هرآنچه باید درباره واکسن و درمان ویروس کرونا بدانید

ویروس کرونا تبدیل به بحرانی جدی برای کشورهای مختلف شده و تا به امروز قربانیان زیادی در سراسر جهان گرفته است. دانشمندان بی‌شماری در حال کار روی واکسن ویروس کرونا هستند و شرکت‌های زیادی در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا هرچه زودتر جلوی این ویروس کشنده گرفته شود. در این مطلب سعی کرده‌ایم تمام اطلاعات درباره واکسن و درمان کویید-۱۹ را برای شما آماده کنیم.

کووید-19 یک بیماری تنفسی خطرناک بوده که ابتدا در دسامبر 2019 شناسایی شد. این ویروس در سراسر جهان شیوع پیدا کرده و باعث لغو بسیاری از مراسم‌های مهم، به تعویق افتادن مسابقات ورزشی و قرنطینه افراد شده است. مقامات بهداشتی و دولت‌ها در حال تلاش برای کاهش سرعت شیوع این بیماری هستند و محققان روی ویروس کرونا که باعث این بیماری می‌شود، تمرکز کرده‌اند.

از آنجایی که این ویروس اولین بار به عنوان یک عامل بیماری کشف شد، دانشمندان در حال تلاش برای درک بهتر از آرایش ژنتیکی آن، نحوه آلوده کردن سلول‌ها و همچنین درمان موثر آن هستند. در حال حاضر هیچ درمانی برای ویروس کرونا وجود ندارد و متخصصان تنها علائم بیماری را درمان می‌کنند. با وجود چنین رویه‌ای، استراتژی بلندمدت برای مبارزه با این ویروس کشنده، تولید واکسن است.

توسعه واکسن‌های جدید به زمان نیاز دارد و قبل از عرضه به بازار باید روی انسان آزمایش‌های بالینی صورت بگیرد. مدیر موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی در ایالات متحده آمریکا، «آنتونی فاوچی» اکثر مواقع به این موضوع اشاره کرده که واکسن ویروس کرونا یکسال تا 18 ماه آینده وارد بازار می‌شود. با وجود چنین اظهارنظری، متخصصان به راه‌های دیگری برای دسترسی به واکسن اشاره می‌کنند.

واکسن‌ها نقش فوق‌العاده مهمی در مبارزه با بیماری‌ها دارند. ما به لطف پیشرفت در زمینه تولید واکسن توانسته‌ایم بیماری‌های خطرناک مهمی را نابود کنیم. با وجود این موضوع، همچنان تردیدهایی در رابطه با سودمندی آن‌ها وجود دارد. در این مطلب شما را با واکسن‌ها، اهمیت و نحوه استفاده از آن‌ها برای مبارزه با ویروس‌ها مانند ویروس کرونا آشنا می‌کنیم.

واکسن چیست؟

واکسن نوعی از درمان بوده که با هدف تحریک سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با پاتوژن‌های عفونی مانند باکتری و ویروس تولید می‌شود. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، واکسن‌ها یکی از موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها هستند.

بدن انسان به علت وجود سیستم دفاعی، در برابر میکروارگانیسم‌های مخرب مانند باکتری و ویروس مقاوم است. سیستم دفاعی یا ایمنی بدن ما، دارای انواع مختلف گلبول‌های سفید بوده که می‌تواند مهاجمان خارجی را شناسایی و نابود کند. برخی از این گلبول‌‌های سفید به باکتری‌ها می‌چسبند و تعدادی آنتی بادی تولید می‌کنند که می‌تواند به بدن اعلام کند که میکروب‌ها را نابود و همچنین ساختار آن‌ها را برای پاسخگویی سریع در صورت حمله مجدد، حفظ کند.

واکسن‌ یک عامل جعلی بیماری است. در حقیقت واکسن به گونه‌ای طراحی شده که سلول‌ها فکر کنند یک مهاجم به بدن حمله کرده و سیستم دفاعی تحریک شود. این موضوع باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن نحوه مقابله با عامل بیماری‌زا را یاد بگیرد. برای مثال واکسن سرخک بدن را فریب می‌دهد تا فکر کند سرخک گرفته است. با تزریق واکسن، بدن ساختار ویروس را یاد می‌گیرد. با این کار اگر در آینده واقعا سرخک به بدن حمله کند، سیستم ایمنی بدن پیش از مریض شدن، آن را شکست می‌دهد.

اولین واکسن در اواخر قرن هجدهم توسط یک دانشمند به نام «ادوارد جنر» توسعه پیدا کرد. در یک آزمایش مشهور، جنر ویروس Cowpox که باعث آبله گاوی می‌شود را به یک پسر جوان منتقل کرد. این فرد کمی بیمار شد و علائم این بیماری را بروز داد. پس از آن، جنر ویروس آبله انسانی را به این پسر انتقال داد. از آنجایی که سیستم ایمنی بدن با ویروس آبله گاوی آشنا شده بود و همچنین شباهت زیادی بین آن و آبله انسانی وجود دارد، بدن این پسر با آن مبارزه کرد و مریض نشد.

واکسن‌ها از سال 1796 تا به امروز پیشرفت فوق العاده‌ای داشته‌اند. دانشمندان دیگر بیماری را به صورت مستقیم از یک فرد بیمار به سالم منتقل نمی‌کنند و پیش از عرضه واکسن باید مقررات ایمنی سخت‌گیرانه‌ای را رعایت و همچنین چندین بار آن را آزمایش کنند. در حقیقت واکسن‌های جدید پیش از آنکه برای استفاده عموم مردم عرضه شوند، باید چندین مرحله دقیق را پشت سر بگذارند.

واکسن از چه مواد تشکیل شده است؟

واکسن‌ها با توجه به نوع و نحوه تحریک سیستم ایمنی بدن، از مواد مختلفی تشکیل شده‌اند، البته تعدادی از آن‌ها در واکسن‌های مختلف مشترک است. مهم‌ترین ماده، آنتی ژن بوده که بدن آن را به عنوان یک مهاجم می‌شناسد. بسته به نوع واکسن، آنتی ژن می‌تواند مولکول‌هایی از ویروس مانند رشته DNA و یا پروتئین باشد. آنتی ژن همچنین می‌تواند نسخه ضعیف شده ویروس زنده باشد که برای مثال واکسن سرخک از این نوع است. زمانی که واکسن سرخک به بدن تزریق می‌شود، سیستم ایمنی بدن پروتئین موجود در ویروس سرخک را تشخیص می‌دهد و نحوه مبارزه با آن را یاد می‌گیرد.

دومین جزء مهم در واکسن‌ها، ماده کمکی است. ماده کمکی برای تقویت پاسخ سیستم ایمنی بدن به آنتی ژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از ماده کمکی در واکسن، به نوع آن بستگی دارد.

برخی واکسن‌ها در ویال‌ها نگهداری می‌شوند که می‌توان از آن‌ها برای چندین بار استفاده کرد. این نوع واکسن‌ها دارای مواد نگهدارنده هستند تا از عدم رشد باکتری‌های مضر در آن‌ها اطمینان حاصل شود. «تیومرسال» یک ماده نگهدارنده بوده که در سال‌های اخیر به علت وجود اتیل مرکوری در آن که به راحتی حذف می‌شود، مورد توجه قرار گرفته. با توجه به اعلام مراکز کنترل بیماری‌ها در ایالات متحده آمریکا (CDC)، این ماده به واکسن‌ها آسیبی وارد نمی‌کند. در برخی کشورها مانند استرالیا، ویال‌های یکبار مصرف رایج شده‌اند و با توجه به این موضوع، برای بسیاری از واکسن‌ها نیازی به ماده نگهدارنده مانند تیومرسال نیست.

دانشمندان برای توسعه واکسن ویروس کرونا باید آنتی ژن مناسبی را پیدا کنند که بتواند سیستم ایمنی بدن را برای دفاع از عفونت تحریک کند.

تولید واکسن ویروس کرونا

پاتوژن SARS-CoV-2 متعلق به خانواده‌ای از ویروس‌هاست که ویروس کرونا نام دارد. این ویروس‌ها به دلیل اینکه دارای برجستگی های مانند تاج روی سطح خود هستند، کرونا نام‌گذاری شده‌اند. دانشمندان برای توسعه واکسن کرونا، تاج‌های آن را با دقت بالایی مورد بررسی قرار می‌دهند. این تاج‌ها امکان ورود ویروس به سلول‌های انسان را فراهم می‌کنند و ویروس‌ها درون سلول‌ها تکثیر می‌شوند. محققان می‌توانند از تاج‌ها نقشه سه بعدی ایجاد کنند و یک پژوهش پیشنهاد می‌کند که می‌توان در تمام واکسن‌ها، از یک آنتی ژن مناسب استفاده کرد.

پروتئین S در ویروس کرونا رایج است و در فاصله سال‌های 2002 و 2003 این پروتئین باعث شیوع سارس در چین شده بود. این موضوع باعث شده محققان مشغول به تولید واکسن‌ها برای مبارزه با پروتئین S شوند و از مدل‌های حیوانی استفاده کنند تا توانایی خود در تحریک سیستم ایمنی را نشان‌ دهند.

در حال حاضر شرکت‌های مختلف در سراسر جهان در حال توسعه واکسن SARS-CoV-2 هستند، البته هریک از آن‌ها از روش مخصوص به خود برای تحریک سیستم ایمنی بدن استفاده می‌کنند. یکی از روش‌های مورد استفاده که صحبت‌های زیادی پیرامون آن وجود دارد، نوع تقریبا جدیدی از واکسن‌ها با نام واکسن نوکلئیک اسیدی است. این واکسن‌ها قابل برنامه‌ریزی هستند و شامل یک تکه کوچک از کد ژنتیکی که به عنوان آنتی ژن عمل می‌کند، می‌شوند.

شرکت‌های بیوتکنولوژی مانند «مدرنا» موفق به طراحی جدید واکسن برای مبارزه با SARS-CoV-2 شده است. برای دستیابی به این هدف، یک تکه ژنتیکی از پروتئین S برداشته شده و با نانوذرات چربی ترکیب می‌شود تا امکان تزریق آن به بدن وجود داشته باشد. امپریال کالج لندن با استفاده از RNA ویروس کرونا، واکسن مشابهی را طراحی کرده است. شرکت بیوتکنولوژی Inovio، موفق به تولید رشته‌هایی از DNA شده و امیدوار است توسط آن بتواند سیستم ایمنی را تحریک کند. در حالی که تمام این واکسن‌ها می‌توانند به سرعت ایجاد شوند، اما هنوز هیچ کدام از آن‌ها وارد بازار نشده‌اند.

شرکت «جانسون و جانسون» و غول صنعت داروسازی فرانسه، «سانوفی» در حال همکاری با مرکز تحقیقات و توسعه پیشرفت زیست پزشکی ایالات متحده آمریکا برای توسعه واکسن‌های خود هستند. سانوفی قصد دارد DNA ویروس کرونا را با مواد ژنتیکی یک ویروس بی‌ضرر ترکیب کند، در حالی که شرکت جانسون و جانسون در حال تلاش برای غیرفعال کردن SARS-CoV-2 است. هدف جانسون و جانسون، غیرفعال‌سازی توانایی این ویروس در ایجاد بیماری و همچنین تحریک سیستم ایمنی است.

برخی سازمان‌های تحقیقاتی مانند بیمارستان کودکان بوستون، در حال بررسی انواع مختلف مواد کمکی هستند که می‌تواند پاسخگویی سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند. به گفته «هاروارد گزت» این رویکرد بیشتر افراد سالمند را هدف قرار گرفته، چرا که سیستم ایمنی آن‌ها معمولا در هنگام واکسیناسیون پاسخگویی مناسبی ندارد. در همین راستا مطالعه مواد کمکی مختلف، می‌تواند در تقویت سالمندان موثر باشد.

واکسن ویروس کرونا در چه تاریخی وارد بازار می‌شود؟

آنتونی فاوچی، مدیر موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی در ایالات متحده آمریکا اعلام کرده تا عرضه واکسن کرونا حداقل یک سال و نیم فاصله داریم، حتی اگر آزمایش انسانی آن‌ها در آینده نزدیک آغاز شود. فاوچی در برنامه 60 دقیقه CBS اعلام کرد:

«خبر خوب این است که کارها با سرعت بالایی و سریع‌تر از همیشه در حال انجام هستند. خبر بد این است که با وجود این کارها، واکسن هنوز آماده عرضه نیست.»

معاون بهداشت دانشگاه سویین برن استرالیا، «بروس تامپسون» در رابطه با واکسن ویروس کرونا گفته است:

«برای اینکه دارویی وارد بازار شود و به فروش برسد، باید یک فرایند استاندارد برای آزمایش‌های بالینی شامل فاز 1 تا فاز 3 را طی کند. ما باید از امنیت دارو و بی‌ضرر بودن آن اطمینان حاصل کنیم و همچنین بدانیم تا چه اندازه موثر است.»

مسلما با این فرضیه که یک واکسن کار می‌کند، نمی‌توان آن را در اختیار عموم مردم قرار داد. باید پیش از عرضه، این واکسن چندین بار مورد آزمایش قرار گیرد. برای اطمینان از امنیت و کارآمدی واکسن، باید روی هزاران نفر آزمایش شود. این فرایند را می‌توان به 6 مرحله زیر تقسیم کرد:

• طراحی واکسن: دانشمندان یک پاتوژن را مورد بررسی قرار می‌دهند و در رابطه با این موضوع که سیستم ایمنی بدن چگونه آن را تشخیص می‌دهد، تصمیم‌گیری می‌کنند.
• مطالعات حیوانی: واکسن جدید روی مدل‌های حیوانی آزمایش می‌شود تا تاثیر آن و همچنین عدم وجود عوارض جانبی مشخص شود.
• آزمایش‌های بالینی (فاز I): شامل اولین آزمایش‌ها روی انسان و همچنین تست ایمنی، دوز و عوارض جانبی واکسن می‌شود. این مرحله تنها روی گروه کوچکی آزمایش می‌شود.
• آزمایش‌های بالینی (فاز II): در این مرحله نحوه عملکرد دارو یا واکسن از نظر بیولوژیکی مورد بررسی دقیق‌تر قرار می‌گیرد. این مرحله شامل گروه بزرگتری از بیماران می‌شود و نحوه پاسخ‌های فیزیولوژیکی و تعاملات مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. برای مثال در آزمایش واکسن ویروس کرونا، تحریک سیستم ایمنی ارزیابی می‌شود.
• آزمایش‌های بالینی (فاز III): در این مرحله تعداد بالاتری از مردم در بلندمدت آزمایش می‌شوند.
• تایید توسط سازمان‌های تنظیم مقررات: مرحله آخر کسب تاییدیه از آژانس‌های مختلف مانند سازمان غذا و داروی ایالات متحده، آژانس دارویی اروپا و اداره کالاهای درمانی استرالیا است. این سازمان‌ها شواهد موجود از آزمایش‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند و در رابطه با عرضه عمومی واکسن تصمیم‌گیری می‌کنند.

معمولا مراحل طراحی تا تایید واکسن، نزدیک به یک دهه طول می‌کشد. حتی پس از کسب تاییدیه، باید مدتی برای عرضه آن به بازار صبر کرد. شرکت‌ها باید واکسن را به صورت عمده به تولید برسانند تا بتوانند در اختیار عموم مردم قرار دهند. با توجه به بحرانی که ویروس کرونا در جهان ایجاد کرده، واکسن آن با سرعت بالاتری تولید و عرضه خواهد شد. بر اساس گزارشی که از سوی STATnews منتشر شده، واکسن طراحی شده توسط مدرنا مستقیما از مرحله طراحی به آزمایش‌های بالینی فاز I وارد شده و خبری از آزمایش‌های حیوانی نیست.

تا زمانی که واکسن کرونا وارد بازار نشود، پزشکان و متخصصان باید از روش‌های موجود برای درمان بیماران مبتلا به این ویروس استفاده کنند.

چگونه کووید-19 درمان می‌شود؟

بهترین راه برای پیشگیری از بیماری، عدم قرارگیری در معرض عامل آن است. با وجود چنین موضوع، در ادامه به بیان نکاتی در رابطه با درمان کرونا می‌پردازیم.

آنتی بیوتیک‌ها، داروهایی هستند که برای مبارزه با باکتری توسعه پیدا کرده‌اند، بنابراین کاربردی برای کرونا ندارند چرا که یک ویروس است. در صورت ابتلا به کرونا، از شما درخواست می‌شود برای جلوگیری از شیوع بیشتر خود را به مدت 14 روز قرنطینه کنید. اگر علائم مانند تنگی نفس و تب تشدید شدند، باید به پزشک مراجعه کنید.

درمان افراد مبتلا به کووید-19 در بیمارستان‌ها مبتنی بر مدیریت علائم بیمار است. اگر کرونا ریه بیمار را تحت تاثیر قرار دهد، پزشک مجبور به قرار دادن یک لوله در مسیر تنفسی بیمار می‌شود تا قادر به تنفس راحت‌تر باشد. در حال حاضر درمان خاصی برای کرونا پیدا نشده، البته چندین درمان در حال بررسی هستند که برای مثال می‌توان به ضد ویروس‌ها اشاره کرد که به ویروس حمله می‌کنند. برخی از بیماران با داروهای توسعه یافته برای ویروس HIV نیز بهبود پیدا می‌کنند.

یکی از این ضد ویروس‌های تجربی، Remdesivir نام دارد. این دارو توسط شرکت Gilead Sciences به تولید رسیده. تا به امروز شاهد استفاده از آن در ایالات متحده، چین و ایتالیا بودیم. این دارو تاییدیه دریافت نکرده، اما می‌توان آن را برای بیماران در وضعیت بحرانی استفاده کرد. این آنتی ویروس به طور خاص برای نابودی SARS-CoV-2 طراحی نشده ولی باعث از بین رفتن RNA پلیمراز می‌شود. بسیاری از ویروس‌ها برای تکثیر از آران‌ای پلیمراز استفاده می‌کنند.

داروی ایدز با نام Kaletra/Aluvia برای درمان کووید-19 در چین مورد استفاده قرار گرفته. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی یک شرکت آمریکایی، این روش درمان در روزهای اولیه شیوع ویروس استفاده شده و CDC و WHO باید آن را بررسی کنند. یکی دیگر از داروهایی که می‌تواند در درمان ویروس کرونا موثر باشد، «کلروکین» نام دارد. این دارو که برای درمان مالاریا استفاده می‌شود، ظاهرا می‌تواند از اتصال ویروس‌ها به سلول‌های انسانی و ورود به آن‌ها برای تکثیر، جلوگیری کند. این دارو همچنین قادر به تحریک سیستم ایمنی بدن است. در تاریخ 4 فوریه نامه‌ای به سردبیر ژورنال Nature ارسال شد که از کارآمدی کلروکین در مبارزه با SARS-CoV-2 خبر می‌داد.

چگونه از خود در برابر ویروس کرونا محافظت کنیم؟

تکیه کردن به واکسن‌ها برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا ایده مناسبی نیست، چرا که چندین ماه تا عرضه آن‌ها فاصله داریم. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به این ویروس، رعایت بهداشت شخصی و محدود کردن ارتباط با دیگران است. به اعتقاد تامپسون، بهترین راه برای مقابله با این ویروس، ساده‌ترین آن‌ها مانند شستن دست‌ها و ضدعفونی کردن است. تغییر رفتار افراد نقش مهمی در جلوگیری از شیوع کرونا دارد.

این ویروس از یک فرد به فرد دیگری انتقال پیدا می‌کند و افراد زیادی در سراسر جهان به آن مبتلا شده‌اند. برای محافظت خود در برابر کرونا می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• شستن دست‌ها: حداقل برای 20 ثانیه دستان خود را بشویید.
• حفظ فاصله: حداقل 1 متر از افرادی که سرفه یا عطسه می‌کنند، فاصله بگیرید.
• به صورت، چشمان و دهان خود دست نزنید: این کار بسیار سخت است ولی مانع از ورود ویروس به بدنتان می‌شود.
• اگر به محلی که ویروس کرونا در آن شیوع پیدا کرده، رفتید، خود را به مدت 14 روز قرنطینه کنید.