ماندگاری ویروس کرونا در هوا یا روی سطح به چه معناست؟

نتایج تحقیقات جدید نشان می دهند ویروس کرونا جدید و عامل بیماری کووید-19 می تواند تا چندین روز روی سطوح مختلف زنده بماند و حتی چندین ساعت در هوا معلق باشد. این تحقیق از نظر ارزیابی طول عمر ویروس جدید خارج از بدن انسان بسیار ارزشمند است، ولی برخی متخصصین عقیده دارند ماندگاری ویروس روی سطح، لزوماً به معنای بیماری زایی نیست و نشان نمی دهد که این ویروس به سادگی از طریق هوا منتقل می شود.

تحقیقی که از آن صحبت می کنیم با همکاری مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH)، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC)، دانشگاه کالیفرنیا (UCLA) و دانشگاه پرینستون انجام شده است. پژوهشگران برای تست ماندگاری ویروس SARS-CoV-2 از نبولایزر برای شبیه سازی سرفه انسان استفاده کرده و ذرات حامل ویروس را در فضا پراکنده ساختند. آنها علاوه بر ارزیابی پایداری ویروس به شکل هواپخش (ائروسل)، ماندگاری روی سطوح مختلف از جمله پلاستیک، استیل، مس و کارتن را نیز بررسی کردند.

نتیجه نهایی تحقیق که به شکل بیانیه خبری منتشر شده و رسانه های مختلف هم آن را پوشش داده اند، این است که ویروس تا چند روز روی سطوح مختلف یا چند ساعت در هوا زنده می ماند:

«دانشمندان کشف کرده اند که ویروس تا سه ساعت به شکل هواپخش قابل شناسایی است. این رقم برای سطوح مسی به حداکثر چهار ساعت، برای سطوح کارتنی تا 24 ساعت و برای سطوح پلاستیکی و استیل بین 2 تا 3 روز افزایش می یابد.»

اگرچه عبارت بالا از نظر فنی کاملاً درست است و در تحقیقات دیگر هم نتایج کم و بیش مشابهی تکرار شده، اما لزوما نشان نمی دهد که ویروس کرونا از طریق هوا انتقال پیدا می کند. همچنین نمی توان گفت که یک جعبه کارتنی در دنیای واقعی به عنوان ابزار انتقال ویروس عمل خواهد کرد.

هدف اصلی این تحقیق، تعیین سرعت فروپاشی ویروس در محیط های مختلف بوده است. این نرخ را با «نیمه عمر» می شناسیم، یعنی مدت زمانی که نیمی از ذرات ویروس از بین می روند. درک نیمه عمر ویروس برای اتخاذ راهکارهای سلامت عمومی، به ویژه در بیمارستان ها اهمیت زیادی دارد.

به عنوان مثال سطوح استیل را در نظر بگیریم. در این تحقیق گفته می شود که میانه نیمه عمر SARS-CoV-2 روی این سطح حدود 13 ساعت است. با این حال ویروس حدود 3 روز در آستانه تشخیص قرار دارد، یعنی می توان 2 تا 3 روز ویروس را «شناسایی» کرد. «گرگوری پلند» محقق مؤسسه مایو کلینیک می گوید:

«اینکه بتوانیم ویروس را روی سطح تشخیص دهیم، لزوما به معنای بیماری زایی آن نیست.»

مدت زمان بیماری زایی ویروس روی سطح به عوامل محیطی مختلفی بستگی دارد که به سادگی در محیط آزمایشگاهی قابل تشخیص نیست. مثلاً نور و گرما می توانند سرعت فروپاشی را افزایش دهند. تعداد ویروس هایی که به سطح منتقل شده اند نیز در این رابطه اهمیت دارد.

«راس مک کینی» دانشمند ارشد انجمن کالج های پزشکی آمریکا می گوید «برای ابتلا شدن به بیماری باید تعداد خاصی ویروس وارد بدن شما شوند» یعنی سطوح مختلف زمانی بیماری را منتقل می کنند که تعدد زیادی ویروس برای مدت زمان خاص روی آنها زنده بمانند.

برای انتقال بیماری از سطح باید تعداد زیادی ویروس به مدت طولانی زنده بمانند

تمام اطلاعات فوق بدین معناست که قابلیت «تشخیص» ویروس روی سطوح مختلف به لحاظ علمی درست است، ولی در دنیای واقعی کمکی به ما نمی کند. اگرچه همچنان -روی کاغذ- انتقال بیماری از طریق بسته پستی یا دیگر محموله ها وجود دارد، اما احتمال اینکه تعداد زیادی ویروس در فرایند نقل و انتقال روی سطح زنده بمانند بسیار کم است. به گفته دکتر «الیزابت مک گرا» متخصص بیماری های عفونی، اگر احتمال این نوع انتقال بیماری زیاد بود، از همان ابتدا یعنی چند ماه قبل شاهد شیوع گسترده بیماری در سرتاسر جهان بودیم.

با این حال، احتیاط را فراموش نکنید. تا جای ممکن از دستکش استفاده کنید و دست های آلوده را به صورتتان نزنید. احتمالاً نمی خواهید جزو معدود افرادی باشید که به این روش نامحتمل بیمار می شوند.

انتقال از طریق هوا

دیگر نکته نگران کننده در تحقیق فوق، احتمال انتقال بیماری از طریق هوا است. در بیانه خبری پژوهشگران آمده «این تحقیق نشان می دهد افراد ممکن است از طریق هوا به بیماری مبتلا شوند».

Neeltje van Doremalen دانشمند مرکز NIH که روی این تحقیق کار کرده، به وضوح می گوید تحقیق آنها نشانه انتقال کووید-19 از طریق هوا نیست و فقط احتمال این موضوع را مطرح کرده است. «اوتو یانگ» متخصص بیماری های عفونی در مرکز پزشکی UCLA معتقد است یک واقعه «محتمل» از نظر علمی، می تواند احتمال وقوع فوق العاده کمی داشته باشد:

«بیانیه آنها در مورد امکان انتقال بیماری از طریق هوا بسیار گمراه کننده است، هرچند از نظر فنی ایرادی ندارد. مثل این است که بگویید برنده شدن در بخت آزمایی ممکن است. بله، می توانید همیشه در بخت آزمایی برنده شوید اگر هر بار تمام 292201338 بلیط ممکن را بخرید. امکان پذیری در اینجا، بدین معنا نیست که در دنیای واقعی رخ می دهد.»

تحقیق مورد بحث اطلاعات ارزشمندی را در مورد کرونا ویروس جدید روی سطوح مختلف فراهم کرده، اما مشکل اینجاست که شرایط پژوهش [معمولاً] در دنیای واقعی برقرار نیستند و نتایج -و نحوه اعلام آنها- به راحتی می توانند گمراه کننده باشند.

البته باز هم تأکید می کنم، حتی با وجود احتمال پایین انتقال کووید-19 از سطح یا هوا، همچنان راهکارهای حفاظتی را به کار ببندید و موارد زیر را رعایت کنید:

• با بیماران از نزدیک در ارتباط نباشید
• چشم، بینی و دهان خود را لمس نکنید
• اگر مریض شدید در خانه بمانید
• داخل دستمال، سرفه و عطسه کرده و دستمال را سریع دور بیندازید
• محیط اطراف را مرتب ضدعفونی کنید
• در خانه بمانید