کهنگی عمدی: استراتژی شیطانی که باعث کندی گوشی شما می شود

وقتی چیزی منسوخ می شود، الزاماً کارایی خود را از دست نداده است. مثلاً شلوارهای پاچه گشاد زمانی در ایران مد روز به حساب می آمدند اما حالا مدتهاست که کمتر کسی با شلوار پاچه گشاد در انظار عمومی ظاهر می شود. قطعاً منسوخ شدن این مدل به معنای عدم کارایی آن نیست و صرفاً نشان می دهد که کسی به پوشیدن این مدل تمایلی ندارد.

این موضوع در دنیای فناوری هم وجود دارد و اتفاقاً به نفع کاربران است. مثلاً چند سال قبل را تصور کنید که برای اتصال هرچیزی به کامپیوتر لازم بود از یک درگاه متفاوت استفاده کنیم. پرینتر با درگاه موازی کار میکرد، ماوس و کیبورد با درگاه PS/2 متصل می شدند و کمی قبل از آن هم با استفاده از درگاه سریال.

زمانی که USB فراگیر شد، درگاه های قبلی هنوز هم کارایی داشتند اما دیگر کسی حوصله نداشت برای وصل کردن هر ابزار دنبال کابل مناسب باشد. پس همه درگاه های قبلی منسوخ و با استاندارد جدیدی به نام USB جایگزین شدند. مثال های متنوع دیگری هم وجود دارد که نشان می دهد منسوخ شدن فناوری های قدیمی الزاماً موضوع بدی نیست و بسیاری اوقات باعث پیشرفت فناوری و حرکت سریع تر رو به جلو می شود.

همین موضوع در مورد گوشی های موبایل هم صدق می کند. بسیاری از ما وقتی گوشی جدیدی می خریم، هنوز گوشی قبلی کار می کند. شاید کمی کند شده باشد یا دلمان را زده باشد، اما قطعاً کارایی خود را از دست نداده است.

تا اینجای کار به نظر می رسد همه راضی باشند. خریداران با گوشی های تازه سرگرم می شوند، تولید کننده محصولات جدیدی خلق می کند و دنیای فناوری جلو تر می رود. آیا مشکلی در این میان وجود دارد؟ برای درک مشکل ابتدا باید شما را با مفهومی به نام «کهنگی عمدی» آشنا کنیم. این استراتژی که «کهنگی برنامه ریزی شده» هم نامیده می شود یعنی محصول را طوری طراحی و تولید کنیم که بعد از مدت معین و پیش از رسیدن به پایان عمر، از مد افتاده یا کهنه شود.

کهنگی عمدی یک استراتژی قدیمی است

اتومبیل فورد مدل تی یکی از قدیمی ترین نمونه هایی است که نشان می دهد چرا این روز ها بسیاری از تولید کنندگان، از استراتژی کهنگی عمدی برای منسوخ کردن محصولات قبلی خودشان استفاده می کنند. سال ۱۹۰۸ شرکت فورد برای اولین بار از مفهوم تولید انبوه خودرو پرده برداشت. Model T اتومبیلی مقرون به صرفه و مقاوم بود که خریدار یکبار آن را تهیه می کرد و سالها سوار می شد.

این محصول طی ۱۹ سالی که تولید می شد تغییر چندانی نکرد و خریداران هم نیازی به تغییر احساس نمی کردند، تا اینکه جنرال موتورز با استفاده از استراتژی کهنگی عمدی، تاج و تخت پادشاهی را از دست شرکت فورد خارج کرد. جنرال موتورز به جای تولید یک محصول عمری مثل Model T، چندین محصول تولید کرده بود که هر کدام بعد از مدتی کنار گذاشته شده و مدل های جدیدی با آنها جایگزین می شدند. این استراتژی دل خریداران را برده بود و آنها را با تبلیغات رنگارنگ برای خرید مدل های جدید متمایل می کرد.

بروک استیونس

کهنگی عمدی یعنی به مردم القاء کنید یک محصول کمی بهتر و کمی جدیدتر را، زودتر از آنچه نیاز دارند خریداری کنند.

سالهاست استراتژی کهنگی عمدی در تولید محصولات پیاده می شود و بسیاری از خریداران هم مشکل چندانی با این موضوع ندارند چون به ساخت محصولات جدیدتر منجر می شود و پیشرفت تولید کنندگان را سریع تر می کند. اما مشکل جایی آغاز می شود که یک تولید کننده محصولی را بر اساس استراتژی کهنگی عمدی تولید کرده باشد، اما با پنهان کردن حقیقت از خریدار، رقم بالایی از وی طلب کند.

کُندی نرم افزاری

مثلاً کاربران آیفون های اپل مدتها از این موضوع شکایت داشتند که بعد از دریافت بروزرسانی های نرم افزاری، گوشی آنها کند می شود، در حالی که بروزرسانی های اندروید، ویندوز یا سیستم عامل های دیگر به کند شدن سخت افزار منجر نمی شود. اپل مدتها در پاسخ سکوت پیشه کرده بود تا اینکه شکایت کاربران باعث شد بالاخره به شکل رسمی اعتراف کند.

اپل در بیانیه ای که منتشر کرده بود می گوید اگر سیستم عامل آیفون های قدیمی تشخیص دهد که باتری دستگاه ضعیف شده سرعت را کاهش می دهد تا عمر باتری آیفون ظرف یک چشم بر هم زدن تمام نشود. اینکه چقدر حرف اپل را باور کنید به خودتان بستگی دارد، اما به هر حال این نخستین بار بود که پولدارترین شرکت جهان به شکل علنی پذیرفته بود که کند شدن آیفون های قدیمی تر مثل ۶ یا حتی ۷ به شکل برنامه ریزی شده انجام می شود.

تعمیر دشوار

علاوه بر این بسیاری از محصولات اپل در زمینه تعمیر پذیری نمره پایینی دریافت می کنند. این موضوع یعنی باز کردن بدنه دستگاه و تعویض قطعات آن دشوار است، در نتیجه با ایجاد کوچکترین مشکل مثل ضعیف شدن باتری، کاربر ترجیح می دهد به جای اینکه هزینه و دردسر زیادی برای باز کردن بدنه و تعویض باتری متحمل شود، به کلی گوشی معیوب را با یک مدل تازه و نو عوض کند.

مواد اولیه بی کیفیت

یک راه دیگر هم این است که تولید کننده به جای استفاده از مواد اولیه با کیفیت و عمری، از مواد ارزان و دم دستی برای ساخت گوشی استفاده کند. مثلاً تولید کننده گوشی می تواند برای سیم بندی اتصالات الکتریکی بین لایه های تراشه ها، از عنصر طلا استفاده کند که هزینه بیشتری دارد و یک عمر با کیفیت بالا کار می کند. اما بسیاری اوقات خصوصاً در ساخت محصولات ارزان تر و اقتصادی به جای طلا از مس استفاده می شود.

کندی نرم افزاری، تعمیرپذیری پایین و مواد اولیه بی کیفیت ۳ ضلع مثلث شیطانی کهنگی عمدی هستند

کیفیت مواد اولیه برای شما که گوشی را خریداری می کنید مشخص نیست، اما قطعا محصولی که با مس ساخته شده زودتر از طلا مستهلک می شود و این یکی از ریسک های خرید محصولات اقتصادی و ارزان قیمت است.

در مجموع باید گفت تولید کنندگان از ۳ روش استفاده می کنند تا شما را زودتر از آنچه نیاز است به خرید محصولات جدیدتر خود ترغیب نمایند. اول کندی نرم افزاری برای راه رفتن روی اعصاب کاربر، دوم ساخت محصولی که به راحتی تعمیر نمی شود و با کوچکترین ایراد باید به کلی تعویض شود. در نهایت هم استفاده از مواد اولیه ارزان و بی کیفیت که عمر بالایی ندارند و پس از مدتی استفاده مستهلک می شوند.

در پایان دوست داریم بدانیم شما در زمره کدام خریداران قرار می گیرد؛ گروهی که با آمدن هر محصول جدید مثل گوشی یا تلویزیون و اتومبیل ترجیح می دهند محصول قبلی را با مدل های جدیدتر جایگزین کنند، یا آنهایی که محصولی را خریداری می کنند و تا زمانی که کار می کند نیازی به خرید مدل جدید نمی بینند.