پاسخ به پرسشی مهم، ماه‌ها بعد از آغاز کرونا: آیا ضد عفونی کردن سطوح ضروری است؟
«بث کالب» نگران نیمکت‌های کلیسا بود. درست مثل هر جای دیگر، کلیسای کاتولیکی که او در بیرون شهر مینیاپولیس به آن سر می‌زد درهایش را طی فصل تابستان باز و هم مثل هر جای دیگر، ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
«بث کالب» نگران نیمکت‌های کلیسا بود. درست مثل هر جای دیگر، کلیسای کاتولیکی که او در بیرون شهر مینیاپولیس به آن سر می‌زد درهایش را طی فصل تابستان باز و هم مثل هر جای دیگر، شروع به ضد عفونی کردن نقاط مختلف ساختمان کرده بود. به خاطر استفاده مداوم از مواد شوینده، جلای نیمکت‌های کلیسا از بین رفته بود و سطح چوبی آن‌ها نیز معمولا حالتی چسبناک داشت، بنابراین افراد داوطلب شروع به استفاده از آب و صابون کرده بودند. چند هفته‌ای بود که شرایط به همین منوال می‌گذشت. به نظر می‌رسید تمام این مواد شیمیایی برای افرادی که برای خواندن دعا به کلیسا می‌آمدند خوب نباشد. به عنوان یک پرستار، کالب از اهمیت شستن دست‌ها با خبر بود، اما تمام توجهی که به ضد عفونی کردم مداوم نشان داده می‌شد، به نظرش اضافه‌کاری بود.
«ارین برمان» در شهر فرمونت کالیفرنیا نیز نگران کتاب‌ها بود. در فصل بهار، یک پروژه فدرال به نام Realm کلید خورد که کارش کمک به بازگشایی کتابخانه‌ها بود. بخشی از این پروژه، آزمایش میزان عمر ویروس روی اشیایی بود که کتابخانه‌ها به مشتریان قرض می‌دادند. محققان از کتابخانه‌ای در اوهایو چند کتاب به امانت گرفتند و در آزمایشگاهی در همان حوالی، به آزمایش این پرداختند که ویروس تا چه مدت روی کتاب‌ها باقی مانده و چقدر قابلیت سرایت دارد. آن‌ها به بررسی بقایای ویروس بعد از یک یا دو روز روی کتاب‌ها پرداختند و بعد به فاصله چند ماه به سراغ مجلات، دی‌وی‌دی‌ها و درایو‌های USB رفتند.
در ماه آگوست و در جریان چهارمین دور آزمایش‌ها، محققین به بررسی این پرداختند که طول عمر ویروس در حالتی که کتاب‌ها کنار یکدیگر در قفسه قرار گرفته باشند چقدر است. مشخص شد که بدون وجود نور و هوای خشک، کتاب‌هایی که کنار هم دسته شده‌اند تا شش روز میزبان ویروس بوده‌اند. در جریان پنجمین دور آزمایش‌ها هم محققان پی بردند که ویروس حداقل برای هشت روز روی جلد چرمی کتاب‌ها باقی می‌ماند.
مدیران پروژه Realm تاکید کردند که هیچکدام از گزارش‌هایشان قرار نیست نقش رهنمود را ایفا کند و این‌ها صرفا تحقیقات هستند: تحقیقاتی برای اینکه نتایج آن‌ها به صاحبان کتابخانه‌ها اعلام شود و آن‌ها نیز بسته به صلاحدید خود، آیتم‌هایی که در خانه‌های مردم خاک می‌خورند و جرم می‌گیرند را مدیریت کنند. آن‌ها ضمنا گفتند که ضد عفونی کردن تمام صفحات تمام کتاب‌ها غیرممکن است. بنابراین بسیاری از کارکنان کتابخانه‌ها با مشاهده نتایج گزارش‌ها، تصمیم گرفتند برای یک هفته یا بیشتر، کتاب‌ها را «قرنطینه» کنند.
برمان از مشکلات عملی قرار دادن طولانی‌مدت کتاب‌ها در چنین برزخی باخبر بود، اما او نگرانی گسترده‌تری داشت: تمام این تحقیقات داشت نوعی وسواس فکری یا حتی وحشت به وجود می‌آورد، وحشت از کتاب‌هایی که کتابخانهداران قرار است با اشتیاق هرچه تمام‌تر با عموم مردم به اشتراک بگذارند. درک اینکه تمام این آمار و ارقام -مانند تعداد روزها و تعداد ذرات ویروسی باقی مانده- برای شیوع کووید-۱۹ از طریق کتاب‌ها چه معنایی دارد دشوار بود، اما صرف وجودشان داشت استرس را به جان همکاران او می‌انداخت. او عقیده داشت که تمام این گزارش‌ها دارد توجه خودش و همکارانش را از تدابیر لازم برای بازگشایی امن کتابخانه‌ها دور می‌کند. او می‌گوید: «من خیلی ناامید شده بودم. با خودم فکر می‌کردم که ما کتابخانه‌دار هستیم، ما باید در حال پژوهش باشیم. از میان تمام صنایع، ما آن صنعتی نیستیم که باید در ترس به کار خود ادامه دهد».
برای «امانوئل گلدمن»، ویروس‌شناس دانشگاه راجرز، نگرانی‌ها با غرغرهای مادر زن پیرش آغاز شد. گلدمن می‌گوید: «او به من می‌گفت که این را تمیز کن، آن را تمیز کن.» در آغاز پاندمی، او از این درخواست‌ها تبعیت می‌کرد. به نظرش این‌ها درخواست‌هایی منطقی و تلاش‌هایی کوچک برای امن نگه داشتن خانه بودند. او می‌دانست که برخی ویروس‌ها از طریق اشیا شیوع می‌یابند و آن زمان، مرکز کنترل بیماری و پیشگیری آمریکا نیز رهنمودهای اندکی راجع به SARS-CoV-2 منتشر کرده بود. اما همینطور که خودش بیشتر در پژوهش‌ها غرق می‌شد، دل‌نگران‌تر می‌شد. علی‌رغم تمام وسواس‌ها راجع به طول عمر ویروس روی سطوح مختلف، شواهد چندانی وجود نداشت که نشان دهد کووید-۱۹ به این شکل شیوع می‌یابد. او سپس مقاله‌ای با این تیتر نوشت: «خطر اغراق‌آمیز انتقال کووید-۱۹ از طریق اشیا».
او در بخشی از این مقاله می‌نویسد: «به نظر من، شانس انتقال ویروس از طریق اشیا بسیار اندک است و تنها زمانی اتفاقی می‌افتد که شخص بیمار، روی یک سطح سرفه یا عطسه کند و شخصی دیگر با فاصله زمانی اندک، آن سطح را لمس کند. من با تدابیر ملاحظه‌کارانه مخالفتی ندارم، اما این رویه اگر با آمار و ارقام پشتیبانی نشود، می‌تواند شکلی افراطی به خود بگیرد».
این مقاله ماه‌ها پیش منتشر شد و از آن زمان، شواهد علمی به نفع نظریه گلدمن بوده‌اند. و با این حال اکثر ما همچنان مشغول تمیز کردن نیمکت‌ها و پنهان کردن کتاب‌ها و بی‌شمار آیین ضد عفونی کردن دیگر هستیم که براساس بینش ابتدایی ما راجع به ویروس شکل گرفته‌اند. گلدمن می‌گوید: «کاریست که شده. و زمان و تلاش زیادی می‌برد تا این عادت را در خودمان تغییر دهیم».
اکنون نزدیک به یک سال از آغاز پاندمی کووید-۱۹ می‌گذرد و حالا وقتش رسیده این سوال را مطرح کنیم: در حال حاضر راجع به ویروس و روش‌های انتقال آن چه می‌دانیم؟
نخستین پژوهش گسترده راجع به شیوع کووید-۱۹ از طریق اشیا در ماه مارس منتشر شد و نتیجه تلاش محققین دانشگاه کالیفرنیا، انستیتوی ملی سلامت آمریکا و دانشگاه پرینستون بود. در این پژوهش گفته شده بود که کرونا ویروس جدید روی سطوح مختلف چه میزان دوام می‌آورد. در آن زمان دانش اندکی راجع به شیوع ویروس داشتیم و بنابراین مهم بود بدانیم که ویروس روی هر ماده چه میزان دوام می‌آورد. محققین تشخیص دادند که ویروس روی مقوا چند ساعت و روی پلاستیک و فلز چند روز دوام می‌آورد. آن‌ها ضمنا اعلام کردند که تحقیقات‌شان فقط در همین حد بوده. آن‌ها صرفا گزارش کردند که ویروس در آزمایشگاه بعد از چه مدت از بین می‌رود و صحبتی از احتمال آلودگی افراد یا شیوع‌پذیری ویروس به میان نیاورده بودند.
اما در دوران وحشت عمومی، بسیاری از افراد به عاداتی تازه روی آوردند: قرنطینه کردن محموله‌ها در درب خانه، ضد عفونی کردن محصولات خریداری شده از فروشگاه‌ها و پوشیدن کفش‌های بیمارستانی در فضای آزاد. این عادات نتیجه هیچ یک از پژوهش‌ها نبود، اما به خاطر انتشار انبوهی از گزارش‌ها راجع به یافتن ویروس روی سطوح اتاق‌های بیمارستان و کشتی‌های کروز، به نظر منطقی‌ترین گزینه پیش روی مردم به نظر می‌رسیدند.
دیلان موریس، زیست‌شناس ریاضیاتی پرینستون و کسی که در انتشار یکی از این گزارش‌ها نقش داشت، شرایط را با ناامیدی هرچه تمام‌تر تماشا می‌کرد. او می‌گوید تعداد روزهایی که ویروس روی سطوح باقی می‌ماند، معیاری درست برای سنجش خطر فردی ابتلا به کووید-۱۹ نیست، چرا که در دنیای واقعی و برخلاف آزمایشگاه، شمار روزها می‌تواند وابسته به فاکتورهای بسیار بیشتری مانند لحظه نشستن ویروس روی شی یا شرایط محیطی اشیا باشد. علاوه بر این، مشخص نیست که مقادیر ویروس موجود روی سطوح برای ورود به جریان تنفسی فرد و ایجاد عفونت کافی خواهد بود یا خیر. موریس توضیح می‌دهد: «مردم واقعا این ارقام را مد نظر قرار دادند. هرکسی دوست دارد بداند یک شی چه زمانی به شکلی جادویی امن می‌شود.»
از ماه مارس تاکنون، پژوهش‌های بیشتری منتشر شده که تصویری کمتر ترسناک ترسیم می‌کنند. اما مثل تمام پژوهش‌های ابتدایی، هرکدام از این گزارش‌های تازه را می‌توان نفی کرد. یک برداشت واضح اینست که با وجود دوز کافی، مقادیری از ویروس می‌تواند برای روزها یا حتی هفته‌ها روی سطوحی مانند پلاستیک و شیشه باقی بماند، البته در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی. روی شرایط کنترل شده تاکید می‌کنیم. برای مثال اوایل ماه جاری میلادی، پژوهش محققان استرالیایی نشان داد که می‌توان مقادیری از ویروس را بعد از ۲۸ روز روی پول نقد و شیشه یافت. واکنش به این پژوهش، درست مانند ماجراهای ماه مارس بود: با انتشار تنها یک پژوهش، وحشت دوباره به جان مردم افتاد و این بار نگرانی از استفاده از نمایشگرهای لمسی و پول نقد به وجود آمد.
البته که این هم یک پژوهش آزمایشگاهی دیگر بود که با مقاصدی مشخص انجام شده بود. این پژوهش در تاریکی مطلق انجام شد -زیرا می‌دانیم که نور خورشید به سرعت ویروس را غیر فعال می‌کند- و در محیطی که همواره خنک باقی ماند. «دبی ایگلز»، محقق آژانس تحقیقات ملی استرالیا و کسی که در انتشار این گزارش نقش داشته می‌گوید محدود کردن فاکتورهای محیطی، به محققان اجازه می‌دهد که تاثیر فاکتورهایی مانند حرارت و ثبات را به صورت جداگانه بسنجند. او می‌گوید «در اکثر وضعیت‌های دنیای واقعی، انتظار می‌رود که مدت زمان بقای ویروس به مراتب کمتر از شرایط کنترل شده آزمایشگاهی باشد». او صرفا پیشنهاد می‌کند که مردم دست‌ها و سطوحی که مرتبا آن‌ها را لمس می‌کنند را تمیز نگه دارند.
دومین یافته‌ی یکدست محققان این بود که انبوهی از شواهد وجود ویروس روی سطوح را می‌توان در مناطقی یافت که افراد آلوده اخیرا در آن‌ها حاضر بوده‌اند: یعنی هرجایی که اخیر شیوع گسترده اتفاق افتاده و از مردم خواسته شده تا در قرنطینه باقی بمانند.
قرار دادن این دو مسئله کنار یکدیگر کاری بسیار وسوسه‌کننده به نظر می‌رسد: اگر ویروس روی سطوح پیرامون ما یافت می‌شود و در شرایط آزمایشگاهی نیز مدت زمان زیادی دوام می‌آورد، طبیعتا باید به صورت مداوم در حال ضد عفونی کردن محیط باشیم. اما این برداشتی اشتباه از آنچه دارد اتفاق می‌افتد است. در پژوهشی که طی ماه سپتامبر منتشر شد، محققان سعی کردند تمام قطعات پازل را کنار یکدیگر بگذارند.
آن‌ها مطالعات آزمایشگاهی ترتیب دادند، نمونه‌های ویروسی را برای چندین روز روی سطوح مختلف قرار دادند و متوجه شدند که می‌توان بافت ویروس باقی مانده را کشت داد. به عبارت دیگر، ویروس همچنان بیماری‌زا بود. آن‌ها سپس به جمع‌آوری نمونه‌های ویروسی از محیط‌های شدیدا آلوده پرداختند: نقاطی مانند اتاق‌های قرنطینه کووید-۱۹ در بیمارستان‌ها یا هتل‌هایی که برای قرنطینه مردم استفاده شده‌اند. ویروس به وفور یافت می‌شد. اما وقتی محققان سعی کردند نمونه‌های دنیای واقعی را کشت دهند، هیچکدام بیماری‌زا نبودند. اواخر همان ماه، گروهی دیگر از محققان ایتالیایی نیز نتیجه‌ای مشابه را گزارش کردند.
علاوه بر شرایط محیطی، یک فاکتور موثر دیگر می‌تواند آب دهان یا ذراتی باشد که هنگام صحبت کردن از دهانمان خارج شده و روی سطوح می‌نشیند. ان ویلی، ویروس‌شناس دانشگاه ییل برای آزمودن میزان اتکاپذیری تست‌های کووید-۱۹، به بررسی این پرداخته که پروتئین‌های ویروسی خاص برای چه مدت دست‌نخورده باقی می‌مانند. او در آزمایش‌هایش به دنبال ثبات‌سنجی ویروس است، اما می‌گوید برخی پروتئین‌ها سریع‌تر از سایرین از بین رفته‌اند و بنابراین ویروس در مجموع دست‌نخورده و بیماری‌زا باقی نمی‌ماند. این می‌توان بدان خاطر باشد که آب دهان معمولا به اندازه جایگزین‌های مصنوعی یا سرم‌های خون مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها، پذیرای پاتوژن‌ها نیست.
ویلی می‌گوید کافیست به زنجیره اتفاقات خارج‌العاده‌ای فکر کنیم که باید به وقوع بپیوندند تا SARS-CoV-2 با موفقیت از روی یک سطح وارد بدن انسان شود. نخست باید حجم وسیعی از ویروس با عطسه یا سرفه فرد بیمار روی سطح پاشیده شود. این سطح ضمنا باید از جنسی کاملا درست باشد و در معرض میزان درستی از نور، حرارت و رطوبت قرار داشته باشد تا ویروس به سرعت تجزیه نشود.
بعد باید ویروس از روی سطح برداشته شود، به احتمال زیاد با لمس دست. اما ویروس در این لحظه آسیب‌پذیر شده است (در واقع ویروس‌های «سربسته» مانند SARS-CoV-2 روی سطوح نفوذ پذیر مانند پوست یا لباس دوام چندانی ندارند). بعد ویروس باید راهی به درون بدن شما بیابد -معمولا از چشم یا بینی- و آنقدر غلظت داشته باشد که از مخاط‌های محافظتی عبور کرده و وارد سلول‌ها شود. ویلی به این نتیجه می‌رسد که خطر ابتلا به این شکل، بسیار پایین است. او می‌گوید: «من حتی یک بار هم مواد خریداری شده از فروشگاه‌ها یا کیسه‌ها را ضد عفونی نکرده‌ام».
البته که ریسک پایین به این معنا نیست که ریسکی وجود دارد. همه ما اشیایی در زندگی داریم که مرتبا لمس‌شان می‌کنیم و باید ضد عفونی شوند، همینطور اماکنی مانند بیمارستان‌ها که نیازمند اتاق‌ها و لوازم ضد عفونی شده هستند. افرادی هم که بیماری‌های زمینه‌ای داشته و بیشتر در خطر ابتلا به کووید-۱۹ هستند باید تدابیر پیشگیرانه بیشتری به کار بگیرند. اما بهترین نصیحت برای شکستن زنجیره انتقال بیماری از شی به بینی، شستن مداوم دست‌هاست. همین.
گلدمن هم پیش از اینکه تمام این پژوهش‌های اضافی منتشر شوند به نتیجه‌ای مشابه رسیده بود. از زمان انتشار مقاله او، تمرکز روی انتقال بیماری از طریق اشیا کاهش یافته و در عوض محققین روی انتقال شخص به شخص از طریق سیستم تنفسی متمرکز شده‌اند. این تغییر رویکرد، به خاطر شواهد اپیدمی‌شناسانه بود. متخصصین همواره می‌دانستند که ذرات منتشر شده بر اثر عطسه یا سرفه یا صحبت کردن، احتمالا برجسته‌ترین روش انتقال بیماری باشند - زیرا تمام ویروس‌های سیستم تنفسی به این شکل منتقل می‌شوند.
به مرور زمان مشخص شد که آئروسل‌هایی که در هوا شناور باقی می‌مانند، بهترین توضیح برای بیمار شدن افرادی است که تعامل مستقیم با یک بیمار دیگر نداشته‌اند اما احتمالا هوایی مشترک با آن‌ها را استنشاق کرده‌اند. به همین خاطر است که مقامات حوزه سلامت در کشورهای مختلف حالا بر پوشیدن ماسک و تهویه هوای مناسب در مناطق سربسته تاکید دارند. همین موضوع در کنار سایر اعلامیه‌های رسمی باعث شده که مردم چه به خاطر اعتماد به مقامات بهداشتی و چه خستگی از شستشوی مداوم، از ضد عفونی کردن هر آنچه در پیرامون‌شان است دست بکشند.
اما نه همه. موریس، محقق پرینستون می‌گوید: «به نظرم دشوارترین نکته راجع به این پاندمی آن بوده که پیام‌های ابتدایی آنقدر قدرتمند ظاهر شدند که درکی اشتباه به مردم بخشیدند.» برای برخی از مردم و به خصوص کسب‌وکارهایی که در تلاش برای بازگشایی بوده‌اند، اولویت‌ها براساس همان چیزهایی شکل می‌گیرد که در فصل بهار شنیدیم. این کار ضمنا نوعی اطمینان خاطر به خودمان است که داریم برای مقابله با ویروس تلاش می‌کنیم، حتی اگر تلاش‌مان هیچ ثمره‌ای نداشته باشد.
به همین خاطر بود که شورای شهر نیویورک ده‌ها میلیون دلار به ضد عفونی کردن تمام قطارهای مترو در هر شب اختصاص داد و به همین خاطر بود که بی‌شمار مدرسه، فروشگاه، اماکن مذهبی و دفاتر کار به تاکید خود بر ضد عفونی کردن ادامه دادند. به همین خاطر بود که کتابخانهداران تصمیم به قرنطینه کردن کتاب‌هایشان کردند. و به همین خاطر بود که بسیاری از کسب‌وکارها دیگر پول نقد قبول نمی‌کنند.
جولیا مارکوس، اپیدمی‌شناس مدرسه پزشکی هاروارد می‌گوید: «در حال حاضر قوانینی عجیب و غریب وضع کرده‌ایم که نه تغییر کرده‌اند و نه با یافته‌های جدید تطبیق یافته‌اند. اینکه یک شخص ضد عفونی کردن محصولات فروشگاهی را متوقف کند یک چیز است و تغییر تصمیم‌گیری‌های کلان در کسب‌وکارها چیزی دیگر».
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.
تشکر از نویسنده عزیز، مقاله آموزنده بود، اما چرا داستان گویی میکنید؟ مقاله علمی باید مختصر باشه و مستقیم بره سر نکات مهم.