باورنکردنی اما واقعی؛ تبدیل سلول خونی به سلول عصبی ممکن شد

شاید در نگاه اول کاملاً عجیب و غیر ممکن به نظر برسد، اما به تازگی محققین دانشگاه استنفورد (Stanford) آمریکا موفق به ابداع روشی شده اند که طی آن می توان سلول های ایمنی خون انسان را در کمتر از سه هفته به یاخته های عصبی فعال تبدیل نمود.

پیش از این تصور می شد که برای تبدیل عملکرد و ماهیت یک سلول هیچ راهی جز تبدیل کردن آن به یک سلول بنیادی فعال وجود ندارد.

لازم به ذکر است که تیم مذکور بیش از یک دهه است که روی این ایده کار می کنند. آنها در سال ۲۰۱۰ موفق شده بودند سلول های پوستی موش ها را به نورون های عصبی مغز آنها تبدیل نمایند. پیش از این تصور می شد که برای تبدیل عملکرد و ماهیت یک سلول هیچ راهی جز تبدیل کردن آن به یک سلول بنیادی فعال وجود ندارد.

اما محققین دانشگاه استنفورد عملاً اثبات کردند که دست کم در موش ها می توان این مرحله را نادیده گرفت. آنها یک سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۱ همین پروسه را روی سلول های پوست انسان به انجام رساندند. گرچه در انتها مشخص شد که اجرای آن در مقیاس انسانی بسیار دشوارتر بوده و نتیجه نهایی نیز چندان رضایت بخش نیست.

ماریوس ورینگ (Marius Wernig) سرپرست تیم مذکور درباره یافته جدید تیمش می گوید: «تبدیل سلول های بالغ بیماران به سلول های بنیادی فعالی در مقیاس وسیع بسیار دشوار و فوق العاده هزینه بر است. ضمن این که دسترسی به مقدار کافی سلول پوستی فرایندی دردآور و دارای عوارض خواهد بود. همین مشکلات ما را بر آن داشت تا مسیری متفاوت را در نظر بگیریم.»

حال با پیشرفت جدید و تاریخ ساز تیم تحت مدیریت ورینگ، می توان از یک میلی لیتر خون انسان بیش از ۵۰ هزار سلول عصبی فعال استخراج کرد. ضمن این که به هیچ وجه مهم نیست نمونه به تازگی اخذ شده یا سال ها در حالت انجماد نگداری شده باشد.

روال کار بسیار جالب است. تنها کافیست ۴ پروتئین خاص را به نمونه خود اضافه کنید تا طی فرایند سه هفته ای تمام گلوبول های سفید نوع T موجود در آن تبدیل به یاخته های عصبی شوند.

ورینگ در این باره می گوید: «سلول های T یکی از تخصصی ترین سلول های ایمنی در بدن ما هستند و شکلی کاملاً کروی دارند. مشاهده تبدیل سریع و مستقیم آنها به یک نورون فوق تصور و شگفت آور است.»

شاید تصور شود که از همین فردا می توان از این نورون های تولیدی برای درمان نقص های عصبی در افراد فلج استفاده نمود، اما مشکل اینجاست که این سلول ها فعلاً قادر به ایجاد پیوندهای سیناپتیک با دیگر سلول ها نیستند. اما از آنها می توان برای کمک به تحقیقات تخصصی از طریق شبیه سازی وضعیت مغزی برخی بیماران همچون مبتلایان به اوتیسم و اسکیزوفرنی بسیار مفید خواهد بود.

دانشمندان یقین دارند که یافته اخیر کمک بسیار بزرگی در شناخت بهتر ساز و کار بیماری های فوق و یافتن روشی موثر برای درمان آنها به شمار می آید.