پلی به موفقیت؛ با برخی شتاب دهنده های ایرانی در حوزه گیم بیشتر آشنا شوید

استارتاپ ها یا کسب و کارهای نوپا، طی چند سال اخیر یکی از اصلی ترین ارکان تجارت در کشورهای پیشرفته به حساب آمده اند و خوشبختانه مدتی است که در ایران هم شاهد حمایت هرچه بیشتر از این کسب و کارها هستیم. اما برخلاف استارتاپ های حوزه تکنولوژی که غالباً از فرصت های فراوانی برای معرفی پتانسیل ها و ایده های خود برخوردار هستند، استارتاپ های گیم به سبب محدودیت بازار بازی های ویدیویی در ایران، کماکان شرایط دشوارتری را پشت سر می گذارند.

ریسک بالای سرمایه گذاری در حوزه بازی و عدم اطمینان خاطر از بازگشت پول در کنار کوچک بودن بازار، سبب شده تا شرکت های محدودی به عنوان شتاب دهنده حوزه گیم فعالیت کنند و حتی برخی از آنها که قبلاً چنین برنامه ای را دنبال می کرده اند، حالا از تصمیم خود صرف نظر کرده و روی همان استارتاپ های تکنولوژی متمرکز شده اند که قطعاً به خاطر تضمین نسبی بازگشت سرمایه در برخی از آنهاست.

بازی در ایران، حوزه ای نوپاست؛ حوزه ای که تنها با ارفاق فراوان می توان نام «صنعت» را برای آن در نظر گرفت و هنوز نیازمند افزایش چشمگیر گردش مالی است. این گردش مالی تنها زمانی افزایش می یابد که سرمایه گذاری افزایش یابد؛ مثل همان ضرب المثل قدیمی که می گوید «پول، پول می آورد».

در حالی که سرمایه گذاری روی بازی های ایرانی در کمترین مقدار ممکن بوده و هنوز نیاز به ورود هرچه موثرتر نهادهای دولتی و خصوصی احساس می شود، بازیسازها و بازی های ایرانی راه خود را درست مانند جوانه ای در میان سنگفرش یافته اند و حالا در شرف تبدیل شدن به گلی خوش رنگ و خوش عطر هستند؛ اما این جوانه حالا بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند مراقبت، باغبانی، کوددهی و آب رسانی به موقع است و اینجاست که شتاب دهنده ها وارد عمل می شوند.

عبارت «شتاب دهندگان بازی در ایران» را در گوگل جستجو کنید؛ تقریباً به هیچ نتیجه ای نمی رسید. به دنبال منابع گوناگون بروید؛ نام هایی کمتر از انگشتان دو دست به چشمتان می آید که احتمالاً بسیاری از آنها تنها لقب «شتاب دهنده» را به یدک می کشند و در حقیقت، هیچ فعالیتی در این زمینه ندارند. این مثالی کوچک است بر وضعیت آشفته گیم ایران که وقتی با هزار و یک زحمت، لیستی از شتاب دهنده های حوزه گیم می یابید، متوجه می شوید نیمی از آنها حتی پاسخگوی خطوط تلفن یا ایمیل های رسمی خود نیستند.

اما همانطور که در میان انبوه بازی های بی کیفیتی که صرفاً برای کسب درآمدی چند میلیونی ساخته و روانه «کافه بازار» می شوند، می توان عناوینی ارزشمند یافت که حقیقتاً از دل کار تیمی، ماه ها فعالیت مداوم و شکست های فراوان بیرون آمده اند، شتاب دهندگانی هم مشغول به کار هستند که به دور از هیاهوی خبری راه و چاه رسیدن به کسب و کاری موفق را به توسعه دهندگان ایرانی می آموزند و عمیقاً دلسوز بازی سازانی هستند که در سخت ترین شرایط، علاقه قلبی خود را دنبال می کنند

طی دو هفته اخیر، دیجیاتو به پای صحبت با برخی از مهم ترین شتاب دهنده های ایرانی در حوزه گیم نشست و با فعالیت ها، خط مشی و ساز و کار آنها بیشتر آشنا شد و در این مطلب، قصد داریم به صورت مختصر اما شامل و کامل، به معرفی این 5 شتاب دهنده بپردازیم.

آواگیمز

«استخوان بندی آواگیمز بر می گردد به تجربه ای که خود من در حوزه ساخت گیم و تشکیل استودیوی بازیسازی داشتم. سال 92 یک تیم تقریباً استارتاپی در اصفهان شکل دادیم و سعی کردیم بازی بسازیم، آزمون و خطا کردیم، مطالعه کردیم و چند تا از بازی هایمان توانست در بازار ایرانی موفقیت کسب کند.» این ها سخنان حسین مزروعی، مدیر آوا گیمز است.

در نهایت این تجربه و در واقع پیش زمینه شخصی من در حوزه گیم و استارتاپ طی این چند سال و تلاقی آن با مجموعه آواتک و سرآوا که خیلی جدی در حوزه سرمایه گذاری روی تیم های نوپا و شکلی دهی این تیم ها فعالیت داشتند، باعث شد آواگیمز ایجاد شود تا ما تجربه ساخت استودیوی بازی سازی را تکرار کنیم.

وقتی ما آواگیمز را استارت زدیم، دو یا سه چرخه از پروژه های شتاب دهی آواتک می گذشت. بعد از برگزاری جلسات متعدد و بررسی جدی از طریق جذب یک تیم گیم در آواتک، به این نتیجه رسیدیم که آواگیمز را به عنوان یک شرکت کاملاً مستقل با برنامه ریزی های جداگانه تاسیس کنیم.

آواگیمز یکی از شناخته شده ترین شتاب دهنده های حوزه گیم در ایران است که احتمالاً بهترین تسهیلات را نیز در اختیار بازی سازان قرار می دهد. آواگیمز به صورت میانگین بالغ بر 130 میلیون تومان برای هر تیم هزینه می کند که 30 میلیون تومان از این رقم به صورت نقدی پرداخت می گردد و 100 میلیون تومان باقی مانده صرف استقرار تیم ها، آموزش تیم ها به کمک منتورهای برجسته و برقراری ارتباط با ناشرهای بین المللی می شود.

نکته ای که مزروعی بارها بر آن تاکید ورزید، برقراری ارتباط مداوم با شرکت های بین المللی برای انتشار خارجی بازی ها است. به عنوان مثال، شرکت برجسته Net Marble یکی از شرکای اصلی آواگیمز به حساب می آید که تفاهم نامه هایی با آن به امضا رسیده و ارتباطات صرفاً به تبادل ایمیل محدود نمی شود. مزروعی می گوید که همین حالا، یکی از شرکای خارجی آواگیمز مشغول مذاکره برای نشر خارجی یکی از بازی های داخل برنامه شتاب دهنده است که البته از آن جایی که هنوز به مراحل نهایی نرسیده، امکان معرفی آن وجود ندارد.

اما تسهیلاتی که آواگیمز برای بازی سازان ایرانی فراهم آورده، به راحتی در دسترس هر توسعه دهنده ای قرار نمی گیرد. در واقع مزروعی، آواگیمز را مجموعه ای حرفه ای «با استانداردهای جهانی» توصیف می کند که مسلماً با توسعه دهندگان حرفه ای هم همکاری دارد؛ توسعه دهندگانی که تجربه طولانی مدت بازی سازی دارند، با ساز و کارهای اقتصادی استارتاپ ها آشنا هستند و به گفته وی «سرشان به سنگ خورده است».

در واقع کم نیستند تیم هایی که صرفاً برای کسب درآمد اندک، بازی هایی را برای موبایل تولید می کنند و گاه علی رغم دستیابی به موفقیت قابل توجه، از این حوزه کنار می روند و درآمدی که عایدشان شده را اصطلاحاً به زخم های زندگی می زنند. آواگیمز آمده که با این تفکر مقابله کند و ادبیات استفاده از درآمد ابتدایی به عنوان سکویی برای پرتاب یک استارتاپ به جلو را جا بیندازد.

به همین خاطر، آواگیمز به عنوان مجموعه ای حرفه ای که سرمایه قابل توجهی را صرف پیشرفت استارتاپ های زیر نظر خود می کند (و گاه تا سقف 400 میلیون تومان هم افزایش می یابد) نیازمند این اطمینان خاطر است که بازیسازان هم درک درستی از مدل تجاری استارتاپ خود، خط مشی بازی در دست توسعه و اهمیت دستیابی به استانداردهای لازم برای نشر بین المللی داشته باشند.

ما اینجا نیستیم که تیمی را از صفر برسانیم به ده هزار دلار درآمد، کار ما این است که تیم را از 10 هزار دلار برسانیم به درآمد میلیون دلاری، بنابراین تیم ها باید خیلی از چالش ها را رد کرده باشند که بعضاً مثلاً سه سال زمان می برد. یعنی تیم باید این تجربه را به دست آورده باشد و سپس برای تبدیل شدن به یک کمپانی آماده شود.

تقریباً تمام تیم هایی که با آواگیمز وارد همکاری شده اند، چندین پروژه انتشاریافته را در کارنامه خود داشته اند که البته تمام آنها لزوماً به موفقیت نرسیده اند؛ اما آواگیمز فرصتی برای جاه طلبی در اختیار تیم های بازی سازی قرار می دهد و پروژه های تیم هایی مانند «آروین گیمز»، «گیلاس»، «اسید گرین گیمز» و «اینسایتل» گواهی بر همین ادعا است.

رِد کَپ گیمز

احمد موسوی، مدیر بازاریابی Red Cap Games، این شرکت را مجموعه ای با سابقه 12 ساله توصیف می کند که طی فعالیت مستمر بیش از یک دهه ای خود، در صدد کمک به ایده های کوچک و کارا برآمده است. رد کپ گیمز هدف غایی خود را در این بیند که به تیم های کوچک و کسب و کارهای نوپا در تکرار نکردن تجربیات اشتباه کمک کند.

«در زمانی که ما شروع به کار کردیم، حمایت و مشاوره ای وجود نداشت و گاهی مشاوره ای که در آن زمان از سوی بنیاد به تیم ها داده می شد، به دلیل دید غیرتخصصی کار را بدتر خراب می کرد؛ چون دقیقاً مشخص نبود که هدف چیست.» موسوی با اشاره به سابقه حسین کریمی قدوسی، مدیر فعلی بنیاد بازی های رایانه ای به عنوان فعال حوزه گیم در ایران و فعالیت های موثر این نهاد دولتی در یاری رسانی به بازی سازان طی چند سال اخیر و از زمان روی کار آمدن کریمی قدوسی ادامه می دهد:

این اتفاق و این راهنمایی [های فعلی]، حتی از نهادهای کاربلد در آن زمان برای ما اتفاق نیفتاد و ما -یعنی همه بازی سازانی که از 10 سال پیش شروع به کار کردیم- خودمان این مسیر را ساختیم. اگر امیرحسین فصیحی موفق شد، خودش موفق شد، گرچه بنیاد هم حمایت مالی کرد اما این حمایت مالی برای خیلی ها بود و چرا موفقیت برای آنها اتفاق نیفتاد؟ من همین حالا دوستانی را می شناسم که از حوزه گیم خارج شده و به کارهای دیگر روی آورده اند؛ زیرا برایشان پول ساز نشد و هزینه هایشان را برنگرداند.

بازگشت مالی، یکی از اصلی ترین موانع بر سر راه بازی سازان ایرانی طی دهه اخیر بوده است؛ پروژه ها دائماً شروع به کار می کنند، به مرحله عرضه می رسند و گاه با استانداردهای روز هم سازگاری دارند. اما نبود راهنمایی مناسب سبب می شود تا بسیاری از آنها با «شکست مالی» مواجه شوند و آن طور که انتظار می رفت و پیش بینی می شد، بازگشت سرمایه نداشته باشند.

موسوی می گوید که یکی از اهداف اصلی Red Cap Games، کنار زدن این مانع و به بیان واضح تر، تجاری سازی صحیح بازی های ویدیویی است. در واقع افراد مستعد در حوزه های مختلف ساخت بازی کم نیستند، اما شاید اصلی ترین مسئله ای که آنها را از موفقیت بازداشته، عدم آشنایی با ساز و کار های اقتصادی، مدیریت منابع انسانی و قوانینی که میان تولیدکننده و مصرف کننده وجود دارد باشد.

Red Cap Games در برنامه های شتاب دهنده خود، تلاش می کند تا ایده های درست و قابل پیاده سازی را شناسایی کرده و سپس مدیریت، برنامه ریزی تجاری و پیش بینی صحیح تمام ابعاد پروژه را به تیم های پدید آورنده آن ایده ها آموزش دهد.

کاری که ما در Red Cap Games انجام می دهیم، قیچی کردن پروژه های بزرگ است. قدم ها اگر کوچک باشند، به موفقیت نزدیک تر می شویم. یک قانون در پروژه های IT هست که می گوید اگر قرار هست شکست بخوری، هرچه زودتر شکست بخوری بهتر است.

Red Cap Games ظرفیت استقرار 4 الی 5 تیم را دارد و در حال حاضر با دو تیم به توافق های اولیه رسیده و در همین حین، درخواست دیگر تیم ها را هم بررسی می کند. اما پذیرش در شتاب دهنده Red Cap، به این شرط صورت می گیرد که شخص متقاضی، خود صاحب ایده باشد و سپس توانایی اجرای همین ایده را به همراه تیم اش داشته باشد. موسوی می گوید که Red Cap به هیچ وجه شرکتی خطرپذیر نیست و به عنوان یک مجموعه خصوصی، باید از اجراپذیری پروژه اطمینان داشته باشد؛ هرچند که تیم ها می توانند از دانش منتورها هم بهره مند شوند.

شاید یکی از مزیت های Red Cap در برابر سایر شتاب دهندگان، سرویس های اصطلاحاً بک اِندی باشد که در اختیار تیم های خود قرار می دهد. به عنوان مثال این شرکت با «بکتوری» وارد همکاری شده و سرویس های بکتوری مانند خدمات سرور و مرکز بازی (که برای بازی های آنلاین ضروری تلقی می شوند) به صورت تقریباً رایگان در اختیار تیم ها قرار می گیرد. از طرف دیگر کیت توسعه دهندگان متن باز و رایگان Fort هم از دیگر اقدامات مهم Red Cap به حساب می آید که در واقع مجموعه ای از پلاگین ها برای بازی سازی روی موتور یونیتی است و به گفته موسوی، پروژه ها را برای «ماه ها» جلو می اندازد.

شتاب دهنده بازینما (استارتر)

مجموعه بازینما و یارا گیمز، رویکردی بسیار متفاوت نسبت به سایر همتایان خود در امر شتاب دهی در پیش گرفته اند و در واقع به جای پیاده سازی یک برنامه مدون شتاب دهی، این مهم را به عموم مردم واگذار کرده اند؛ قطعاً با خواندن این توضیح کوتاه به یاد پلتفرم کیک استارتر افتاده اید و باید گفت که استارتر، دقیقاً ساز و کاری مشابه کیک استارتر را دنبال می کند اما طبیعتاً در ابعاد کوچک تر.

برنامه شتاب دهنده استارتر، حمایت های مالی را به مردم می سپارد؛ بازی سازان پروژه خود را به تیم داوران استارتر معرفی می کنند، مستندات اولیه را در اختیار آنها قرار می دهند و البته یک نسخه قابل بازی از پروژه خود ارائه می کنند. پس از این، بازی هایی که مورد پذیرش قرار گرفته اند راهشان را به استارتر باز می کنند و بسته به هدف گذاری های خود توسعه دهندگان، به جذب سرمایه می پردازند.

درست مانند کیک استارتر، امتیازهایی که در صورت حمایت مالی در اختیار مردم و سرمایه گذاران قرار می گیرد، توسط توسعه دهندگان تعیین می شود و مجموعه یارا نقشی در این پروسه ندارد؛ این امتیازات می تواند میان دریافت سهمی از فروش بازی یا دریافت بازی به صورت رایگان یا هر سیاست تجاری مشابهی متغیر باشد. پلتفرم استارتر در حال حاضر از طریق اپلیکیشن رسمی «بازی نما» قابل دسترسی است و تا به این لحظه، سه بازی در آن مشغول جذب سرمایه هستند.

گفتنی است که استارتر هنوز به صورت کامل و در ابعاد گسترده شروع به کار نکرده و انتظار می رود تا دو هفته دیگر به مراحل پایانی برسد. تا آن زمان، صفحه اختصاصی استارتر نیز در وب سایت نشریه تکمیل می شود که دسترسی پذیری به این پلتفرم را بهبود می بخشد.

یکی از پوئن های مثبت استارتر به عنوان پلتفرمی تازه و متفاوت برای شتاب دهی، امکان پشتیبانی از ده ها و بلکه صدها تیم گوناگون به صورت همزمان است که محدودیت های سایر شتاب دهندگان را کنار می زند. با این همه، توسعه دهندگان دیگر نمی توانند منتظر تسهیلاتی نظیر کمک مالی نقدی یا استقرار از سوی شرکت یارا باشند و تنها تسهیلاتی که در اختیارشان قرار می گیرد، راهنمایی های منتورهایی است که در 5 حوزه کلی، دروسی را به آنها آموزش می دهند.

مرکز رشد بازی سازی

مرکز رشد بازی سازی، نهادی حمایتی در ساختار انستیتوی ملی بازی سازی است که در حال حاضر سال پنجم فعالیت خود را پشت سر می گذارد و طی این مدت، به تیم هایی که صلاحیت شان از سوی هیئت علمی تایید شده، تسهیلاتی ارائه داده است. این تیم ها سپس به صورت دائمی و هفتگی، تحت نظارت و منتورینگ یک گروه خبره قرار می گیرند تا بازی به صورت کامل ساخته شود. با اتمام روند توسعه، بنیاد ملی بازی های رایانه ای وارد عمل می شود و به پوشش رسانه ای، معرفی و بازاریابی این بازی ها کمک می کند.

به گفته محمد میرزایی، مدیر مرکز رشد بازی سازی در حال حاضر هفت تیم تحت نظارت این سازمان درآمده اند که پروژه های مختلفی برای پی سی و موبایل را دنبال می کنند. همانطور که از نام این سازمان پیداست، «مرکز رشد» اهداف متفاوتی را نسبت به یک «شتاب دهنده» دنبال می کند و در واقع به پروژه ها و تیم های بازیسازی کمک می کند تا دچار «رشد» و «تکامل» شوند.

تیم هایی که در برنامه حمایتی مرکز رشد بازی سازی شرکت می کنند، از لحاظ مالی مورد پوشش قرار نمی گیرند و البته از طرف دیگر، نیازی به «بیزینس پلن» یا «طرح کسب و کار» ندارند. بنابراین برخلاف اکثر شتاب دهندگان که انتظار ارائه بیزینس پلن کامل را از تیم هایی دارند که در غالب اوقات با مقوله های تجاری یک کسب و کار آشنا نیستند، مرکز رشد بازی سازی صرفاً ایده اولیه و مستندات را بررسی می کند و سپس نسبت به پذیرش تیم ها اقدام می کند.

مرکز رشد بازی سازی قطعاً موقعیت مناسبی برای آن دسته از بازی سازانی است که به دنبال یادگیری و پرورش هرچه بیشتر بازی خود هستند. با مشارکت در برنامه های مرکز رشد، این تیم ها به فضایی کاری برای استقرار، سخت افزارهای لازم برای انجام کار و البته آزمایشگاه «گَپ‌لَب» که در واقع امکان کنترل کیفی بازی ها و نرم افزارها را فراهم می آورد دسترسی دارند. علاوه بر این ها، امکاناتی مثل موشن کپچر یا اتاق ضبط صدا که در فضای کاری بنیاد ملی بازی های رایانه ای وجود ندارد نیز به صورت رایگان برای تیم ها مهیا می شود.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان

دانشگاه آزاد اسلامی چند سالی است که به سمت چرخه های اقتصادی مهم کشور حرکت می کند و رویکرد «تبدیل علم به ثروت» و نیز قطب سازی در واحدهای دانشگاهی را در پیش گرفته است. برای تحقق این مهم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان توجهی ویژه به قطب سازی در حوزه IT و ICT و نیز بازی های ویدیویی داشته و مساحتی 4 هزار متر مربعی را برای تحقق این مهم فراهم آورده است که آن را به بزرگترین شتاب دهنده در منطقه خاورمیانه تبدیل می کند.

دانشگاه آزاد واحد کاشان، در حال حاضر نخستین مرکز تحقیقات بازیسازی را در خود جای داده و بخشی دیگر از این فضا، به شتاب دهنده دانشگاه تعلق دارد که با مساحتی برابر با 1800 متر مربع، شش سوییت را برای استقرار تیم های بازی سازی شامل می شود.

وحید امیر، مدیر پژوهشی دانشگاه آزاد واحد کاشان می گوید تلاش بر این بوده که 20 تیم به صورت همزمان در این فضای شتاب دهنده که یک سال از آغاز به کار آن می گذرد اسکان بیابند و در صورتی که این تیم ها امتیازات لازم را در مرحله پیش شتاب دهی کسب کنند، حمایتی تا سقف 20 میلیون تومان در اختیار آنها قرار می گیرد. ناگفته نماند از آن جایی که کمتر از یک سال از آغاز به کار شتاب دهنده دانشگاه آزاد کاشان می گذرد، هنوز فراخوانی به صورت رسمی اعلام نشده که البته طی ماه آتی برای نخستین بار اعلام خواهد شد.

علاوه بر طرح کسب و کار که یکی از پیش نیازهای اصلی پذیرش در شتاب دهنده دانشگاه کاشان به حساب می آید، مسئولین این شتاب دهنده انتظار دارند که استارتاپ های متقاضی، بازی های خود را یا به صورت سفارشی و یا به صورت جنرال و در قالب عناوینی که «جامعه به آنها نیاز داشته باشد» توسعه دهند.

وقتی از آقای امیر پرسیده شد که آیا محدودیتی در پذیرش تیم های بازی سازی وجود دارد، وی با تاکید بر فعالیت های گسترده دانشگاه آزاد کاشان به عنوان بزرگ ترین شتاب دهنده خاورمیانه گفت که محدودیتی در ابعاد پروژه ها و پلتفرم پروژه ها وجود ندارد. بسته به همین ابعاد پروژه و پلتفرم ها نیز، دانشگاه آزاد کاشان تا سقف 35 درصد از فروش محصول یا سهام شرکت را در اختیار می گیرد.