزارهای دست ساز خود آن را زیر و رو می کنند.

این مردان خود را creuseurs می نامند؛ واژه ای فرانسوی به معنای حفار. آنها در ده ها حفره ای که در اعماق این معدن شِبه ماه قرار دارد شبانه روز عرق می ریزند و زمین را می کَنَند. همه تونل ها با دست حفر شده اند و در اعماق زمین قرار دارند. روشنایی آنها نیز تنها از طریق لامپ های پلاستیکی اسباب بازی شکلی تامین می شود که با نواری به دور سر کارگران بسته شده اند.

آنها که از نزدیک از این معدن دیدن کرده اند آن را به دوران پیش صنعتی تشبیه می کنند؛ فضایی به شدت تاریک و ساکت که هر از چند گاهی صدای برخورد فلز روی سنگ هایش به گوش می رسد. یکی از این کارگرها که 29 ساله است گفت: ما رنج می کشیم و حاصل این رنجمان هیچ است.

la fleur du cobalt

کارگران معدن هیچ نقشه یا تجهیزات خاصی در  اختیار ندارند و در مقابل برای یافتن مسیر به حس ششم خود اتکا می کنند.

Andre Kabwita چهل و نه ساله یکی دیگر از این افراد می گوید: ما با این امید به دل زمین می زنیم که بالاخره روزی روش های بهتری برای حفاری در اختیارمان قرار گیرد.

این کارگران معتقدند که طبیعت خود یکی از راهنمایانشان است. آنها گل های وحشی زرد رنگ را نشانه وجود مس می دانند؛ گیاهی با گل های سبز کوچک که نام la fleur du cobalt را دارد، نشانه ای بر وجود کبالت برای آنهاست.

در حالی که شمار معادن رسمی در کنگو از انگشتان دست فراتر نمی رود، این کارگران هرجایی را حفر می کنند؛ کنار جاده، زیر خط راه آهن. حیاط خانه ها...هرجایی. چند سال پیش که منبع عظیمی از کبالت در نزدیکی Kasulo کشف شد، آنها از کف منازل خود تونل هایی را به آن معدن کَندند و با دخمه های پرپیچ و خمی که از این طریق ایجاد نمودند به گنجینه آن معدن دسترسی پیدا کردند.

برخی حفاران هم منتظر می مانند تا هوا تاریک شود و در دل سیاه شب به زمین های متعلق به شرکت های خصوصی معدن هجوم ببرند و در این میان است که نبردی مرگبار میان نگهبانان، نیروهای پلیس و کارگران شکل می گیرد.

درآمدهای این افراد ناامید از همه جا صرفا به میزان کبالتی بستگی دارد که از دل زمین بیرون می آورند. اگر چیزی پیدا نکنند خبری هم از پول نخواهد بود و اگر هم باشد بسیار ناچیز است. اگر اوضاع بر وفق مراد باشد این رقم بین 2 تا سه دلار خواهد بود.

بدتر از همه اینها نبود بیمه برای این کارکنان است. اگر حادثه ای برای آنها رخ دهد، به حال خود رها می شوند و پولی را بابت جبران دریافت نخواهند کرد.

سال گذشته بعد از فرو ریختن معدن، پای یکی از این کارگران لِه شد و دیگری نیز از ناحیه سر دچار جراحاتی شدید گردید اما هیچکس آنها را در تامین مخارج و هزینه های درمانی یاری نکرد و مجبور شدند این پول را از دیگر کارکنان معدن جمع آوری کنند.

در این مکان مرگ نیز به تناوب رخ می دهد اما خبر این اتفاقات تنها در صورتی به رسانه های محلی راه می یابند که شمار قربانیان بالا باشد. در سپتامبر سال 2015 میلادی، سیزده نفر از کارگران معدن کبالت Mabaya در نزدیکی مرز زامبیا بعد از فروریختن آن جانشان را از دست دادند. دو سال پیش نیز 16 نفر دیگر به خاطر رانش زمین در Kawama کشته شدند و  چند ماه بعد نیز 15 نفر دیگر از این افراد به خاطر آتش سوزی در Kolwezi به دام مرگ افتادند.

یکی از بازرسان معدن کنگو به تازگی پذیرفت که علیرغم مجوز نداشتن برای مصاحبه حرف هایی را در این رابطه با نشریه واشنگتن پست در میان بگذارد.

او در یک مینی بوس با روزنامه نگار نشریه یاد شده ملاقات کرد؛ در مسیر سوار شد، در را بست و روی یکی از صندلی های میانی ماشین دور از پنجره های نیمه باز آن نشست تا هیچکس نتواند ببیندش.

او در حرف های خود گفت که آن روز صبح چهار کارگر معدن را از خطر دود سمی برخاسته از آتش سوزی اعماق معدنی در Kolwezi نجات داده است. وی ادامه داد که روز قبلش هم دو نفر از این کارگران در اسر فروریختن آوار معدن جان خود را از دست داده بودند.

وی مدعی شد که ظرف چند سال اخیر، شخصا جسد 36 نفر را از این معادن بیرون کشیده. البته واشنگتن پست نمی تواند صحت گفته های وی را تایید نماید اما این ماجراها بازتاب چیزی هستند که حفارها مرتبا در جریان حوادث مختلف می بینند و می شنوند.

این بازرس در گفته هایش انتقاداتی را علیه Congo DongFang مطرح کرد که این کبالت را خریداری کرده و آن را به بخش های دیگر دنیا صادر می کند.

وی گفت: آنها به کارگران توجهی نمی کنند و برایشان مهم نیست که این کبالت به جراحت یا مرگ اهالی معدن منجر شده است یا خیر.

Congo DongFang اما در پاسخ به این اتهامات اعلام نمود که پیشتر تصور می کرده این مسائل باید در زمره نگرانی های شرکای تجاری اش باشد که این کبالت را از کارگران معدن می خرند و آن را به DongFang می فروشند.

بهره کشی اقتصادی از کودکان

هنوز هیچکس نمی داند که چه تعداد کودک در معادن کبالت کنگو کار می کنند. به گفته Muyej از مقامات دولتی این ناحیه، یونیسف در سال 2012 میلادی برآوردش این بود که 40 هزار دختر و پسر کودک در نواحی جنوبی کشور مشغول چنین فعالیتی هستند. او در ادامه اظهار نمود که باید هرچه سریعتر راهکاری برای این منظور پیدا شود.

اگرچه مقامات رسمی کنگو و خود حفارها از وجود مشکل کودکان کار در این کشور آگاهند، اما موضوع همچنان حساسیت بالایی دارد. کودکان این کشور تنها در معادن زیرزمینی آن مشغول نیستند (که البته این امر برخلاف قوانین معدن داری کنگو است) بلکه حتی در تجارت آن نیز نقش ایفا می کنند.

در اینجا باید اشاره کنیم که نگهبانان معدن از ورود خبرنگاران واشنگتن پست به نقطه ای که طبق اعلام محلی ها جای کار کردن کودکان بود جلوگیری کردند اما آنها توانستند موبایل خود را به دست یکی از کارگران برسانند تا از فرایند شستشوی سنگ های معدنی توسط زنان و کودکان فیلم بگیرند.

یکی از این بچه ها Delphin Mutela نام دارد که به مراتب جوانتر از 13 سال به نظر می آید و وقتی هشت سال داشت همراه با مادرش به رودخانه می رفت تا او را در شستن سنگ ها کمک کند. شستن سنگ های معدنی از جمله مشاغل رایج برای زنان این منطقه به حساب می آید. در ابتدا وظیفه Delphin این بود که مراقب برادرانش باشد اما رفته رفته یاد گرفت چطور تکه های مواد معدنی که در جریان شستشو درون آب می افتند را از سنگ های دیگر تمیز داده و برشان دارد.

سنگ های مسی رگه های سبز داشتند، کبالت شبیه به شکلات دارک بود. اگر می توانست به اندازه کافی از این سنگ ریزه ها جمع کند مبلغی در حدود یک دلار را هم دریافت می کرد. خودش می گوید با پولی که از این بابت می گیرد برای خود دفترچه یادداشت می خرد و مخارج مدرسه اش را می دهد.

Omba Kabwiza مادرش اما این امر را طبیعی قلمداد می کند و می گوید کودکان زیادی هستند که کار میکنند و اساسا شیوه زندگی در آنجا اینگونه است.

تقاضای رو به افزایش

کبالت هم اکنون گران ترین ماده خام درون باتری های لیتیومی یونی به شمار می رود و این مساله مدت هاست که چالشی بزرگ را پیش روی تامین کنندگان باتری قرار داده است. مهندسان سال هاست که تلاش دارند باتری های فاقد کبالت طراحی کنند اما این ماده توانایی عجیبی در بهبود عملکرد باتری ها دارد.

گفتنی است قیمت کبالت پالایش شده در یک سال گذشته افزایشی چشمگیر را تجربه نموده و از رقم 20 هزار دلار به 26 هزار دلار بابت هر تن رسیده است.

تقاضای جهانی برای این فلز از بخش باتری نیز در 5 سال اخیر سه برابر شده و انتظار می رود که تا سال 2025 میلادی مجددا دوبرابر گردد. این افزایش اما تا حدود زیادی از خودروهای الکترونیکی نشات می گیرد. این روزها هر خودروساز مطرحی تلاش دارد تا ماشین های برقی خود را به بازار وارد کند.

کارخانه 5 میلیارد دلاری تسلا در نوادا که با عنوان گیگافکتوری شناخته می شود در حالا بالا بردن میزان تولیدات خود است. از سویی دایملر نیز تلاش دارد که کارخانه باتری سازی دیگری را در آلمان راه اندازی نماید.

LG Chem در کارخانه هلند خود برای جنرال موتورز باتری می سازد و شرکت چینی BYD در تلاش برای راه اندازی کارخانجات عظیم در چین و برزیل است.

جالب است بدانید یک باتری موبایل به طور میانگین تنها بین 5 تا 10 گرم کبالت تصفیه شده دارد با این همه یک خودرو، ممکن است 15 کیلوگرم از این ماده را شامل باشد و با بالا رفتن تقاضا برای آن، بر اهمیت کارگران اهل کنگو در بازار جهانی نیز اضافه می شود.

Vandeputte ضمن اشاره به اینکه Umicore صرفا از معادن صنعتی خرید می کند، در این باره گفت: کاملا روشن بود که کارگران معدن در حال دستیابی به جایگاه بسیار مهمی بودند.

اما نکته ای که نباید از یاد برد این است که قیمت کبالت به دست آمده توسط این صنعتگران به مراتب پایین تر از چیزی است که از معادن صنعتی استخراج می گردد. در واقع شرکت ها حقوقی به کارگران نمی دهند و نیازی به تامین بودجه مورد نیاز برای انجام عملیات های حفاری گسترده در معادن ندارند.

با سرازیر شدن کبالت ارزان قیمت به بازار، برخی تاجران بین المللی قرادادهای خود برای خرید سنگ های صنعتی را لغو نمودند تا بتوانند نوع ارزان قیمتش را خریداری نمایند.

Christophe Pillot از مشاوران باتری در شرکت Avicenne Energy فرانسه در این باره می گوید: هرکسی می دانست که اتفاق مهمی در حال رخ دادن است. در عین حال نیز بررسی های موشکافانه و دقیقی روی زنجیره تامین شرکت ها آغاز شده.

مشتریان خواهان مسئولیت پذیری هستند؛ شرکت ها نیز وعده تامین اخلاقی مواد را به آنها می دهند. یکی از نتایج این نوع موشکافی را به خوبی می توان در کنگو مشاهده نمود. در سال 2010 میلادی، ایالات متحده آمریکا قانونی تحت عنوان مواد معدنی مناقشه برانگیز را به تصویب رساند تا جریان پول سرازیر شده به سمت شبه نظامیان خونریز کنگو را پیدا کند و در این قانون به چهار ماده معدنی اشاره شده بود اما خبری از کبالت نبود.

البته تصور می شود که معادن کبالت ارتباطی با تامین بودجه مورد نیاز جنگ های داخلی در کنگو ندارند با این همه بسیاری از فعالان و برخی تحلیلگران صنعت بر این باورند که کارگران فعال در این معادن از قوانین تصویب شده در رابطه با حمایت از حقوق انسانی شان و عدم بهره وری از آنها سود خواهند برد.

به این ترتیب، شرکت های مجری قانون تمام تلاش خود را به خدمت می گیرند تا زنجیره تامین این ماده را رهگیری کنند و مسیر را برای انجام بازرسی های بیشتر توسط ناظران مستقل هموار نمایند.

البته کنگو یکی از تامین کنندگان خُرد چهار ماده معدنی اشاره شده در این قانون به شمار می رود با این همه جهان برای تامین کبالت مورد نیازش به این کشور متکی است و شاید به همین خاطر باشد که در این قانون حرفی از ماده معدنی مذکور به میان نیامده.

چینی ها مشتری پر و پا قرص

از نظر بسیاری از صنعتگران معدن در Kolwezi زنجیره تامین جهانی در مارکتی به نام Musompo شروع می شود.

حدود هفتاد فروشگاه کوچک که همگی از عرضه کنندگان این ماده به شمار می روند و در کنار بزرگراهی هستند که تا نقطه مرزی کشیده می شود. اسامی این فروشگاه ها هم روی دیوارهایی سیمانی نوشته شده: Maison Saha، Depot Grand Tony، Depot Sarah. هر کدام از آنها تخته ای دست نویس دارند که نرخ لحظه به لحظه کبالت روی آنها نوشته می شود.

در فروشگاهی به نام Louis 14، قیمت 881 دلار برای یک تن سنگ کبالت 16 درصدی نوشته شده و قیمت اعلامی برای سنگ کبالت سه درصد نیز برابر با 55 دلار بود.

در همان نزدیکی ها، کامیون هایی که مملو از کبالت های تازه استخراج شده بودند، صف کشده اند. بقیه کبالت ها نیز قرار است که با دوچرخه به این منطقه آمده و داخل کامیون بار شوند.

هر کدام از بارها توسط دستگاهی مشابه به تفنگ های راداری مورد سنجش قرار می گیرد که Metorex نام دارد و می تواند مواد معدنی را شناسایی کند. برخی از کارگران معدن می گویند که به این ماشین ها اطمینان ندارند و معتقدند که دستکاری شده اند، با این همه چاره دیگری غیر از آنها ندارند.

Muyej می گوید به دنبال بودجه است تا یک دستگاه Metorex را خریداری نماید تا حفارها بتوانند به صورت مستقل مواد معدنی خود را تست کنند. در حال حاضر فروشگاه های زیادی در Musompo هستند اما به باور کاربران همه آنها را شرکت Congo DongFang خریداری کرده است.

Hubert Mukekwa از کارکنان یکی از این فروشگاه ها گفت: ما این ماده را به چینی ها می فروشیم و سپس چینی ها آن را در اختیار شرکتی به نام CDM قرار می دهند.

در کنگو خارجی ها اجازه ایجاد این فروشگاه ها را ندارند اما بخش جالب ماجرا اینجاست که طبق دیده روزنامه نگاران نشریه واشنگتن پست حتی یکی از این فروشگاه ها را هم اهالی کنگو اداره نمی کند.

اپراتورهای دستگاه های Metorex مردان آسیایی هستند. آنها ماشین حساب های بسیار بزرگی در دست دارند و دسته های بزرگ اسکناس در دستانشان دیده می شود و وقتی که کنگویی ها کیسه های سنگین کبالت را با خود به این سو و آنسو می برند در گوشه ای روی صندلی خود لم می دهند و صرفا تماشاچی هستند. هیچیک از مدیران این فروشگاه ها اما حاضر نشدند که با روزنامه نگاران مصاحبه داشته باشند.

خبرنگاران شاهد بودند که یک کامیون نارنجی رنگ با محموله کبالت از Musompo خارج و وارد بزرگراه اصلی شد.

روی این کامیون عبارت C24 با رنگ آبی نوشته شده بود. خبرنگاران برای حدود یکی دو کیلومتر کامیون را تعقیب کردند و دست آخر دیدند که از بزرگراه خارج و داخل جاده ای از کنار یک دیوار آجری مسیرش را ادامه داد. کامیون در نهایت به یک درگاه یا ورودی رسید که نگهبانها از آن مراقبت می کردند.

CDM می گوید بازرسی هایش روی مواد معدنی در این ورودی ها متوقف شده و هیچگاه به معدن یا بازار تجارت این ماده بسط نیافته است. به بیان دیگر نمی داند که از این نقطه به بعد کبالت مصرفی اش از کجا می آید.

Chen رئیس هیئت مدیره Huayou Cobalt همان شرکت مادر CDM در این باره گفت: ما نمی دانستیم که آنها کبالت را از چه کسانی خریداری کرده اند حالا اما به لطف تلاش های صورت گرفته این را می دانیم.

کبالت مورد استفاده در باتری ها از کجا می آید؟

صنعت باتری لیتیومی یونی زنجیره تامین پیچیده ای دارد. هر شرکت مصرف کننده با تامین کنندگان مختلفی سر و کار دارد و تامین کنندگان آنها نیز با گروه دیگری در تعامل و ارتباط هستند. این در واقع بخشی از ارتباطات درون صنعت را نشان می دهد.

شرکت ها چه می گویند؟

شرکت ها در پاسخ به سوالاتی که خبرنگاران واشنگتن پست مطرح می کردند همگی در مورد زنجیره تامین کبالت مورد استفاده شان اظهار بی اطلاعی نمودند و این نشان می داد که چقدر دانسته های این شرکت پیرامون منابع تامین مواد خام پایین است.

Lara Smith از مشاوران Core Consultants که به شرکت های فعال در زمینه استخراج معدن راهکار می دهد در این باره گفت: کمپانی ها نمی توانند اظهار بی اطلاعی کنند چون اگر می خواستند بدانند آنگاه می توانستند، اما مساله اینجاست که نخواستند.

سال گذشته CDM گزارش داد که 72 هزار تن کبالت صنتعی و استخراج شده به شیوه دستی را از کنگو صادر کرده و به همین خاطر عنوان سومین شرکت معدنی بزرگ این کشور را به خود اختصاص داد. براساس اعلام نظر تحلیلگران و البته خود این شرکت CDM تا کنون اصلی ترین صادر کننده کبالت استخراج شده دستی این کشور بوده است.

این کمپانی کبالت خود را به شرکت مادر یعنی Huayou در چین می فرستد و در آنجا سنگ های معدنی پالایش می شوند. در میان بزرگ ترین مشتریان Huayou می توان به تولید کنندگان کاتد باتری از جمله Hunan Shanshan، Pulead Technology Industry و L&F Material اشاره کرد.

این شرکت ها هم که مواد معدنی تصفیه شده را از کمپانی های دیگر خریداری می کنند کاتدهای باتری غنی از کبالتی را تولید می کنند که نقشی کلیدی در باتری های لیتیومی یونی دارند.

این کاتدها به تولیدکنندگان باتری از جمله شرکت هایی نظیر Samsung SDI، LG Chem و Amperex Technology Ltd فروخته می شوند و در مجموع تمامی آنها باتری مورد نیاز اپل برای استفاده در آیفون، آیپد یا مک را تامین می کنند.

اپل اعلام کرده که طبق بررسی هایش باتری های خریداری شده از ال جی و سامسونگ کاتدهایی را در خود دارند که توسط Umicore تولید شده و ممکن است حاوی کبالت استخراجی از کنگو باشند اما نه کبالتی که CDM فروخته.

اپل در واقع اعلام کرده که طبق تصوراتش کبالت مشکوک در باتری های ATL بوده اند که کاتدهای شرکت Pulead را در خود داشته اند.

گفتنی است طبق اعلام IHS که یک شرکت جهانی گردآوری اطلاعات به شمار می رود ATL همچنین پیل های باتری مورد استفاده در برخی کیندل های آمازون را تامین کرده اما از هرگونه اظهار نظر در این باره خودداری نموده است.

از آن سو، آمازون هم مستقیما به پرسش های مطرح شده از سوی خبرنگار واشنگتن پست پیرامون ارتباط احتمالی اش با کبالت های مشکوک پاسخ نداد و در مقابل بیانیه ای با این مضمون را منتشر کرد:

ما همکاری نزدیکی با تامین کنندگان خود داریم تا مطمئن شویم که با استانداردهای ما همخوانی دارند و همه ساله نیز بازرسی هایی را  انجام می دهیم تا مطمئن شویم که شرکای تولیدمان با سیاست های اتخاذ شده همخوانی دارند.

Samsung SDI هم که برای اپل، سامسونگ و خودروسازانی نظیر ب ام و باتری می سازد در این باره گفت طبق بازرسی هایی که راسا انجام داده علامتی دال بر وجود کبالت مشکوک در محصولاتش نیافته اما از کبالت صادراتی کنگو استفاده می کند.

BMW تایید کرد بخشی از کبالت موجود در باتری های تامین شده توسط سامسونگ را کنگو تولید کرده اما لازم است که این شرکت توضیحات و جزئیات بیشتری را در این باره ارائه نماید.

LG Chem بزرگ ترین تامین کننده باتری برای خودروهای الکتریکی در این باره گفت که کاتدهای مورد نیازش را از L&F Material می خرد و سال گذشته خرید کبالت از Huayou را متوقف کرد. این شرکت در ادامه آورده است که Huayou مواد مورد نیاز L&F Material را از جزایر جنوبی اقیانوس آرام و New Caledonia در اختیارش قرار می دهد. ال جی در اثبات گفته هایش گواهی واردات کبالت خود را نشان داد که برای 212 تن از این ماده در دسامبر سال 2015 صادر شده بود.

اما دو تن از تحلیلگران در مورد تغییر تامین کننده کاتد LG Chem ابراز تردید کرده اند و معتقدند که این فرایند مدت زمان زیادی نیست که انجام می شود. در واقع آنطور که تحلیلگران گفته اند، میزان کبالت مصرفی LG Chem خیلی بیشتر از کل حجم ماده تولیدی توسط New Caledonia است و وقتی خبرنگاران پرسیدند که چرا آمار و ارقام با هم برابری نمی کنند، این شرکت در پاسخ اعلام داشت که گواهینامه های وارداتی اش را به صورت مستمر و منظم چک می کند.

این کمپاین همچنین یک کارخانه تولید باتری در میشیگان دارد که صرفا باتری مورد نیاز جنرال موتورز را تامین می کند؛ خودروسازی که به زودی فروش اتومبیل الکترونیکی خود به نام شورولت بولت را آغاز می کند. LG Chem اعلام کرده که این واحد هیچگاه از کبالت صادراتی کنگو استفاده نکرده است.

فورد به عنوان یکی دیگر از مشتریان این کمپانی چندی قبل اعلام کرد که ال جی به آن گفته باتری هایش هیچ ارتباطی با کبالت CDM ندارند.

اغلب خودروهای تسلا نیز باتری های مورد نیاز خود را از پاناسونیک می گیرند که کبالت را از جنوب شرقی آسیا و کنگو خریداری می کند. باتری های تعویضی این خودروساز آمریکایی را هم LG Chem می سازد و تسلا اعلام کرده از بابت پاک بودن این باتری ها مطمئن است اما نمی گوید که اطلاعات و سند و مدرک خود را از کجا به دست آورده.

Kurt Kelty مدیر واحد تکنولوژی باتری تسلا در مصاحبه با واشنگتن پست اعلام داشت: اخلاقی بودن مواد مورد استفاده در محصولات مان مساله ایست که برایمان اهمیت ویژه ای دارد و باید حتی این مساله را جدی تر بگیریم. بنابراین تصمیم داریم یکی از نفرات مان را به این ناحیه بفرستیم.

شش ماه بعد تسلا به واشنگتن پست اعلام کرد که همچنان تلاش دارد یکی از نفراتش را به کنگو بفرستد.

نقایص مادرزادی و بیماری

در Lubumbashi که یکی دیگر از قطب های صنعت معدن کنگو محسوب می شود و حدودا 180 مایل تا Kolwezi فاصله دارد، پزشکان در حال رمزگشایی از مساله ای هستند که مدتهاست به یکی از اصلی ترین مشکلات سلامت بومیان این منطقه بدل شده.

صنعت معدن اصلی ترین عامل بیماری ها شناخته شده

طبق یافته های آنها، صنعت معدن عامل اصلی این مشکل است.

این پزشکان پیشتر می دانستند که کارگران معدن و ساکنین این منطقه چندین برابر بیشتر از حد ایمن در معرض فلزات قرار دارند. آنها در یکی از پژوهش های خود دریافتند ساکنانی که در مجاورت معادن یا کارخانجات ذوب آهن در جنوب کنگو کار می کنند ادرار مملو از کبالت دارند که سطح آن 43 برابر بیشتر از سایرین است و همزمان دریافتند میزان سرب خون این افراد 5 برابر بالاتر، کادمیم و اورانیم آن نیز چهاربرابر بیشتر از حد نرمال است و حتی بدتر اینکه سطح این مواد در خون کودکان از بزرگسالان نیز بیشتر است.

طبق مطالعه دیگری که اوایل امسال صورت گرفت، سطح این مواد در ماهی های صیدی مناطق معدنی نیز بالاست. پژوهشی که روی نمونه خاک به دست آمده از Lubumbashi انجام گرفت نیز نشان می داد که این ناحیه در میان ده منطقه آلوده دنیا قرار دارد. حالا پزشکان در تلاشند تا یافته های خود را به یکدیگر ارتباط دهند و رابطه میان بیماری و مواد معدنی را بیابند.

مطالعاتی هم که جدیدا در این باره صورت می گیرند روی تیروئید و مشکلات تنفسی ساکنان این منطقه تمرکز دارند. اما نگرانی اصلی پزشکان ارتباط این موضوع با نقایص مادرزادی است. طبق یکی از این پژوهش ها که در سال 2012 میلادی انجام گرفت شواهد از افزایش خطر تولد نوزادانی با نقایص بینایی مادرزادی حکایت داشت که پدرانشان در معادن کار می کردند.

این پزشکان همچنین در گزارش خود به نقایص مادرزادی بسیار نادر از جمله سندروم پری دریایی اشاره کرده بودند که همگی شان هم در کودکان متولد شده در مناطق حفاری معادن فلزات سنگین مشاهده شده بود.

اما یکی از این نقایص که اهمیت بالاتری داشت holoprosencephaly نام دارد؛ نوعی بیماری یا بهتر بگوییم شرایط کشنده که به دفرمه شدن شدید و عجیب صورت منتهی می شود و تقریبا در هیچ نقطه دیگری از دنیا مشابهش وجود ندارد اما سال قبل سه مورد آن ظرف مدت سه ماه در Lubumbashi گزارش شد.

برای افرادی نظیر Sidiki Mayamba که نگران تامین آذوقه خانواده شان هستند بزرگ ترین دل مشغول نه ایمنی است و نه مشکلاتی که ممکن است به این خاطر در سلامتی اش رخ دهد. تنها مساله پول است. او باید کار کند اما می خواهد پسر دو ساله اش هرولد نیز به زودی بتواند او را در این معادن تاریک همراهی کند.

از سویی پاکسازی زنجیره تامین کبالت Huayou Cobalt هم کار ساده ای نیست و حتی پشتیبانی های شرکت قدرتمندی نظیر اپل نیز از سختی کار کم نمی کند.

سوالی که مطرح می شود این است: آیا مشتریان Huayou بعد از سال ها خریداری کبالت ارزان آن هم بدون کوچک ترین سوالی در این باره پشتیبانی های لازم را برای پاک سازی زنجیره تامین این ماده انجام میدهند؟

Pyers یکی از مدیران ارشد اپل در این باره گفت: شرکت نمی خواهد صرفا زنجیره تامین این ماده را پاک کند چراکه اگر کنگو از لیست تامین کنندگان کبالت خط بخورد، مردم این سرزمین به اوضاع تاسف باری مبتلا می شوند.

در هر حال این شرکت در نظر دارد از سال آینده و به صورت داخلی کبالت را به فهرست مواد معدنی به دست آمده از مناطق درگیر جنگ اضافه نماید و کلیه شرکت های تامین کننده این ماده را ملزم نماید که با انجام بازرسی های خارجی موافقت نمایند.