بوئینگ ۷۰۷؛ از شیکاگو تا صفادشت کرج

روز گذشته یک فروند هواپیمای باری بوئینگ ۷۰۷ متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران که از بیشکک قرقیزستان باز میگشت و حامل گوشت قرمز بود به علت بروز مشکل در سیستم ترمز با ۱۶ سرنشین خود در فرودگاه فتح کرج دچار سانحه شد و ۱۵ خدمه آن جان خود را از دست دادند. البته سخنگوی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه ای رادیویی اعلام کرد که بررسی جعبه سیاه این هواپیما آغاز شده و به زودی علت اصلی بروز سانحه رسما از سوی ارتش اعلام می شود.

در ادامه این مطلب قصد داریم نگاهی داشته باشیم به تاریخچه بوئینگ ۷۰۷. با ما همراه باشید.

بوئینگ ۷۰۷ را میتوان موفق ترین هواپیمای متعلق به نسل نخست جت ها دانست که تقریبا ۶۱ سال پیش (یعنی در اکتبر سال ۱۹۵۸ میلادی) وارد خطوط هوایی شد و به عنوان اولین پرواز مسیر نیویورک به پاریس را طی کرد. نخستین بوئینگ ۷۰۷ متعلق به خطوط هوایی پن امریکن بود که دو سال بعد پروازهایی را با کمک این هواپیماها به هنگ کنگ انجام داد.

کمی بعد از آن سال، هواپیمایی بریتیش ایرویز نیز به پیروی از پن امریکن چند فروند بوئینگ ۷۰۷ را وارد ناوگان خود کرد. این دو هواپیمایی به تدریج پروازهای طولانی به سراسر دنیا همراه با چند توقف را به مسافران هنگ کنگی خود ارائه کردند. برای مثل پن امریکن مسیر پروازی غرب به نیویورک را از طریق شهروهایی نظیر بانکوک، دهلی، کراچی یا تهران، بیروت، استانبول، فرانکفورت و لندن به سفرهای خود اضافه کرد و بریتیش ایرویز نیز پروازهای شرق به لندن را از طریق شهرهای توکیو، هونولولو، سانفرانسیسکو و نیویورک داشت.

امکاناتی که بوئینگ ۷۰۷ نسبت به آن دوران برای مسافرانش فراهم می کرد در نوع خود بی نظیر بود که از آن جمله میتوان به نورپردازی داخلی که برحسب زمان روز تغییر میکرد، سرویس های بهداشتی، نمایش فیلم و اتاق های استراحت اشاره کرد.

بوئینگ ۷۰۷ از چند گفتگو و طرح سیاه و سفید در سال ۱۹۴۹ میلادی متولد شد؛ یعنی زمانی که اد ولز، جورج اسکیرر و جان الکساندر از مهندسان بوئینگ با یکدیگر در مورد ساخت هواپیمایی با بال های زاویه دار به صحبت پرداختند. بوئینگ در آن زمان شرکت نوآوری بود و هواپیماهای نظامی ساخت آن رقیب نداشتند. اد ولز هم از مهندسان این شرکت بود که در سال ۱۹۴۳ میلادی به سمت مدیریت واحد مهندسی منصوب شده بود و از آن زمان کار روی طراحی بمب افکن B-17 Flying را آغاز کرد که در نهایت ۱۲۷۳۱ فروند از روی آن ساخته شد.

جنگنده های بعدی بوئینگ به نام های B-29 Superfortress، B-47 Stratojet  و B-52 Stratofortress همگی از شاهکارهای هوایی دوران خود محسوب می شدند. در زمینه هواپیماهای غیرنظامی اما باید بگوییم که بوئینگ حرف زیادی در مقابل رقبایی چون داگلاس (که با مدل های  DC-3 و داکوتا شهرت داشت) و لاکهید مارتین که پیش از جنگ با مدل الکترا و پس از آن با Constellation نامش بر سر زبان ها افتاد، نداشت. به بیان دیگر بوئینگ با هواپیماهای موتور پیستونی خود از جمله 377 Stratocruiser که تنها ۴۶ فروند از آن ساخته شد بازی را به رقبایش واگذار کرد و مبلغ زیادی را به شرکای تجاری اش مقروض شد.

پیش به سوی موفقیت

بریتانیا اولین کشوری بود که هواپیمای جت (de Havilland Comet) تولید کرد. این هواپیما در سال ۱۹۵۲ میلادی کارش را در بریتیش ایریز آغاز کرد اما بروز چندین سانحه هوایی که از نقص در بدنه هواپیما نشات می گرفت باعث کنار گذاشته شدن آن گردید. البته روس ها و فرانسوی ها هم تلاش می کردند که طرح های جت خود را عملیاتی کنند با این حال اما رقابت واقعی برای سلطه بر بازار جهانی بین داگلاس و بوئینگ بود.

بوئینگ نمونه اولیه از ۷۰۷ را که 367-80 یا Dash 80 نام داشت در سال ۱۹۵۴ به پرواز در آورد. Dash 80 نسخه ای از توربو جت Pratt & Whitney را در خود داشت که برای جت های جنگنده USAF F-100 Super-Sabre و B-52 Stratofortresses ساخته شده بود و سرعت بسیار بالایی داشت. گفتنی است که تا پیش از پرواز این جت هیچ هواپیمای مسافربری نتوانسته بود با سرعت ۸۸۵ کیلومتر بر ساعت حرکت کند که Dash 80 توانست این موفقیت را ثبت کند. در آگست ۱۹۵۵ میلادی تکس جانستون، خلبان ارشد تست بوئینگ، چرخشی ۳۶۰ درجه را با کمک این جت بر فراز دریاچه واشنگتن انجام داد که این نمایش بسیاری از افراد را که از روی زمین شاهد مانور جانستون بودند، حیرت زده کرد.

رقابت میان بوئینگ و داگلاس که بعدها جت مشابه به Dash 80 را با نام DC-8 ساخت همچنان ادامه پیدا کرد. در ادامه شرکت پن امریکن ۲۰ فرورند از هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ و ۲۵ فروند از هواپیما DC-8ا را وارد خطوط خود کرد. اما آنچه بوئینگ را از رقیبش عقب تر نگه می داشت جثه اندک کوچک تر و باریک تر بوئینگ ۷۰۷ نسبت به DC-8 بود. وقتی ویلیام آلن ٰرئیس بوئینگ اعلام کرد که این جت را ۱.۲۷ سانتی متر نسبت به رقیبش عریض تر می کند توانست سفارش ۵۰ فرورند دیگر از آن را از بریتیش ایرویز بگیرد و از آن لحظه به بعد موفقیت فروش جت بوئینگ تضمین شد.

بین سال های ۱۹۵۸ و ۱۹۷۸ میلادی بوئینگ ۱۰۱۰ فرورند جت ۷۰۷ تجاری برای شرکت ها ساخت و تا سال ۱۹۹۱ میلادی نیز ۸۰۰ فروند دیگر را به این ناوگان اضافه کرد. در سال های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۲ میلادی شرکت داگلاس نیز ۵۵۶ فرورند از هواپیمای DC-8 خود را تولید کرد. آلن که به موفقیت پروژه بوئینگ اطمینان داشت ۱۳۵ میلیون دلار را روی برنامه ۷۰۷ سرمایه گذاری (برخی می گویند شرط بندی) کرد که این رقم بیشتر از ارزش خالص بوئینگ بود. با وجود اینکه در آن زمان تولید هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ چندان برای سازنده اش سودزا نبود، نسخه های مختلفی از این هواپیما ساخته شد و بوئینگ نیز تمام تلاشش را به خرج داد تا رضایت مشتریان را جلب نماید. سلطه بوئینگ ۷۰۷ بر پروازهای بین قاره ای در دهه ۱۹۶۰ میلادی آینده ای سرشار از سود را برای شرکت های هواپیمایی رقم زد و کار به جایی رسید که سه چهارم هواپیماهای غیرنظامی سراسر دنیا را هواپیماهای بوئینگ تشکیل می دادند.

در انتها شاید بد نباشد اشاره کنیم که بوئینگ ۷۰۷ برای دورانی طراحی شده بود که جمعیت مسافران سفرهای هوایی تا این اندازه زیاد نبود. اما رفته رفته و با زیاد شدن جمعیت، بدنه این هواپیما هم کشیده تر شد و آخرین مدل های این هواپیما حالا ۱۸۹ نفر ظرفیت دارند. اولین خطوط هوایی دنیا از جمله پن امریکن که بوئینگ ۷۰۷ را به ناوگان خود اضافه کردند حالا دیگر بازنشسته شده اند و فعالیتی ندارند. با این حال اما هواپیمایی ساها متعلق به ارتش کشورمان ظاهرا همچنان از بازماندگان این نسل از جت های بوئینگ استفاده میکند و همانطور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم روز گذشته یک فروند از این هواپیماهای فرسوده دچار سانحه شد.

بوئینگ ۷۰۷ که در دوران اوج خود به شدت محبوب بود و نمادی از عصر جدید پرواز با تکنولوژی و طراحی مدرن محسوب می شود نتنها در فیلم ها و موزیک ویدیوها که در افتتاحیه های محصولات مرتبط با صنعت مد نیز خودنمایی می کرد. فیلم هایی نظیر بوئینگ بوئینگ محصول سال ۱۹۶۵ میلادی با هنرنمایی جری لوئیس و تونی کورتیس را میتوان یکی از بهترین آثار سینمایی با هنرنمایی بوئینگ ۷۰۷ دانست.

تصاویری از سانحه هوایی بوئینگ ۷۰۷ در صفادشت کرج