آیا سرشماری‌های آینده ایران توسط موبایل امکان‌پذیر است؟

سرشماری‌های ملی کشور انگلستان هر ۱۰ سال یکبار انجام می‌شوند تا دولت آمار دقیقی را درباره ساکنان این کشور جمع‌آوری کند. تا کنون این سرشماری با ارسال مامور و پرسش‌نامه‌های کاغذی صورت می‌گرفت اما قرار است به زودی از داده‌های تلفن‌همراه مردم برای جمع‌آوری بخشی از اطلاعات مربوط به شرایط زندگی شهروندان استفاده شود.

بدین ترتیب در سرشماری ملی سال ۲۰۲۱ این کشور، سازمان ملی آمار با همکاری شرکت مخابراتی «وودافون» جمع آوری اطلاعاتی را با استفاده از تلفن‌های همراه افراد بالای ۱۸ سال به‌طور ناشناس آغاز خواهد کرد. این داده‌ها در ساعت‌های مختلف روز و با بررسی داده‌های تلفن هوشمند جمع‌آوری خواهند شد تا محل کار افراد، مدت زمان حضور آنها در مکان‌های مختلف و... مشخص شود.

قرار است در آینده از این اطلاعات برای تحلیل ویژگی‌های قومیتی، ثروت مردم، تراکم جمعیتی نیز استفاده شود و در راستای حفظ حریم خصوصی افراد، تنها داده‌های مربوط به موقعیت مکانی و زمانی هر فرد مورد استفاده قرار خواهد گرفت تا از نگهداری و جمع‌آوری اطلاعاتی که منجر به افشای هویت افراد شود، خودداری گردد.

به علت ضعف کشور در بحث تحلیل داده این مهم تا به حال عملی نشده است

«مهدی واعظی» کارشناس امنیت اطلاعات معتقد است که انجام چنین عملیاتی با توجه به فوایدی که در زمینه سرعت بخشی سرشماری‌های مخلتف سازمان‌ها دارد، در ایران قابل انجام است چراکه زیر ساخت‌های مناسب جهت جمع آوری داده موجود است، اما ضعیف بودن توان کشور در بحث تحلیل‌داده این مهم را در حال حاظر غیر ممکن نموده است. وی در این باره به دیجیاتو می‌گوید:

«متخصصین کشور در حوزه جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات مشکل ندارند. با ایجاد تغییراتی در سیستم‌های فعلی می‌توان داده‌ها را به راحتی جمع‌آوری نمود، بحث اصلی بررسی و تحلیل این داده‌ها به صورتی است که بتوان از آنها خروجی مناسب گرفت. با خرید ابزارهای لازم برای تحلیل داده و تربیت متخصصان مورد نیاز، ‌می‌توان مشکلات مربوط به بخش کلان داده [Big Data] را تا ۵ سال آینده حل نمود و نتایج دلخواه را استخراج کنیم.»

داده‌ها باید به صورت خام و فیلتر نشده جمع‌آوری شوند

به گفته واعظی دستگاه‌های دولتی می‌توانند در راستای جلب اعتماد کاربران، داده‌های آنان را بصورت خام و فیلتر شده جمع آوری کنند تا دستیابی به اطلاعات خصوصی افراد مقدور نباشد. در مقابل «امیرکرباسی میلانی» کارشناس حقوقی معتقد است که این اتفاق با توجه به تعریف حریم خصوصی، نمی‌تواند تابو تلقی شود. وی در این باره به دیجیاتو می‌گوید:

«باید توجه داشت زمانی که فرد از خانه که حریم شخصی اوست خارج می‌شود و در مکان‌هایی عمومی قرار می‌گیرد که دیگر اعضای جامعه قادر به مشاهده رفتار او هستند، در اختیار داشتن موقعیت مکانی هر فرد نمی‌تواند مصداق از بین بردن حریم شخصی افراد باشد.»

به گفته هر دو‌ کارشناس، بحث مانیتورینگ و استخراج داده‌های مکانی بحث حساسی است چراکه دولت و اپراتور‌ها داده‌های با ارزشی را در اختیار خواهند داشت که با لو رفتن آنها رفاه هر شخص به خطر خواهد افتاد. از این رو قبل از اجرای چنین طرح هایی، پیش بینی تمهیداتی امنیتی از سوی دولت و اپراتور‌ها الزامی به نظر می‌رسد.