تحول در صنعت خودروسازی؛ خواسته ای مردمی از دولت دوازدهم

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران و تشکیل دولت دوازدهم چه انتظاراتی از این دولت در مورد بهبود شرایط صنعتی کشور وجود دارد؟

این پرسشی است که متاسفانه تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته و وعده های انتخاباتی و برنامه های اعلام شده توسط نامزد ها بیشتر به گشودن گره از مشکلات اقتصادی کلان یا اشتغالزایی تمرکز داشته است.

اما واقعیت این است که حتی فارغ از محدودیت های اقتصادی و تکنولوژیک موجود و آمار قابل توجه نیروهای آماده به کار، شرایط صنعت خودرو به عنوان دومین صنعت مهم کشور (پس از صنایع مربوط به نفت و گاز) نیاز به یک تحول استراتژیک را نشان می دهد که متاسفانه تاکنون برنامه جامعی در خصوص آن ابلاغ نشده است.

سند چشم انداز 1404 به تولید 2.5 میلیون دستگاه خودرو اشاره دارد و علی الظاهر خودروسازان کشور نیز در این راستا گام بر می دارند، آنچنان که طی سال گذشته بیش از 1.5 میلیون دستگاه خودرو تولید داخل راهی خیابان شد و اگر توان خرید مردم نیز در پی ادامه روند بهبود رشد اقتصادی افزایش یابد، احتمال تولید 2 میلیون دستگاه خودرو در ایران چندان دور از ذهن نخواهد بود.

با این وجود توجه به مسائلی نظیر ترافیک، آلودگی هوا، شرایط جاده ها، تلفات بالای رانندگی و هزینه اقتصادی ناشی از افزایش مداوم مصرف بنزین در کشور نشان می دهد که افزایش تعداد خودروهای تولیدی لزوما نمی تواند راه حل مناسبی برای آینده این صنعت و مردم ایران زمین باشد.

از سوی دیگر با توجه به تعداد بالا و مازاد بز نیاز نیروهای انسانی در صنایع خودرو سازی (حدود 60 درصد به روایت برخی از آمارها) و اشتغال زایی بالای این صنعت مشخص است که کوچک کردن صنعت خودرو نیز علیرغم توجیه اقتصادی و زیست محیطی، دارای پیامد های اجتماعی و سیاسی خواهد بود.

اما برای رفع این تضاد راه حلی منطقی نیز وجود دارد، نیاز فوق العاده جدی کشور به گسترش سیستم حمل و نقل عمومی و پاک، نشان می دهد که می توان با تغییر استراتژی صنعت خودروسازی، به جای تولید خودروهای سواری در شمار میلیونی، به سمت تولید واگن های مترو، قطار و اتوبوس های درون شهری پاک (برقی یا گاسوز) پرداخت.

در کنار این موارد احداث کارخانه هایی برای ساخت و مونتاژ موتور و دوچرخه های برقی نیز می تواند تا حد زیادی گره گشا باشد، به خصوص که با نگاهی به ترافیک سنگین تهران و سایر کلان شهر ها می توان دریافت که استفاده از خودروهای تک سرنشین تا چه حد شایع است و نیاز به حمل و نقل انفرادی افراد (مانند آنچه در خودروهای تک سرنشین اتفاق می افتد) با عرضه موتور سکیلت های برقی به سالم ترین شکل مرتفع می شود.

در واقع در شرایطی که صنعت خودروسازی در بخش سواری با مازاد نیرو و کمبود مشتری مواجه است، در بخش صنایع حمل و نقل عمومی با کمبود منابع مالی، توقف خطوط تولید و اشتغال حداقلی مواجهیم و این در شرایطی که تقریبا تمامی کلان شهر های کشور با مشکلات ناشی از ترافیک و آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند.

بنابراین از دولت آینده انتظار می رود که با سرمایه گذاری در کارخانه های واگن سازی و اتوبوس سازی، نیروی مازاد ایران خودرو و سایپا را در این شرکت ها مشغول به کار کند تا ضمن حل مشکل بازدهی پایین ایران خودرو و سایپا، روند گسترش حمل و نقل عمومی نیز سریعتر شود.

همچنین توجه به کیفیت خودروهای سواری به جای تمرکز بر آمار های کمی می تواند تضمین کننده بقای صنعت خودروسازی ایران در بلند مدت باشد.

در شرایطی که خودروسازان بزرگ جهان با سرعتی سر سام آور به سمت تولید خودروهای برقی، هیبریدی و خودران گام بر میدارند، توجه بر آمار تولید خودروهای قدیمی که تنها در داخل کشور بازار مصرف دارند، با آینده نگری هوشمندانه در در تضاد است.

به خصوص آنکه دو خودروساز بزرگ کشور علیرغم حمایت همه جانبه و بهره مندی از بازار انحصاری برای سالیان سال، حتی نتوانسته اند کیفیت محصولات قدیمی خود را در سطح رضایت مشتریان حفظ کنند و در شرایط فعلی محصولاتی قدیمی، نا امن، کم کیفیت، آلاینده، پر مصرف و گران قیمت (در مقایسه با قیمت خودروهای خارجی و درآمد سرانه کشور) را تولید می کنند.

در شرایط کنونی علیرغم گشوده شدن گره های بسیاری از صنعت خودروسازی پس از امضای برجام و بازگشت شرکای خارجی، امید چندانی به ساخت و تولید خودروهای ارزان قیمت با قیمت کمتر از 40 - 50 میلیون تومان در آینده نیز وجود ندارد و مسلما ادامه تولید خودروهای فعلی در شمار میلیونی جز ضرر و زیان فردی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از خروج ارز و عقب ماندگی بیشتر صنعت خودروسازی ایران نتیجه ای به دنبال نخواهد داشت.

اما در صورت اجرای دو راه کار مربوط به تغییر استراتژی صنعت خودرو در بلند مدت می توان افزایش بهره وری، کاهش آلودگی هوا، بهبود شرایط سیستم حمل و نقل عمومی، اشتغالزایی و گشوده شدن بازار های صادراتی را به روی محصولات ایرانی را نوید داد.