مروری بر تاریخچه کراس‌اوورها؛ محبوب‌ترین کلاس خودرو در جهان

در کشور ما هر خودرویی که ارتفاع نسبتا زیادی از سطح زمین داشته باشد، با نام شاسی‌بلند شناخته می‌شود. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر و موشکافانه‌تر به قضیه نگاه کنیم، باید بگوییم این دسته از خودروها شامل دو دسته SUV و کراس‌اوور می‌شود.

دسته اول یا همان SUV، مدل‌هایی را در بر می‌گیرد که شاسی آنها مستقل از بدنه بوده و معمولا چرخ‌های هر دو محور در آنها محرک هستند. این مدل‌ها در حقیقت بر مبنای شاسی یک خودروی پیکاپ توسعه یافته و به دلیل ساختار مستحکم‌تر خود توانایی بهتری در عبور از انواع پستی و بلندی‌ها دارند. از جمله معروف‌ترین SUVهای موجود می‌توان به تویوتا لندکروزر، مرسدس بنز G کلاس، جیپ رانگلر و نیسان پاترول اشاره کرد.

کراس‌اوور را می‌توان خودرویی با ظاهر SUV، اما مبتنی بر پلتفرم یک اتومبیل سواری دانست، به عبارت دیگر در این مدل‌ها خبری از شاسی مستقل از بدنه نیست. با توجه به این مساله نباید انتظار بالایی از قابلیت‌های آفرود یا توانایی کشش بار در خودروهای کراس‌اوور داشت. در عوض این دسته از خودروها در مسیرهای آسفالته و به ویژه داخل شهر، عملکرد بهتری دارند و کیفیت سواری آنها مشابه مدل‌های سواری است.

دهه 90 میلادی زمانی بود که خودروسازان مختلف تولید اتومبیل‌های کراس‌اوور را استارت زدند. با وجود این اولین تلاش برای توسعه یک مدل کراس‌اوور در دهه 80 میلادی و توسط کمپانی آمریکایی AMC صورت گرفت.

شاید بدانید در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 میلادی، صنعت خودروی آمریکا اصلا روزهای خوشی را سپری نمی‌کرد. از نظر طراحی نیز اوضاع چندان مساعد نبود و فاکتور زیبایی چندان مورد توجه قرار نمی‌گرفت. مدل ایگل (Eagle، به معنای عقاب) از AMC در آن برهه و در سال 1980 متولد شد. این خودرو در اصل یک استیشن بود که در مقایسه با رقبا ارتفاع بیشتری از سطح زمین داشت و نیروی تولیدی موتور آن دائما به چرخ‌های هر دو محور انتقال می‌یافت. از این رو از ایگل به عنوان جد بزرگ کراس‌اوورها یاد می‌شود.

با آنکه AMC مدل ایگل را یک خودروی مناسب برای آفرود تبلیغ نمی‌کرد، ولی توانایی‌های حرکتی مطلوب در شرایط جوی گوناگون و مصرف سوخت بهینه‌تر از مزایای اصلی آن به شمار می‌رفتند. این اتومبیل خاص فراتر از زمان خود بود و پیشروی کلاسی شد که اکنون در حال حکمرانی بر بازار است.

پس از ایگل نوبت به جیپ چروکی XJ رسید. این خودرو که بین سال‌های 1983 الی 2001 روی خط تولید قرار داشت، حلقه مفقوده بین SUVها و کراس‌اوورها است. با آنکه توانمندی‌های آفرود چروکی XJ در سطح بالایی قرار داشت، اما این مدل بر اساس شاسی یکپارچه با بدنه ساخته می‌شد. به همین جهت چروکی XJ از بعدی دیگر نقطه جدایی دو گروه محسوب می‎‌شود.

قبل از فراگیر شدن واژه SUV، جیپ برای توصیف محصول جدید خود از کلمه اسپرت‌واگن (Sportwagon) استفاده می‌کرد. چروکی XJ به خاطر جان سختی و ارتفاع بیشتر از سطح زمین، ساکنین حومه شهرها را مجاب کرد که از استیشن‌ها دل بکنند.

تا اواخر دهه 90 میلادی کماکان واژه کراس‌اوور ابداع نشده بود، ولی اگر تعریف آن مدلی مرتفع از سطح زمین که بر اساس پلتفرم یک خودروی سواری ساخته شده و هر چهار چرخش محرک باشند، نسل اول تویوتا RAV4 را در بر می‌گیرد. به این دلیل است که بسیاری RAV4 را اولین کراس‌اوور دنیا می‌دانند.

تویوتا RAV4 اولین کراس‌اوور subcompact و همچنین نخستین کراس‌اوور برقی دنیا نیز محسوب می‌شود. بد نیست بدانید در سال 1997 شرکت تویوتا نسخه‌ای الکتریکی از این خودرو را توسعه داده بود.

نسل اول RAV4 از پلتفرمی که اجزای اصلی آن با پلتفرم مدل‌های کارینا و کرولا مشترک بود، سود می‌برد. اگر چه نام این خودرو از عبارت Recreational Activity Vehicle 4-wheel drive برگرفته شده، اما نسخه دیفرانسیل جلوی آن نیز در برخی بازارها به فروش می‌رسید.

با از مد افتادن خودروهای استیشن در دهه 90 میلادی، شرکت‌های ژاپنی پیش‌دستی نموده و چندین و چند کراس‌اوور را به بازار آمریکا تزریق کردند. این در حالی بود که خودروسازان آمریکایی کماکان به تولید شاسی‌بلندهای مشتق شده از پیکاپ‌ها سرگرم بودند.

سوبارو یکی از شرکت‌های ژاپنی بود که در سال 1997 فارستر (Forester) را معرفی کرد. این خودرو بر مبنای پلتفرم ایمپرزا توسعه یافته بود. در همان سال هوندا هم عرضه کراس‌اوور کامپکت CR-V در آمریکا را جشن گرفت، اندکی بعد مدل کوچک‌تر HR-V هم به این خودرو پیوست.

نسل اول هوندا HR-V البته در ایالات متحده غایب بود، ولی علی‌رغم این موضوع، آغازگر موجی عظیم برای کراس‌اوورهای کلاس B یا subcompact شد. نسخه دو درب تویوتا RAV4 رقیب اصلی HR-V به شمار می‌رفت. این خودرو که دارای سیستم پیشرفته انتقال قدرت به هر چهار چرخ بود، تا سال 2006 روی خط تولید قرار داشت. پس از چند سال وقفه و با داغ‌تر شدن بازار کراس‌اوورها هوندا تصمیم گرفت در سال 2014 نسل دوم آن را معرفی کند. این نسل بر اساس پلتفرم هاچ‌بک هوندا فیت توسعه پیدا کرده است.

لکسس دیگر خودروساز ژاپنی بود که با عرضه RX در سال 1998 عنوان سازنده نخستین کراس‌اوور لوکس را از آن خود کرد. لکسس RX در کلاس کراس‌اوورهای کامپکت لوکس قرار داشت، ولی در سال 2003 با معرفی نسل دوم ابعاد این خودرو رشد کرده و وارد کلاس کراس‌اوورهای سایز متوسط لوکس شد. این نسل با استقبال بسیار خوب مشتریان آمریکایی روبرو شده و فروش بالایی را تجربه کرد.

تا سال 2000 خبری از ارائه یک مدل کراس‌اوور از سوی خودروسازان آمریکایی نبود. در این سال بالاخره فورد سنت‌شکنی کرده و با معرفی اسکیپ (Escape) به بازار خودروهای کراس‌اوور ورود پیدا کرد. نکته جالب اینکه این خودرو هم مثل فستیوا (نسخه اولیه پراید) با همکاری مزدا طراحی و تولید شده بود.

از آن تاریخ تاکنون فورد اسکیپ در چهار نسل معرفی شده؛ ناگفته نماند نسل سوم این کراس‌اوور کامپکت در اروپا با نام کوگا (Kuga) طراحی شد، ولی در آمریکا با همان نام اسکیپ به فروش رسید. در نسل چهارم دقیقا حالت برعکس این اتفاق رخ داد و اکسیپ در آمریکا طراحی و در سایر بازارها با نام کوگا فروخته شد.

در سال 2012 سوبارو باز هم ایمپرزا را به عنوان پایه و اساس قرار داده و مدل کراس‌ترک (Crosstrek) را بر مبنای پلتفرم آن طراحی و تولید کرد. جالب آنکه کراس‌ترک در همان نسل نخست از لحاظ فروش ایمپرزا را پشت سر گذاشت!

نسل دوم کراس‌ترک از سال 2017 و بر اساس پلتفرم یکپارچه سوبارو تولید می‌شود. آمار فروش این خودرو در ایالات متحده می‌تواند یکی از نشانه‌های پیشتازی کراس‌اوورها در دنیا باشد. در سال اول عرضه، آمریکایی‌ها تنها 7,396 دستگاه سوبارو کراس‌ترک خریداری کرده بودند، حال آنکه این رقم در سال گذشته به 131,152 دستگاه افزایش یافته است.

بد نیست اشاره کنیم طبق آمار موسسه Jato Dynamics در سال 2018 برابر با 36.4 درصد از خودروهای فروخته شده در کل دنیا به دسته شاسی‌بلندها و کراس‌اوورها تعلق داشته که در مقایسه با سایر کلاس‌ها بیشترین میزان محسوب می‌شود. در ایران هم استقبال از این دو دسته شدت گرفته و بخش عمده‌ای از بازار کراس‌اوورها در اختیار خودروسازان چینی و کره‌ای است.