تنازع بقا در بازار رقابتی؛ چرا استارتاپ ها با هم ادغام می شوند؟

استارتاپ ها در مسیر رشد خود با سرنوشت های مختلفی مواجه می شوند؛ برخی بعد از چند سال به بن بست می خورند، تعدادی کسب و کار خود را تغییر می دهند، برخی هر روز بزرگتر می شوند اما گاهی اوقات در راستای هدفی بزرگتر با همدیگر ادغام می شوند.

ادغام یکی از متداول ترین روش های استارتاپ ها برای دسترسی به منابع مالی و انسانی بیشتر و بهبود مزیت رقابتی است. جدیدترین ادغامی را که در اکوسیستم استارتاپی شاهد آن بودیم، هفته گذشته ریحون و چیلیوری رقم زدند که ظاهرا هدف از آنها رقابت فشرده تر با اسنپ فود است که بخش بزرگی از بازار سفارش غذای آنلاین را در دست گرفته است.

برخی کارشناسان بر این باورند که با توجه به شرایط اقتصادی کشور که در یک محاصره اقتصادی قرار گرفته، ادغام یکی از بهترین راه ها برای بقای استارتاپ های ایرانی در بازار است. برای مثال «مهدی محمدی»، دبیر ستاد اقتصاد دیجیتال در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به دشوار بودن IPO، جذب سرمایه از طریق ادغام و تملیک را برای استارتاپ ها آسانتر می داند. از طرف دیگر «شایان شلیله»، فعال حوزه استارتاپی که تجربه ادغام را هم در چنته دارد، تاکید می کند اگر این فرایند به درستی صورت نگیرد دو طرف با مشکلات بسیاری مواجه می شوند. در ادامه این مطلب به بررسی الزامات یک ادغام موفق و مزایا و ریسک های آن پرداخته ایم.

اهداف مشترک

اولین و مهمترین نکته در ادغام استارتاپ ها برخوردار بودن از بینش مشابه است. در هم تنیده شدن کامل دو استارتاپ و تشکیل ماهیتی واحد مستلزم این است که نیاز به ایجاد تغییرات چندانی در نقشه راه محصولات و مسیرهای از پیش تعیین شده برای پیشرفت و توسعه باز نداشته باشند. در غیر این صورت بدون تردید صاحبان کسب و کار باید منتظر مشکلات عدیده و چالش های بزرگ باشند.

اشتراک منابع و قدرت بیشتر

کسب و کارهای نوپا به خاطر محدودیت در منابع و سرمایه اغلب مجبور به اولویت بندی بخش های مختلف کسب و کار می شوند. از اینرو استارتاپ هایی که به دنبال ادغام با شرکت های دیگر هستند باید در پی تیمی باشند که در بخش های دیگری از کسب و کار قدرت و تخصص داشته باشد تا نقش مکمل یکدیگر را ایفا کنند.

کنار هم قرار گرفتن این منابع و تخصص ها به ایجاد محصول کارآمدتر یا خدمت رسانی مطلوب تر منجر خواهد شد. برای مثال ریحون از حالا می تواند روی موتوچیلی یا همان سرویس تحویل غذای ویژه چیلیوری حساب باز کند. علاوه بر این با اشتراک سرمایه ها می توان هزینه بیشتری را به تحقیق و توسعه یا بازاریابی اختصاص داد؛ مواردی که در حالت عادی اغلب قربانی محدودیت سرمایه می شوند.

ارزش گذاری و شرایط مالی

مورد دیگری که پیش از ادغام باید مد نظر قرار دارد میزان فروش و شرایط مالی استارتاپ ها است. این مورد با ارزش گذاری مالی شروع می شود که در بین کسب و کارهای نوپا تنوع زیادی دارد. برای مثال استارتاپ اول ممکن است در جذب سرمایه موفق باشد اما در جذب مشتری یا فروش عملکرد ناموفقی از خود به جا گذاشته باشد. از سوی دیگر استارتاپی داریم که سرمایه اولیه اش را تا حد زیادی از دست داده اما در آستانه فروش یا عقد قرارداد بسیار مهمی است که در صورت عملی شدن آنرا به مسیر رشد برمی گرداند. ترکیب درست این دو فاکتور به تولد استارتاپی با شانس موفقیت بیشتر منجر خواهد شد.

منازعه قدرت

استارتاپ ها معمولا توسط فرد یا گروهی کوچک و با شور و شوق فوق العاده بنیانگذاری می شوند. کنار هم قرار گرفتن این افراد و ساعات زیادی که صرف تاسیس و رشد استارتاپ خود کرده اند باعث شکل گیری رابطه ای احساسی بین آنها و کسب و کارشان می شود که در دنیای تجارت چندان منطقی به شمار نمی رود. این مساله زمانی که دو استارتاپ با هم ادغام می شوند  چالش های به مراتب بیشتری را ایجاد می کند.

هرچند ادغام استارتاپ ها منابع انسانی و نیروی های متخصص شرکت را گسترش می دهد اما در صورتی که این مساله به درستی صورت نگیرد به منازعه قدرت به ویژه بین مدیران ارشد منجر شود. برای جلوگیری از وقوع چنین مسائلی باید بنیانگذاران و مدیران ارشد در مذاکرات پیش از ادغام به اصطلاح سنگ های خود را از هم وا بکنند.

یکپارچه سازی سیستم ها

یکی دیگر از مراحل مهم ادغام استارتاپ ها یکپارچه سازی و هم راستا کردن سیستم ها و فرایندها با یکدیگر است. در استارتاپ های SaaS تیم های توسعه کوچک معمولا معماری خاص خودشان را دارند و بر اساس روش های ویژه ای پلتفرم را توسعه می دهند. شاید در نگاه اول سیستم های هر یک از استارتاپ ها شبیه هم به نظر برسند اما در بخش بک اند و ستون فقرات تفاوت های عمده ای نهفته باشد.

در صورتی که پس از ادغام این تفاوت ها به قوت خود باقی بماند مشکلات بسیاری گریبانگیر توسعه دهندگان می شود. برای اجتناب از این چالش ها باید تیم های توسعه در جریان مذاکرات قرار گرفته و مسیر مشخصی را برای یکپارچه سازی سیستم ها تدوین کنند.

موارد دیگر

استارتاپ ها پیش از ادغام باید موارد دیگری نظیر حقوق صاحبان سهام، سرنوشت برندهای فعلی، نحوه تقسیم سود و زیان و غیره را هم مد نظر قرار دهند. هرچند کارشناسانی مثل «مهدی نایبی»، مدیرعامل الوپیک بر این باورند که اکوسیستم استارتاپی ایران به واسطه فقدان همدلی و حس غرور آمادگی ادغام را ندارند اما یکی شدن شیپور و آلونک، ریحون و چیلیوری و تخفیفان و نت برگ نشان داده که سرمایه گذاران و فعالان این اکوسیستم برای رقابت با بزرگان آمادگی هرگونه ماجراجویی را دارند.