حقوق ربات‌ها به چالش بعدی جامعه بشری تبدیل می‌شود؟

شاید تا یکی دو دهه قبل تصور دنیایی که در آن ربات ها به قدرت تفکر، خودآگاهی و احساس دست پیدا کرده اند، بسیار دور از ذهن بود اما هوش مصنوعی و چیپست های پیشرفته انسان و ماشین را از همیشه به هم نزدیکتر کرده اند. همین حالا هواوی و آمازون در حال توسعه فناوری های درک احساس در ربات ها هستند و الکسا روزانه به ده ها درخواست ازدواج از سوی کاربران جواب سربالا می دهد.

در این دنیای جدید ربات های هوشمند به جزء لاینفکی از زندگی ما تبدیل می شوند و طبیعتا این مساله به معنی چالش ها و مسائل جدید خواهد بود. برای مثال با این موجودات متفکر و دارای عاطفه چگونه باید رفتار کنیم؟ وظایف اخلاقی ما در برابر آنها شامل چه مواردی است؟ حقوق ربات ها شامل چه مواردی می شود و آیا اساسا اجازه ظهور و خیزش آنها منطقی است یا خیر؟

دیدگاه های پیرامون این مساله به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. دیدگاه اول این است که ماشینی با قابلیت و ویژگی های مشابه انسان اساسا نمی تواند وجود داشته باشند. دیدگاه دوم اما که با افزایش بحث های پیرامون سقط جنین شدت گرفته، این است که تنها انسان های زنده و دارای بدن مستقل شایسته ملاحظات اخلاقی هستند.

ذهن، ماده و ویژگی های نوظهور

برخی بر این باورند که از مفاهیم ذهنی بشر نظیر تفکر، خودآگاهی و عاطفه در ماشین ها هیچ خبری نیست و علاوه بر این مواد شکل دهنده مغز هم با عناصر بنیادی ماشین ها تفاوت های اساسی دارد. «امیل دورکیم»، جامعه‌شناس سرشناس قرن گذشته افراد را از استدلال های ساده انگارانه در علوم اجتماعی بر حذف می داشت. برای مثال یک مفهوم اجتماعی مثل زبان بدون تعامل بین انسان هایی با ویژگی های زیستی و روانشناسانی ویژه نوع بشر وجود ندارد.

با این حال علی رغم تفاوت های ساختاری بین مغز انسان و کامپیوترها، نحوه کارکرد آنها تا حدودی شبیه به هم و نتیجه فعل و انفعالاتی بین نورون ها، اتم ها و اجزای مختلف است. بنابرین دلیل منطقی برای اینکه احتمال ظهور ماشین های شبیه انسان و دارای قدرت تفکر و تصمیم گیری را صفر بدانیم، منطقی به نظر نمی رسد.

آیا ماشین ها سزاوار توجه و احترام هستند؟

در همه فرهنگ ها توهین به شخص فوت شده ناپسند است. از طرف دیگر از بین بردن منابع زیست محیطی معادل به خطر انداختن زندگی نسل های بعد تلقی می شود. این در حالی است که هیچ یک از این دو گروه نه تنها جسم طبیعی یا مصنوعی ندارند، بلکه اساسا در قید حیات نیستند. بنابرین این استدلال هم که ربات های هوشمند به خاطر فقدان بدن طبیعی نیازی به ملاحظات اخلاقی ندارند، چندان درست به نظر نمی رسد.

با توجه به پیشرفت سریع و خیره کننده زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری احتمالا زودتر از آنچه فکرش را می کنیم ربات های متفکر، خودآگاه و دارای احساس پا به عرصه وجود خواهند گذاشت. اگر تا آن زمان قوانین مدونی در رابطه با حقوق ربات ها و نحوه رفتار با آنها تدوین نشده باشد، با چالشی شبیه به حقوق دیگر گروه های اقلیت مواجه خواهیم شد.