بررسی فیلم Venom؛ سم سیاه‌تر از سیاه

فیلم Venom‌ بر اساس یکی از شخصیت‌های فرعی دنیای اسپایدرمن در کمیک بوک‌ها ساخته شده که تاکنون به جز یک بار حضور نیمچه نیمه! در فیلم اسپایدرمن ۳ (محصول سال 2006) آن را در مدیوم سینمایی ندیدیم. Venom یکی از عجیب و غریب ترین کاراکترهای جهان مرد عنکبوتی است و به نوعی ضد قهرمان به شمار می‌رود، این روزها هیبت سیاه و ترسناک او بر عالم سینما چیره بسته و صحبت‌های زیادی درباره فیلم در محافل سینمایی پیش آمده و نظرات ضد و نقیضی درباره آن وجود دارد. با دیجیاتو همراه باشید تا کشف کنیم فیلم Venom در چه جایگاهی قرار دارد.

• کارگردان: روبن فلیشر
• استودیو تهیه کننده: کلمبیا پیکچرز
• بازیگران: تام هاردی، میشل ویلیامز، وودی هارلسون
• بودجه: 100 میلیون دلار

سال‌ها پیش کمپانی سونی حق و حقوق سری اسپایدرمن را از ناشر معروف کمیک بوک این سری، مارول، خریداری کرد و توانست به سبب همین خرید، فیلم‌های زیادی از روی این شخصیت بسازد. سه گانه اسپایدرمن اولیه که در اوایل هزاره سوم ساخته شد و سام ریمی سکان کارگردانی را بر عهده داشت و با اینکه قرار بود یک پنجگانه باشد، اما مشکلات و موانع بین کارگردان و استودیو مانع از تحقق این موضوع شد و پرونده‌اش در فیلم سوم بسته شد.

سونی سپس مشغول به ساخت سه‌گانه دیگری شد و نام Amazing Spiderman روی آن نهاد و این سری با وجود فروش نسبتا قابل قبولی که داشت، در قسمت دوم خاتمه یافت و سونی در یک حرکت نیمه انتحاری، اسپایدرمن را به دنیای سینمایی مارول-دیزنی قرض داد (دقیقا کاری که استودیوی یونیورسال با شخصیت Hulk کرده و این کاراکتر را علی رغم اینکه حق و حقوقش دست خودش هست، به دیزنی و مارول قرض داده و بخش اندکی از سود فیلم‌ها را می‌گیرد.) دیزنی بازیگر جوان‌تری همچون تام هالند را برای ایفاگری نقش اسپایدرمن برگزید و حال و هوایی Teenager به فیلم داد، حال و هوایی که البته تا حد زیادی با بخش اعظم کمیک‌های این شخصیت دمخور شده بود و اسپایدرمن جدید نسل سینما توانست فروش خوبی هم در گیشه از آن خود کند.

سونی اما تصمیم گرفت بیکار ننشیند و از این لایسنسی که در اختیار دارد استفاده کرده و درآمد زایی کند، به همین منظور هم به طور ناگهانی اعلام کرد که برنامه‌ای برای ساخت یک جهان سینمایی مستقل از کاراکترهای اسپایدرمن را دارد، کاراکترهایی که تعدادشان به بیش از ۹۰۰ عدد می‌رسد! سونی به خبرنگاران اعلام کرد که آثار آنها وفاداری بسیار زیادی به کمیک‌ها دارند و هدفشان علاقه‌مندان به دنیای کمیک هست. نام Sony's Marvel Universe هم برای این جهان سینمایی مستقل در نظر گرفته شد و استارت اولیه آن با فیلم Venom خورد.

• شخصیت Venom در جهان اسپایدرمن یک شخصیت خاص است و عمر آنچنان زیادی هم ندارد و امسال دقیقا ۳۰ سالگی‌اش را جشن می‌گیرد. Venom اما در طول همین سال‌ها توانسته به یک نوعی شخصیتی Cult شود و طرفداران زیادی پیدا کند، ونوم در فیلم اسپایدرمن ۳ حضور داشت ولیکن نمایشش در این فیلم آنطور که باید و شاید مورد استقبال هواداران قرار نگرفت. بعد از آن هم ونوم همیشه به عنوان برگ برنده آثار اسپایدرمن حساب می‌شد و به عنوان مثال قرار بود در فیلم‌های بعدی سری Amazing Spiderman حاضر شود و به اصطلاح فیلم را هایپ کند. حتی بازی جدید اسپایدرمن که سونی ساخته (نقد آن را می‌توانید در اینجا بخوانید) هم نویدبخش حضور ونوم در قسمت بعدی را می‌دهد.

فیلم Venom توسط روبین فلشر ساخته شده، فردی که تا پیش از این سازنده آثاری چون زامبی‌لند (نسخه سینمایی) و فیلم Gangster Squad بوده عملا کارنامه چندان درخشانی از خود به جای نگذاشته، او روزهای قبل از اکران فیلم در پاسخ یک توییت به طور قاطعانه گفته بود که به هیچ وجه در طول ساخت فیلم با کوین فایگی و دیگر عوامل جهان سینمایی مارول تماس و ارتباطی نداشته و حالا با اکران شدن فیلم می‌توان به این ادعای فلیشر مهر تایید زد چرا که دستپخت او زمین تا آسمان با فیلم‌های دیزنی-مارول تفاوت دارد.

تام هاردی در قالب ادی براک فرو می‌رود، خبرنگاری که برنامه‌های زرد تلویزیونی می‌سازد و خوراکش تخریب کردن شخصیت‌های معروف و سلبریتی‌هاست. ادی دوست دختری به نام آنی دارد که در یک شرکت مرتبط به یک پژوهشگاه معروف کار می‌کند و این دو زندگی خوبی را با یکدیگر دارند. از آنسو ما شاهد سفینه‌ای هستیم که حامل یک سری مواد از سیاره‌ای دیگر است و در حین آوردن آنها به زمین دچار یک سانحه شده و سقوط می‌کند.

ماموران و ریاست پژوهشگاه پشت پرده این ماجرا یعنی کارلتون دریک (با بازی ریز احمد) سریعا وارد عمل شده و با حضور در محل سانحه هم کپسول‌های حاوی ماده عجیب و غریب فضایی را نجات می‌دهند و هم یک فضانورد زنده از بین گروه اعزامی‌شان را همراه با یک اورژانس به بیمارستان می‌فرستند.

مشخص می‌شود که فضانورد بازمانده در حقیقت به خاطر حلول ماده سیاه رنگ سمی به بدنش توانسته زنده بماند و این ماده وارد بدن هرکسی شود، او را تبدیل به یک ماشین آدم کشی با قدرت‌های خارق العاده می‌کند. ریزاحمد در آزمایشگاه مخفی خود زندانیان و فقرای خیابانی را جمع کرده و از آنها به عنوان موش آزمایشگاهی استفاده کرده تا بتواند چم و خم این ماده سیاه را کشف کند. ادی براک هم که از طریق پرونده‌های داخل لپ‌تاپ دوست دخترش این موضوع را می‌فهمد وارد عمل می‌شود ولی تلاش‌هایش نتیجه‌ای نمی‌دهد و اقدامی که علیه کارلتون دریک می‌کند باعث اخراج شدن هر دوی آنها می‌شود...

• کاراکتر ونوم در کمیک‌بوک ها توسط فردی به نام تاد مکفارلین ساخته شده، مردی که در دنیای کامیک بوک‌ها برای خودش اسم و رسمی دارد و شاید از نظر شهرت به پای استن‌لی نرسد ولی شخصیت‌هایی که او می‌سازد به نوعی ضدقهرمان هستند و ابهت خاصی دارند! به جز ونوم، او کاراکتر معروف Spawn را ساخته که این روزها زمزمه‌های ساخته شدن اثر سینمایی جدیدی از روی آن شنیده می‌شود. کاراکتر Haunt هم دست پرورده مکفارلین هست و چهره‌آی دارک و دنیایی خشن را دارد، همانند دیگر آثار او. مکفارلین در ساخت و نوشتن چند کمیک از مجموعه هالک هم شرکت داشته که در این قسمت‌ها با فضای تیره‌تری نسبت به دیگر کمیک‌های هالک روبرو هستیم.

فیلم Venom داستانی را ارائه داده که بنا به همان وعده سونی به خبرنگاران بسیار به کمیک‌ها وفادار است، اما این نمک وفاداری به حدی زیاد شده که خود فیلم هم حالتی کمیک پیدا کرده و آن عناصر سینماتیک لازم در فیلمنامه به هیچ وجه پیدا نمی‌شود. بسیاری از اتفاقات مهم فیلم بدن ذکر دلیل خاصی یا نهایتا با حرف‌های احمقانه‌ای پیش می‌رود (مثلا خوب شدن رابطه ونوم با ادی براک حقیقتا شبیه به کارتون‌های والت دیزنی پرداخته شده) و همچنین کلیشه‌های رایج در فیلمنامه موج می‌زند: یک موجود فضایی به زمین می‌آید و با تسخیر آدمها به کشت و کشتار می‌پردازد، این نیم خط می‌تواند تمام داستان ونوم باشد و بس.

حضور کاراکترهایی از دنیای کمیک، هرچند کوتاه، می‌تواند برای طرفداران ونوم جذاب باشد، به عنوان مثال عروس ونوم در فیلم حضوری چند ثانیه‌ای دارد و Riot که در حقیقت دشمن ونوم محسوب می‌شود دقیقا شبیه طراحی‌اش در کمیک‌ها ساخته شده است. اما همانطور که در مطلب ده نکته‌ که قبل از دیدن فیلم ونوم (Venom) باید بدانید خواندید، داستان‌های ونوم در کمیک پیچیدگی‌های خاصی دارد و ریشه سیمبیوت‌ها (نژاد این هیولاهای عجیب‌الخلقه) داستان طول و درازی دارد، اما کارگردان بازهم تصمیم گرفته که شاخ و برگی به فیلمنامه خود ندهد و صرفا چند هیولای وحشتناک فضایی را به جان هم بیندازد و صحنه‌های اکشنی خلق کند که به زعم خودش فیلمش را تبدیل به اثری دیدنی کند.  ضرباهنگ فیلم هم دقیقا بعد از حضور این کاراکترها جان می‌گیرد و یک سوم ابتدایی فیلم به غایت حالتی خواب‌آور دارد.

• فیلم در وهله اول با درجه بندی سنی R تولید می‌شد و از این حیث طرفداران بسیار خشنود بودند، با نزدیک‌تر شدن به زمان اکران فیلم اما سیاست‌های سونی تغییر پیدا کرد و تصمیم گرفت فیلم را با درجه بندی سنی PG-13 روانه سینماها کند که نارضایتی بسیاری از سمت طرفداران و حتی بازیگر اصلی فیلم، تام هاردی، را در پی داشت. حدس‌های گوناگونی پیرامون این حرکت سونی زده می‌شود و مهمترین آن اینست که سونی به فروش بیشتر فیلم دل بسته بوده و از اینکه فیلم بتواند در درجه R گیشه را بترکاند در شک و تردید بوده. همچنین شاید سونی تصور کرده که بتواند آثار سینمایی‌اش را با دیگر کاراکترهای این دنیا از جمله اسپایدرمنی که تام هالند آن را بازی می‌کند، ادغام کند و به خیال این تصور مجبور به کاهش درجه بندی سنی فیلم شده چرا که اسپایدرمن‌های ساخته شده توسط مارول-دیزنی روحیه خشنی ندارند و یک فیلم کاملا تین ایجری محسوب می‌شوند. در هر صورت سونی برخلاف فاکس که ددپول را با درجه بندی R ساخت و آن را در کنار ایکس‌من‌های خود (که درجه بندی سنی کمتری داشتند) اکران کرد؛ ریسک نکرده و با حذف ۴۰ دقیقه از فیلم! یک آش کمتر خشن را برای تماشاگران تدارک دیده است.

اما تیم بازیگری فیلم چه کرده‌اند؟ در وهله اول تام هاردی را داریم که در سال‌های اخیر توانسته در عالم سینما بدرخشد و البته به نظر شخص من کمی بیش از حد به او بها داده شده و با دیدن او در فیلم Venom نظرم محکم‌تر و راسخ‌تر شد. او گاهی مواقع جوری بد بازی می‌کند که تصور می‌کنم از قصد این بد بازی کردن را وارد قدرت اکتینگ خود کرده! البته دیالوگ‌های سطحی و داستان بسیار کودکانه فیلم (برخلاف هیبت بزرگسالانه و ترسناک ونوم) هم در این ضعیف به تصویر کشیده شدن او بی‌تاثیر نبوده است. جدا از او ریزاحمد هم که قابلیت‌های بازیگری قدری دارد در نقش شرور فیلم آنقدر تعمدی بازی می‌کند که از همان ثانیه اول حضورش در پرده سینما می‌توان فهمید که این بابا قرار است آدم بد باشد! در نهایت برای تکمیل این مثلث باید به میشل ویلیامز اشاره کرد که هیچ ربطی به میشل فیلم‌هایی چون یک هفته با مرلین و Manchester by the Sea ندارد و بیشتر شبیه بازیگر آماتوری است که بیهوده تلاش می‌کند در فیلم نقشی داشته باشد.

در دنیای کمیک، ونوم توسط پیتر پارکر یا همان اسپایدرمن رانده می‌شود و به همین دلیل از او کینه دشمنی به دل می‌گیرد و همچنین ادی براک یک رقیب دیرینه پیتر پارکر در شغل خبرنگاری است و ترکیب این دو کینه باعث می‌شود که ونوم یک دشمن باورپذیر و انتقامجو برای اسپایدرمن باشد. اما در فیلم Venom هیچ دلیل و منطقی نه برای خوب بودن و نه برای بد بودن او وجود ندارد و از آنجایی که سونی تصمیم گرفته ونوم را به عنوان یک شخصیت مثبت وارد جهان سینمایی خود کند، کار خود را بسیار دشوار کرده است. خوب در آوردن کاراکتری که تمام ابهت و بیش از نیمی از تاریخ حضورش به عنوان یک نقش منفی و ابرشرور تمام عیار به مخاطبین خورانده شده، کار سختی است و هیچ یک از عوامل فیلم نتوانسته از پس این مشکل بر بیاید.

• فیلم سیگنال های مختلفی برای فیلم‌های بعدی ونوم می‌دهد و می‌توان حدس زد که در قسمت بعد شاهد سیمبیوت‌ها (هیولاها) دیگری از دنیای کامیک همچون کارنیج (ونوم خونخوار و قرمز رنگ که از ترکیب مایع سمی با یک قاتل جانی به وجود می‌آید) و اسکریم (ونوم مونث زرد رنگ) خواهیم بود. همچنین سری ونوم این پتانسیل را دارد که که شخصیت‌های دیگری را نیز وارد فرنچایز کند چرا که هیولاهایی چون رد ونوم و آنتی ونوم و تاکسین هم در کامیک‌ها هستند که می‌توانند زمینه ساز قسمت‌های بعدی باشند (کاراکتر Agent Venom در سری فیلم‌های اسپایدرمن جدید ظاهر شود چرا که شخصیت انسان میزبان او، مردی به نام فلش تامپسون، در هر دو فیلم حضور داشته) اما مشکل اصلی اینجاست که با چه خط داستانی این هیولاها را می‌توان به دنباله‌های ونوم راه داد؟ آیا قرار است در آثار بعدی هم هیولاها با یکدیگر بجنگند و یک خط داستانی بچه‌گانه آنها را به جان هم بیندازد؟

طراحی هیولاهای داخل فیلم در عالم سینما و به صورت لایو اکشن هم کار بسیار دشواری بوده، اساسا طراحی سیمبیو‌ت‌ها از جمله خود ونوم در دنیای کامیک هم پیچیدگی‌هایی دارد و هیبت لزج و سیاه او که میزبان یک انسان هست، نیازمند یک جلوه‌های ویژه بسیار هنرمندانه است. فیلم Venom در این بخش با اینکه تمام زور و فن خود را به کار بسته، اما تصنعی بودن صحنه‌هایی که بازیگران از دل این هیولاها بیرون می‌آیند کاملا مشخص است و در مواردی بسیار ضعیف عمل کرده است. ایراد اصلی البته همانطور که گفتم به طراحی پیچیده این شخصیت‌ها برمی‌گردد ولیکن نمی‌توان از کم‌کاری گروه فیلمسازی نیز چشم‌پوشی کرد.

اما پس نکته مثبت فیلم چیست؟ ونوم! با وجود تمام نقص‌ها و ایرادات بنیادینی که این اثر دارد، شخصیت ونوم این فیلم بخصوص در سکانس‌هایی که خودش صحنه را تصاحب می‌کند و خبری از میزبان انسانش نیست، جالب از آب در آمده و صحنه‌های اکشن فیلم نیز نفس‌گیر هستند. ونوم فیلم کاراکتر باحالی است و طراحی ترسناک و هیکل گنده‌اش در میان مبارزات، می‌تواند مخاطبین و عاشقان سینمای اکشن و تخیلی را مبهوت خود کند. بارها در طول دیدن فیلم آرزو می‌کردم کاش این ونوم می‌توانست همان ابرشرور یکی از فیلم‌های اسپایدرمن باشد و ترکیب این دو می‌توانست چه معجون زیباتری از این مغلمه باشد.

• فیلم‌های بعدی که فعلا برای جهان سینمایی اختصاصی سونی از کاراکترهای مارول (اسپایدرمن) تایید شده فیلم‌هایی چون Morbius ، Black Cat، Silver Sable و Jackpot هستند. موریبیوس هم حال و هوایی همانند ونوم دارد و در حقیقت یک خون آشام هست و اگر بخواهد دچار تیغ خودسانسوری شود و درجه بندی PG-13 بگیرد به بلای ونوم دچار خواهد شد. باقی کاراکترها نیز قهرمانان و ضدقهرمانان مونثی از دنیای اسپایدرمن هستند و به نظر می‌رسد که سونی حساب ویژه‌ای روی مقوله ابرقهرمانان مونث و موفقیت این روزهای آنها در عالم گیشه کرده است، به همین دلیل طرفداران حدس می‌زنند کاراکتر مونث Silk (ابریشم) هم در بین برنامه‌های سونی در آینده قرار بگیرد. البته ساخت تمامی این فیلم‌ها به فروش فیلم Venom ربط دارد، فروشی که به نظر می‌رسد سودآور باشد چرا که تا تا زمان نگارش این مطلب از 200 میلیون دلار هم رد شده است.

جان کلام اینکه فیلم Venom تمام امیدهایی که از آن برمی‌خاست تقریبا خراب کرده ولی ندیدن آن هم فرصت از دست دادن ملاقات با ونوم ترسناک و خفن فیلم را از دست می‌دهد. فیلم Venom می‌توانست بسیار بسیار بسیار بهتر باشد و خودش را صرفا یک اثر سرگرم کننده برای کودک و نوجوانان نبیند به خصوص آنکه بیشتر طرفداران و علاقه‌مندان ونوم، نوجوانان دهه 90 میلادی هستند که امروزه تبدیل به جوانانی 30 ساله شده‌اند و انتظارات بسیار بالاتری از ابرشرور سیاه و سمی‌شان دارند.