گزارش میدانی دیجیاتو: سرقت از کارت‌های عابر بانک، شاید برای شما هم اتفاق بیفتد

جرقه اصلی این مطلب از آنجا شروع شد که دکه‌ای واقع در چهار راه ولیعصر نگذاشت رمز کارتم را خودم وارد کنم و می گفت سیم دستگاه به بیرون نمی رسد و باید رمزم را باصدای بلند در اختیار فروشنده بگذارم. اصرار من بی فایده بود و در نهایت با جمله : «5 هزار تومان پول مجله را که نمی‌خورم.» به من فهماند که اصلا و ابدا از دغدغه و اصرار فعلی من برای فاش نکردن رمز کارت بانکی‌ام خبر ندارد. نتیجه این گفتمان بیهوده چیزی نبود جز یک مشاجره لفظی و در نهایت نخریدن کالا از دکه مورد نظر. اما باید پرسید که مردم، اعم از مشتریان و فروشندگان، چقدر این موضوع را جدی می‌گیرند؟

این مشکل را از دید دو گروه می‌توان دید، یکی مغازه داران و یکی مردم یا همان خریداران.در فروشگاه‌های بزرگی چون هایپراستار و هایپرمی این مساله تا حد زیادی حل شده و یکی از مسئولان فروشگاه هایپرمی به من می‌گوید که به تمامی صندوقداران این مجموعه دستور داده شده که رمز مشتری را به هیچ وجه نپرسند: «دستگاه‌های ما قابلیت چرخش به سمت مشتری را دارند و در باشگاه مشتریان فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ در سراسر کشور، عموما این مساله برای تمامی کارکنان و مشتریان حل و فصل شده است.»

مشتریان این نوع فروشگاه‌ها نیز مشکلی در این زمینه ندارند ولی چند متر آنورتر، زمانی که به دکه‌ها و فروشگاه‌های عادی می‌رسیم، این مشکل خودش را نشان می‌دهد. مغازه داری سمت  به من می‌گوید: «نمیتوانم مشتری را به اندرونی دخل راه بدهم تا رمزش را بزند.» و صندوقدار ساندویچی شلوغی در سمت غرب تهران نیز تاکید دارد که اگر هر مشتری بخواهد رمزش را جداگانه وارد کند، کارشان تبدیل به یک آشوب خواهد شد، با این حال او از تجربه‌های جالبش در این زمینه می‌گوید:

«چندبار شده که مشتری کاغذی به من داده و رمز داخل آن نوشته شده بود و کاغذ را هم از من گرفت. اوایل کمی گیج می‌شدم ولی کم کم عادت کردم. طبق تجریبات من آقایان جوان بیشتر از بقیه نسبت به این موضوع حساس هستند و اصولا جوان‌ترها بیشتر تاکید دارند که رمزشان را خودشان باید بزنند.»

حدس می‌زنم که قشر جوان‌تر بیشتر با اخبار هک و دزدی‌های اینچنینی آشناست و حرف علی آقا، همان متصدی ساندویچی، احتمالا منطقی است. مشتریان او که در همان لحظه گفتگو هم کم نیستند، اکثرشان بلند بلند رمزهایشان را می‌گویند و بین آنها از تاریخ تولد گرفته تا رمزهای 1234 را هم می‌شنوم. مدتها صبر می‌کنم تا کسی نسبت به این موضوع اعتراض کند و خبری نمی‌شود. علی آقا بعدا به من می‌گوید: «در روز یکی دو مورد از بین هزاران مورد برایمان پیش می‌آید.» مردم انگار آنچنان هم روی این موضوع حساس نیستند.

علی و نازنین زوجی هستند که در راهروهای پاساژی سمت غرب تهران دنبال خرید برای شروع زندگی‌شان هستند و متوجه می‌شوم که هر دو تاکید شدیدی روی افشا نکردن رمز کارتشان دارند. علی تاکید دارد باوجود اینکه هزینه‌هایشان را در دو کارت مجزا پخش کرده‌اند، بازهم روی این موضوع حساس هستند:

«دو کارت درست کردیم و در یکی مبلغ بیشتری داریم که سرمایه‌مان هست و در دیگری مقدار کمتری که خرج روزمره زندگی است. این کار را برای این کردیم که در صورت مفقودی یا هک شدن و یا هر چیز دیگری، بلایی سر اندوخته اصلی‌مان نیاید. با این وجود بازهم احتیاط را رعایت می‌کنیم و نمی‌خواهیم که مشکلی برایمان درست شود.»

نازنین را هم در توییتر پیدا می‌کنم، زنی که یک بار داغدیده دزدی از کارت عابر بانکش شده و می‌گوید با پیگیری پلیس توانست مجرم را گیر بندازد اما در نهایت 80 درصد پولش را بازپس گرفته است. او از سال گذشته که این اتفاق برایش رخ داده حاضر نیست جایی کارت بکشد و با خود تا حد امکان یا پول نقد حمل می‌کند و یا با برنامه‌های موبایلی، هزینه را برای طرف کارت به کارت می‌کند:

«در اکثر مواقع به دروغ به فرد پشت دخل می‌گویم که کارت عابربانکم را یادم رفته و اگر می‌شود برایتان مبلغ را کارت به کارت کنم. این عمل را با برنامه‌های مختلف موبایلی یا خود اپلیکیشن بانکم انجام می‌دهم و در اکثر مواقع کارم راه میفتد. مواردی هم بودند که صندوقدار از انجام این کار عاجز بوده و در نهایت مجبور به کارت کشیدن شده‌ام ولی بازهم تمام نکات را چک کردم.»

او معقتد است تا کسی در دام این بلا نیفتد، امکان ندارد این موضوع را جدی بگیرد. از دوستانی می‌گوید که هنوز هم با وجود اینکه او به آنها هشدار می‌دهد و تجربه‌اش را با آنها در میان می‌گذارد کماکان او را مسخره می‌کنند:

«آنها می‌گویند قیافه این صندوقدار را ببین چقدر ساده است، امکان ندارد اینکاره باشد. یا بهانه‌های عجیب و غریب دیگری. در خیلی از مواقع صندوقدار مقصر نیست و صاحب مغازه یا حتی یکی از شاگردان است که چنین حرکتی را روی دستگاه‌های POS می‌زند. امروزه که باید برای خریدهایمان پول کاغذی زیادی همراه خود داشته باشیم و به همین دلیل هم معمولا کارت اعتباری با خود می‌بریم، باید به هشدارها هم توجه کنیم.»

زمانی که به یک کتابفروشی سر می‌زنم، دستگاه POS نسبتا مدرن‌تری را می‌بینم که جایگاه کلید رمز آن دور از کارتخوان و در دسترس مشتری است؛ ابزاری به نام پین‌پد. مغازه‌دار به من می‌گوید چندسال پیش وقتی که تازه این دستگاه‌ را آورده بود، مردم تصور می‌کردند که پای یک کلاهبرداری در میان است و به آن اعتماد نداشتند:

«قبل از آن هم دستگاه POS لمسی را در یک مغازه دیگر داشتم که با نگرش منفی مشتریانم روبرو شد، ما ایرانیان خلق و خوی تغییرپذیری نداریم و به یک مساله که عادت کنیم، نمی‌توانیم از آن دل بکنیم. تمامی دستگاه‌های POS جدید از قبیل لمسی و دو قطعه‌ای و... برای راحتی و امنیت مشتریان طراحی شده ولی بازهم باید برای آن جواب پس بدهیم.»

پسری جوان که در کار تورلیدری است و  مشتری مغازه اوست و صحبت را می‌شنود، داغ دلش تازه می‌شود چرا که می‌گوید یک بار سر خرید بلیت مترو یک بلای آسمانی بر سرش نازل شده که باعث شده تمام اندوخته‌هایش از دست برود:

«زمانی که میخواستم کارت مترو را شارژ کنم، رمز کارتم را بلند به متصدی گفتم و هیچ راه دیگری برای این کار نداشتم چرا که بین من و متصدی شیشه قرار داشت، درست مثل برخی از باجه‌های سینما. آن موقع دستگاه‌های خرید و شارژ خودکار کارت مترو نصب نشده بود و ناچارا رمزم را بلند گفتم و هنگام کارت زدن و ورود به گیت مترو، کارتم از دستم افتاد و فردی که احتمالا در صف بلیت فروشی پشت سرم بوده آن را برداشته چرا که دقایقی بعد شروع کرد به خالی کردن کارت و با پیامک‌های برداشتی متوجه شدم که چه بلایی سرم آمده است. بسیاری از مراکز تفریحی این مشکل را دارند و حتی جایی مثل برج میلاد به هنگام خرید بلیت بازدید برج با چنین مشکلی مواجه می‌شوید که بلا استثنا تمامی توریست‌ها را آزار می‌دهد.»

فرهنگ نه گفتن هم برای ما کار مشکلیست و گویا نمی‌توانیم به متصدیان و صندوقداران و مغازه‌داران جواب «نه، می‌خواهم خودم رمزم را وارد کنم» بدهیم. بارها و بارها گزارشات و مستنداتی مبنی بر دزدی از کارت‌های عابر بانک مشتریان منتشر شده و بر اساس این گزارشات نباید به هیچ فروشگاهی ولو با برندهای معتبر نیز اعتماد کرد چرا که سابقه مغازه‌های مشهور و فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز در این موضوع به چشم می‌خورد.

تجریبات تلخ افرادی که کارت عابر بانکشان به علل مختلف، یا از بلند گفتن رمز و یا دستگاه‌های POS جعلی به مشکل خورده، همگی نشان از این دارند که این موضوع باید جدی گرفته شود و نمی‌توان به سادگی از آن گذشت. کارشناسان بر این باورند که راه و روش‌های هک دستگاه‌های POS بسیار پیچیده و متعدد است و بلند گفتن رمز و وارد نکردن آن و حتی هر از گاهی تغییر ندادن آن، می‌تواند مشکل آفرین باشد.

شما چطور؟ خود یا اطرافیانتان در این زمینه تجربه‌ای داشتید؟ آن را با ما در میان بگذارید.