نوآوری تحول آفرین چیست و چه نقشی را در پیشرفت تکنولوژی ایفا کرده است؟

«نوآوری تحول آفرین» یکی از روش‌هایی است که اکثر انسان‌های بلندپرواز، موفقیت خود را مدیون آن هستند. می‌توانید نوآوری مخرب را به عنوان چیزی تصور کنید که وارد یک بازار یا پلتفرم شده و آن را زیرورو می‌کند. البته فراموش نکنید که نوآوری تحول آفرین با تکنولوژی تحول آفرینتفاوت‌هایی دارد. چیزی که در رابطه با آن صحبت می‌کنیم، مثل بلاکچین نیست.

بلاکچین وارد زمینه‌ای شد که پیش از این نیز وجود داشت، ولی با مهندسی و نوآوری‌های خاصی توانست آن را تبدیل به چیز دیگری کند. به زبان ساده بلاکچین تکنولوژی مخربی است که بانکداری را از ریشه تغییر می‌دهد. بلاکچین تکنولوژی جدیدی قلمداد می‌شود، در حالی که نوآوری تحول آفرین جدید نیست و هدف آن بهبود شرایط فعلی است.

اگر نوآوری ما بخواهد تحول آفرین باشد، باید یک صنعت را از ریشه تغییر دهد.

اگر نوآوری ما بخواهد تحول آفرین باشد، باید یک صنعت را از ریشه تغییر دهد. نوآوری‌های معمولی شاید بتوانند چیزی را بهبود ببخشند و افرادی هم از آن در یک بازار خاص استفاده کنند، اما اگر به گونه‌ای نباشد که همه را تحت تاثیر قرار دهد، مخرب نیست. با این حال نوآوری تحول آفرین شاید در ابتدا مشخص‌کننده مسیر یک بازار نبوده و حتی شاید از تکنولوژی‌هایی که سعی دارد بهبود ببخشد نیز بهتر نباشد.

برتری نوآوری تحول آفرین در قیمت آن است. قیمت آن می‌تواند از بهترین نوع موجود در بازار پایین‌تر باشد و بدین ترتیب افراد بیشتری بتوانند از آن استفاده کنند. در نتیجه پس از کشف برتری‌ها، افراد بیشتر و بیشتری به استفاده از آن روی می‌آورند. اما واژه «نوآوری تحول آفرین» از کجا بر سر زبان‌ها افتاد؟ برای پاسخ به این سوال باید به سال ۱۹۹۵ باز گردیم.

تاریخچه نوآوری تحول آفرین

چنین ایده‌ای در ابتدا در سال ۱۹۹۵ توسط یکی از دانشجویان دانشکده کسب و کار دانشگاه هاروارد به نام کلیتون کریستنسن (Clayton Christensen) ابداع شد. او در مقاله خود تحت عنوان «تکنولوژی‌های مخرب: همگام با موج» این واژه را توضیح و در کتاب «دو راهی نوآور» به صورت مفصل‌تر شرح داد. در کتاب او به تحول دیسک‌ها پرداخته شده، در حالی که او عقیده دارد علل موفقیت دیسک‌ها، مدل کسب و کاری است که آن را به یک نوآوری تحول آفرین تبدیل کرده و نه خود تکنولوژی دیسک‌ها.

البته کمتر پیش می‌آید که اکنون لفظ «نوآوری تحول آفرین» را بشنویم و اکنون بیشتر به یک اصطلاح خاص میان برخی از افراد این حوزه تبدیل شده است. با این حال هنوز هم می‌توان چشمه‌هایی از این واژه را در بخش‌های مختلف صنعت دید. در ادامه قصد داریم چند مورد از این نوآوری تحول آفرین را با هم مرور کنیم تا ببینیم هر کدام به چه صورت توانستند یک بازار یا صنعت را به کلی متحول کنند.

بارز‌ترین نمونه‌های نوآوری تحول آفرین در تکنولوژی

آیفون

با وجود این که یک محصول عموما نمی‌تواند واژه نوآوری تحول آفرین را توضیح دهد، تاثیر آیفون آنقدر زیاد بود که توانست صنعتی را متحول کند. این محصول در ابتدا تنها یک هدف داشت و قشر خاصی را در نظر گفته بود، اما ارتباطات را به کلی تغییر داد. آیفون توانست به سرعت به یک وسیله همگانی تبدیل شود و در حین فرایند توسعه یک مدل جدید کسب و کار، استفاده از لپ تاپ‌ها را هم کاهش داد.

البته در این بین نمی‌توان از نقش بلامنازع توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها چشم‌پوشی کرد و خود اپ‌ها نیز یک نوع ایده انقلابی بودند. این کمپانی با تولید آیفون، تلاش بشر برای جایگزینی لپ‌تاپ با یک دستگاه کوچکتر را آغاز کرد و در ادامه آن را با تولید آیپد بهبود ببخشد.

VOD

ایده پخش آنلاین محتوای تلویزیون از طریق اینترنت تا همین ۱۰ سال پیش باور پذیر نبود. با این حال قابلیت پخش مستقیم محتوا از طریق اینترنت روی تلویزیون، توانست بازار را به کلی تخریب کند. بر اساس گزارشی که اخیرا منتشر شده، بیش از نیمی از بزرگسالان اکنون محتوا را از طریق VOD ها مشاهده می‌کنند.

بیش از نیمی از بزرگسالان اکنون محتوا را از طریق VOD ها مشاهده می‌کنند.

در کنار این تخریب بازار، VODها توانستند نوع تبلیغات را نیز متحول کنند. آن‌ها با تعریف منبع جدیدی از درآمد برای اسپانسرها، تعادل این بازار را نیز بر هم زدند و استارتاپ‌هایی به وجود آوردند که محتوا را از این طریق به دست کاربران و مخاطبین برسانند.

عکاسی دیجیتال

عکاسی دیجیتال یکی از بهترین مثال‌های نوآوری تحول آفرین است، زیرا نه تنها یک تکنولوژی جدید را معرفی کرد، بلکه جهت بازار را نیز تغییر داد و یکی از مهم‌ترین بازیگران صنعت عکاسی ،کداک، را هم از گردونه رقابت حذف کرد. البته از به وجود آمدن اکوسیستمی به نام لوازم جانبی مانند کارت‌های حافظه و پرینتر عکس‌ها نیز نمی‌توان حرفی به میان نیاورد.

جالب است بدانید ایده عکاسی دیجیتال در ابتدا توسط یکی از مهندسین کمپانی کداک مطرح شد، ولی اصرار این کمپانی بر فیلم‌های عکاسی، باعث شد تا باقی رقبا در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند و انقلابی در عکاسی به وجود بیاورند. البته هنوزم کم و بیش عکاسی با فیلم‌ها و دوربین‌های آنالوگ کداک به صورت یک سرگرمی میان علاقه‌مندان رواج دارد، ولی دیگر جایگاه اصلی خود را میان کاربران از دست داده است.

تاکسی‌‌های آنلاین

تاکسی‌های آنلاین به صورت کلی سفرهای درون شهری شهروندان را دگرگون کرد. شاید با نوع کسب و کار شرکت‌های ارائه دهنده این سرویس‌ها موافق نباشید، اما مطمئنا نمی‌تواند اثر مخربی که آن‌ها برا بخش حمل و نقل گذاشتند را نادیده بگیرید. یکی از مشکلاتی که شهروندان با درخواست تاکسی‌ها داشتند، ندانستن شماره درست در مکان‌های غریب بود. اما این شرکت‌ها مشکلات این چنینی را به سادگی و با ارائه درخواست‌ها بر بستر اینترنت و نقشه‌های آشنا از بین بردند و به این صنعت تکانی اساسی دادند.

پلتفرم‌های ارتباطات

تا پیش از به وجود آمدن چنین پلتفرم‌هایی، ایمیل، تماس تلفنی و مکالمات رو در رو تنها نوع ارتباطات و تعاملات انسانی بودند. همزمان با توسعه برنامه‌هایی مانند اِسلَک و مایکروسافت تیمز و بی‌شمار برنامه دیگر، تعاملات همکاران با یکدیگر نیز تغییر کرد و دیگر کمتر کسی از ایمیل استفاده می‌کند. اما این پلتفرم‌ها چه تفاوتی با ایمیل سنتی دارند؟

فرهنگ همیشه آنلاین بودن یکی از مشکلات پلتفرم‌های نوین ارتباطات است.

پلتفرم‌هایی که پیشتر نام بردیم، اشتراک محتوای ویدیویی، تصویری و متنی را بسیار ساده کرد و در ادامه تماس‌‌های صوتی و تصویری نیز راه خود را به این پلتفرم‌ها باز کردند و به کلی تعاملات کاری و اجتماعی را دگرگون کردند. البته مشکلی که به همراه این قضایا پیش آمد، فرهنگ همیشه آنلاین بودن نیز توسعه داده شد که بسیاری آن را از تبعات منفی چنین دسترسی‌‌های ساده‌ای می‌دانند.

البته نمی‌توان فراموش کرد که با کمک همین برنامه‌ها و حتی برنامه‌های ساده‌تر دیگر است که در دوران همه‌گیری فعلی، دورکاری یک معضل نیست و هر کسی می‌تواند با دسترسی به اینترنت و در صورت اقتضای شغلی، دورکاری را به عنوان شیوه همیشگی کار خود در برگزیند.

ارز‌های دیجیتالی

ارزهای دیجیتالی همان طور که از اسمشان نیز پیداست، هم جایگزینی برای پول نقد متداول هستند و هم جایگزینی برای تراکنش‌های آنلاین. درست است که آن‌ها هنوز نتوانسته‌اند به کلی بانکداری را متحول کنند، اما تعدادی از آن‌ها مثل بیت کوین و اتریوم مقبولیت مناسبی در جامعه پیدا کرده‌اند. تکنولوژی پشت ارز دیجیتال نیز همان تکنولوژی بلاکچین است که در ابتدای متن عنوان کردیم. البته ارز‌های دیجیتالی ناپایدار بوده و ارزش آن‌ها کم و زیاد می‌شود، ولی همچنان بخشی از آینده را تشکیل می‌دهند.

جمع‌بندی

اکنون نوآوری تحول آفرین را بهترین می‌شناسیم و با نمونه‌های شاخص آن نیز آشنا شده‌ایم. البته مثال‌های دیگری هم وجود دارند که ما در این متن به آن‌ها نپرداختیم. به همین دلیل معرفی باقی این نوآوری‌ها را به عهده شما قرار دادیم تا در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.