داستان یک اختراع انقلابی؛ نگاهی به تاریخچه نامگذاری اتومبیل

بیش از یک قرن است که بشر برای رفت و آمدهای خود عمدتا از وسایل نقلیه چهار چرخی به نام اتومبیل کمک می گیرد. اما آیا می دانستید که قبل از فراگیر شدن واژه های اتومبیل (automobile) یا car کلمات دیگری برای اشاره به این اختراع استفاده می شد؟

برای نمونه در شماره مربوط به آگوست 1897 نشریه نیویورک تایمز عبارت جالبی برای توصیف آن چیزی که امروزه با نام خودرو می شناسیم، به کار برده است. در شماره مذکور آمده:

واگن مکانیکی جدید با نام افتضاح اتومبیل آمده که بماند.

حال سوالی که پیش میاید اینست که اگر نام اتومبیل این قدر بد بوده، چه نام های جایگزین دیگری وجود داشته اند؟ برای واکاوی این موضوع در ابتدا نگاهی به گواهی های اختراع (پتنت) خواهیم داشت.

در سال 1792 شخصی به نام الیور اوانز (Oliver Evans) در فیلادلفیا درخواستی را برای ثبت یک پتنت مطرح کرد. این پتنت در واقع نمونه اولیه از اتومبیل های امروزی به حساب می آمد. آقای اوانز نام Oruktor Amphibolos را برای اختراع خود در نظر گرفته بود.

این وسیله عجیب و غریب در زمان خود نخستین خودرویی بود که با موتور حرکت می کرد، اما مساله عجیب تر اینکه موتور بخار آن تنها 5 اسب بخار برای جابجایی وزن 15 تنی داشت. همچنین این وسیله فاقد فرمان بود و نمی شد آن را به طرفین هدایت کرد.

پس از الیور اوانز نوبت به جورج سلدن (George Selden) رسید. این وکیل نیویورکی که اتفاقا در زمینه پتنت فعالیت می کرد، در سال 1879 نام "ماشین جاده ای" (road machine) را ثبت نمود. آقای سلدن در عمل هیچ چیزی تولید نکرده بود، اما انتظار داشت با پیشرفت صنعت خودروسازی از این نام به نان و نوایی برسد! درست مثل کاری که امروزه برخی با اشغال دامنه های خوب اینترنتی می کنند!

اقدام سلدن به هیچ وجه به مذاق هنری فورد خوش نیامد. چرا که او معتقد بود سلدن بدون هیچ کوششی می خواهد از تلاش خودروسازان دیگر بهره برداری کند. به همین خاطر آقای فورد در سال 1904 سلدن را به دادگاه کشاند.

با رای قاضی دادگاه آقای سلدن مجبور به ساخت یک ماشین جاده ای شد، اما از آنجایی که او توانایی چنین کاری را نداشت، گواهی حق اختراعش در سال 1911 لغو شد.

با این اتفاق قیمت نهایی اتومبیل ها نیز کاهش یافت، چرا که خودروسازان دیگر مجبور نبودند مبالغ هنگفتی را به خاطر چند صفحه کاغذ به جورج سلدن پرداخت کنند.

برادران چارلز و فرانک دوریا (Charles and Frank Duryea) دیگر کسانی بودند که می خواستند تجارت دوچرخه خود را گسترش داده و وارد دنیای خودروسازی شوند. در سال 1895 این دو برادر پتنت "واگن های موتوری" (motor wagons) را ثبت کردند.

آنطور که در پیشینه جالب برادران دوریا آمده، فرانک توانسته بود با یکی از اتومبیل های ساخت خودشان در اولین مسابقه اتومبیلرانی آمریکا به سرعت میانگین 7.3 مایل (11.7 کیلومتر) دست پیدا کند که در آن زمان رقمی عالی حساب می شد.

ثبت چنین رکوردی به معنای این بود که برادران دوریا به واسطه شهرتشان می توانند نخستین خودروهای تجاری را در ایالات متحده تولید و به فروش برسانند. اما تصادف با یک دوچرخه سوار که بسیاری آن را اولین تصادف ترافیکی در آمریکا می دانند، رویای واگن های موتوری را بر هم زد.

سرانجام نوبت هنری فورد بود که با اقتباس از دوچرخه ها و واژه bicycle، پتنتی را با نام Quadricycle در سال 1896 ثبت کند. خوشبختانه این نام نسبتا سخت تنها چند سال بیشتر دوام نیاورد.

به طور کلی چنانچه نگاهی به نشریات و مطبوعات قدیمی داشته باشیم، خواهیم دید که فعالان این عرصه از نام های جالب و خلاقانه ای برای توصیف وسیله ای جدید استفاده کرده اند.

برخی از اسم هایی که در اوایل پیدایش و فراگیر شدن اتومبیل به کار رفته اند، عبارتند از:

Autobaine

Autokenetic

Autometon

Automotor horse

Buggyaut

Diamote

Horseless carriage

Mocole

Motor carriage

Motorig

Motor-vique

Oleo locomotive

Truckle

و اما یک سوال مهم، نام های فعلی که برای وسایل نقلیه چهار چرخ کاربرد دارند، از کجا آمده اند؟

در پاسخ باید گفت واژه اتومبیل (Automobile) یکی از کلمات متعددی بود که در ابتدا مطرح شده بود. مشخص نیست که این واژه چگونه استاندارد شده، اما یقینا کاربرد آن توسط نشریه معروف نیویورک تایمز نقشی کلیدی در گسترش و فراگیر شدن آن داشته است.

به نظر می رسد که واژه اتومبیل اولین بار توسط یک نقاش و مهندس ایتالیایی به نام مارتینی در قرن چهاردهم ساخته شده است. مارتینی طرح هایی را برای وسیله نقلیه ای چهار چرخ که نیروی خود را از انسان ها می گرفت، کشیده بود. وی با ترکیب واژه یونانی اتو (auto) به معنای خود و واژه لاتین موبیلز (mobils) به معنای حرکت به کلمه اتومبیل رسیده بود. با این حساب می توان گفت که اتومبیل به معنای وسیله ای است که خود را حرکت می دهد.

گفتنی است همانند جورج سلدن، مارتینی نیز هرگز موفق به تولید یک وسیله نقلیه واقعی نشد.

علاوه بر automobile، کلمه car نیز برای اشاره به خودروهایی که امروز می شناسیم، کاربرد دارد. این کلمه از واژه سلتیک carrus به معنای ارابه یا واگن اقتباس شده و در واقع برای درشکه هایی که توسط اسب ها کشیده می شد، مورد استفاده قرار می گرفت. این تغییر کاربرد شاید چندان پیچیده نباشد، چرا که خودروهای اولیه شباهت زیادی به درشکه ها داشتند.

با دیدن دیگر نام ها، شاید بتوان گفت که شانس آورده ایم واژه های آسان و راحت automobile و car فراگیر شده اند!