چه می‌شود اگر کووید-۱۹ هر سال مثل سرماخوردگی عادی به سراغ‌مان بیاید؟

کرونا ویروس جدید که با نام SARS-CoV-2 شناخته می‌شود از لحاظ ژنتیک شباهت زیادی به SARS-CoV-1 داشته و معمولا با آن قیاس می‌شود. دلیل خوبی هم پشت این ماجراست: ویروس سارسی که اوایل دهه ۲۰۰۰ شیوع یافت به طرق زیادی شباهت به آن‌چیزی دارد که امروز درگیرش شده‌ایم. محققان وقتی روی میزان عمر ویروس جدید روی سطوح مختلف یا نیاز به استفاده از ماسک توسط همه ما تحقیق می‌کنند، نگاه‌شان به ویروس SARS-CoV-1 است. این ویروس نشان می‌دهد که نمودار موارد ابتلا و مرگ چه شکلی خواهد بود اگر سهم‌مان را ادا کرده و در خانه بمانیم. این مقایسه، امید را هم در دلمان زنده می‌کند: فاصله‌گذاری اجتماعی و محدودیت‌های مسافرتی باعث شد سارس در عرض حدودا یک سال دست از سر عموم مردم بردارد.

اما برای پیش‌بینی روند شیوع کووید-۱۹ در طولانی مدت، باید به شکلی دیگر به موضوع نگاه کرد. چه می‌شود اگر این ویروس مثل اعضای کمتر شناخته شده خانواده‌اش، یعنی HCoV-OC43 و HCoV-HKU1 باشد؟ این نام‌ها به گوشتان آشنا نیستند، اما قبلا با آن‌ها مواجه شده‌اید. این ویروس‌ها منجر به سرماخوردگی عادی می‌شوند. و گرچه کشندگی کمتر نسبت به سارس و مرس دارند، اما پر دردسرتر هستند. این ویروس‌ها با از راه رسیدن فصل‌های مختلف می‌آیند و می‌روند و ایمنی بدن انسان‌ها هم به مرور کاهش می‌یابد. به همین خاطر است که دائما و دائما به این ویروس‌ها مبتلا می‌شویم.

محققان سلامت عمومی در دانشگاه هاروارد اخیرا مقاله‌ای در نشریه ساینس منتشر کرده‌اند که به احتمال تبدیل شدن کووید-۱۹ به چنین ویروسی و معنای آن از نظر شیوع ویروس در طولانی مدت پرداخته است. نتیجه‌گیری آن‌ها نسبتا ترسناک است. اگر SARS-CoV-2 مسیر این جرم‌های سردسیری را در پیش بگیرد، ایمنی عمومی به شکلی کندتر شکل گرفته و پایدار باقی می‌ماند. ایمنی عمومی زمانی اتفاق می‌افتد که مقداری کافی از جمعیت به ویروس مبتلا شده باشد یا در برابر آن واکسینه، به این ترتیب چرخه انتقال پایان می‌یابد.

تا رسیدن آن روز، شیوع گسترده بیماری، حقیقتی در زندگی روزمره خواهد بود. با وخامت یافتن هرچه بیشتر ویروس، نیاز به مداخله از طریق فاصله‌گذاری اجتماعی دوباره و دوباره حس خواهد شد و تنها از این طریق است که کمر بیمارستان‌ها زیر فشار جمعیت مبتلایان خم نمی‌شود. محققان هاروارد دریافته‌اند که باید منتظر تعطیلی‌های گسترده -حداقل به صورت بازه‌ای- برای مدت زمانی طولانی باشیم و منظور از این مدت زمان، حداقل تا سال ۲۰۲۲ میلادی است.

مارک لیپسیتچ، پروفسور همه‌گیرشناسی در هاروارد که در نگارش این مقاله نقش داشته می‌گوید احتمال تبدیل شدن ویروس به نوعی بیماری فصلی «قطعا صفر نیست». او تاکید می‌کند که فصلی شدن به این معنا نیست که ویروس در فصل تابستان محو می‌شود. شیوع بیماری می‌تواند در هر زمانی اتفاق بیفتد، اما شیوع بیماری در ابتدای فصل پاییز می‌تواند وخامت بیشتری داشته باشد. چنین متغیرهایی می‌توانند فاکتور خوبی برای سنجش زمان مورد نیاز برای فاصله‌گذاری اجتماعی سخت‌گیرانه باشند.

اینکه کووید-۱۹ هم رد پای سرماخوردگی‌های ناشی از سایر کروناویروس‌ها را دنبال می‌کند یا خیر مشخص نیست. تنها چند ماه از ظهور این ویروس می‌گذرد و بنابراین هیچکس نتوانسته شیوه شیوع آن در فصل‌های گوناگون را مستقیما تحلیل کند. علاوه بر این نمی‌دانیم که ایمنی در چه سطحی مقابل آن شکل گرفته و بعد از شکل‌گیری چقدر دوام می‌آورد.  مدل‌های تیم هاروارد هم براساس این فرضیه دلگیرکننده شکل گرفته‌اند که جامعه علمی قادر به ساخت درمان یا واکسنی نباشد که ناقوس‌های مرگ این ویروس را متوقف می‌کنند.

در نبود اطلاعات قابل اتکا راجع به SARS-CoV-2، کروناویروس‌هایی که منجر به سرماخوردگی می‌شوند می‌توانند برای مقایسه‌هایی طولانی‌ مدت کاربردی باشند. این را اشلی تویت، یک همه‌گیرشناس در دانشگاه تورونتو می‌گوید که البته دخالتی در تحقیقات دانشگاه هاروارد نداشته. «آیا پیش‌بینی‌های مربوط به SARS-CoV-2 [براساس ویروس‌های دیگر] می‌تواند کاملا درست باشد؟ احتمالا نه. این ویروسی متفاوت است. اما این احتمالا بهترین قیاسی باشد که بتوانیم اکنون انجام دهیم، خصوصا اگر طولانی مدت فکر کنیم.» او اضافه می‌کند که مقاله هاروارد در مشخص کردن بخش‌هایی که قطعیتی ندارند عملکرد خوبی از خود به جای می‌گذارد. کار چنین مدل‌هایی همین است: آماده کردن ما برای ناشناخته‌ها.

محققان در پژوهش تازه خود کار را با هدفی شروع می‌کنند که اصلی‌ترین دلیل تمام تدابیر فاصله‌گذاری اجتماعی بوده است: چطور می‌توان جلوی شیوع ویروس را گرفت بدون اینکه تمام تخت‌های بیمارستانی پر شوند؟ با استفاده از مدل‌های کامپیوتری و همینطور رفتار HCoV-OC43 و HCoV-HKU1 به عنوان راهنما، آن‌ها متغیری فصلی و احتمالی از شیوع بیماری تدارک دیده‌اند و آنچه درباره نرخ شیوع و وخامت کووید-۱۹ می‌دانیم را نیز فاکتور کرده‌اند. این محققان دریافتند که مداخلات اجتماعی باید تا سال ۲۰۲۲ ادامه یابند تا ویروس جدید تحت کنترل درآید. به مرور زمان، ایمنی عمومی در برابر ویروس افزایش می‌یابد،‌ نیاز به فاصله‌گذاری کمتر می‌شود، مدت زمان و وخامت شیوع ویروس‌ها کاهش می‌یابد و در این میان برهه‌هایی طولانی‌تر از زندگی عادی خواهیم داشت.

برای مدل‌سازی بازگشت احتمالی ویروس، سوال بزرگ اینست که چند درصد از جمعیت ایمنی خواهد یافت و با چه سرعتی. لیپسیتچ باور دارد نظرسنجی‌های سرمی (Serosurvey) نقطه خوبی برای آغاز خواهند بود. تست‌های خون گسترده برای سنجش آنتی‌بادی ویروس به مقامات سلامت عمومی اجازه خواهد داد که میزان ایمنی عمومی را مستقیما مقدارسنجی کنند. نخست با اندازه‌گیری تعداد افرادی که ایمنی به دست آورده‌اند و سپس میزان عمر آن ایمنی. ایمنی طولانی‌تر یا ایمنی مشترک در برابر سایر کروناویروس‌ها می‌تواند به این معنا باشد که کووید-۱۹ با سرعت بیشتری متوقف خواهد شد.

سایر فاکتورهای بیرونی هم می‌توانند نیاز به فاصله‌گذاری اجتماعی را کاهش دهند. از جمله این فاکتورها می‌توان به یک واکسن یا روش‌های درمانی بهتر که وخامت حال بیماران را کاهش می‌دهند اشاره کرد. یکی از فاکتورهای حیاتی در سنجش نیاز هر ملت به مداخلات اجتماعی، ظرفیت سیستم سلامتی آن کشور است. محققان می‌گویند تخت‌ها و کادر درمانی بیشتر به معنای سرعت گرفتن ایمنی عمومی خواهد بود، خیلی ساده به این خاطر که افراد بیشتری می‌توانند به صورت همزمان بیمار شوند و هر بیمارستان به صورت مجزا از پا در نمی‌آید.

پایش ارتباطات یا شناسایی تمام افرادی که شخص آلوده با آن‌ها در تماس بوده نیز نقشی حیاتی ایفا خواهد کرد. ایده‌ای که در حال حاضر همه‌گیرشناسان و مقامات حوزه سلامت آمریکا در ذهن دارند اینست که به محض کاهش موج موارد ابتلا، وارد حالت نظارت همگانی می‌شویم، چرخ‌های اقتصاد را دوباره به راه می‌اندازیم اما به صورت گسترده تست‌های آنتی‌بادی از مردم گرفته و ارتباطات آن‌ها را از طریق موبایل شخصی یا ارتشی از مقامات سلامت عمومی پایش می‌کنیم.

اما تجربه کشورهای آسیای شرقی مانند سنگاپور -که در ابتدا با پایش ارتباطات و قرنطینه به موفقیت رسید اما اکنون به خاطر جرم‌های انتقال یافته توسط مسافرین داخلی با افزایش دوباره موارد ابتلا به کووید-۱۹ مواجه شده- باعث تردید به این ایده شده که نظارت همگانی صرف بتواند جایگزین در خانه ماندن مردم شود.

لیپسیتچ می‌گوید: «مشکل -همانطور که سنگاپور، احتمالا بهترین سیستم سلامت عمومی در جهان متوجه شده- اینست که چنین کاری با این عفونت دشوار است.» تست‌گیری و نظارت همگانی گسترده در برهه‌های آرامش نسبی ضروری هستند و مقامات را از شیوع‌ها گسترده دوباره باخبر می‌کنند. اما سایر سیستم‌های سلامت عمومی در دیگر کشورهای جهان تجهیزات کمتری برای به کارگیری چنین تدابیر دارند و همچنان در میانه کنترل نرخ رشد چشمگیر مبتلایان هستند.

درنظرگیری شیوع فصلی برای حصول اطمینان از مداخلات اجتماعی با یک زمان‌بندی درست اهمیت بسیار زیادی دارد. یک از خطرات مثلا می‌تواند فاصله‌گذاری اجتماعی سخت‌گیرانه برای مدت زمانی طولانی باشد و بعد ناگهان این تدابیر درست پیش از یک شیوع گسترده در فصل پاییز کنار گذاشته شوند. از آن‌جایی که افراد کمتری طی برهه نخست فاصله‌گذاری اجتماعی به ایمنی رسیده‌اند، چنین اتفاقی به معنای نتایج وخیم‌تر در برهه شیوع بعدی خواهد بود.