دولت چگونه موبایل مبتلایان به کرونا را ردیابی می‌کند؟

فرمانده ستاد مقابله با کرونا اعلام کرد که بر اساس ردیابی تلفن همراه بیمارانی که کرونا مثبت بودند، مشخص شد که تنها ۲۰ درصد این افراد قرنطینه را رعایت می کنند و ۷۳ درصد، قرنطینه را نقض می‌کنند. فرمانده ستاد مقابله با کرونا  همین موضوع را به یک «بمب ساعتی در تهران» تشبیه کرد. اما سوال مهم اینجاست که چگونه این افراد شناسایی و موبایل‌هایشان ردیابی می‌شود؟

اگرچه جزییات بیشتری درباره چگونگی نحوه انجام این کار منتشر نشده، اما تحقیقات دیجیاتو نشان می‌دهد که این موضوع حاصل همکاری بین وزارت ارتباطات و وزارت بهداشت است و در این میان تلاش شده تا به حریم خصوصی افراد تجاوز نشود.

بر اساس تحقیقات دیجیاتو، سیستمی به نام «چاپار» توسط رگولاتوری و سازمان فناوری اطلاعات راه‌اندازی شده که به کمک وزارت بهداشت برای کنترل عبور و مرور مبتلایان آمده است. این سرویس نباید با سرویس چاپار (ایمیل بومی) اشتباه گرفته شود. کارکرد چاپار و همراهی آن با وزارت بهداشت به این حالت است که فایلی توسط وزارت بهداشت شامل اسامی و کد ملی مبتلایان فرستاده می‌شود و شماره‌های این کدهای ملی شناخته می‌شوند. در نهایت شماره تلفن‌ها Anonymous (داده‌های جمعی ناشناس) می‌شوند.

به عنوان مثال هزار کد ملی از سوی وزارت بهداشت داده می‌شود که در مجموع ۴ هزار شماره موبایل از آنها در شبکه ثبت شده و توسط این سامانه استخراج می‌شود. ۴ هزار شماره Anonymous می‌شوند و دقیقا متعلق نیست که این شماره تلفن‌ها برای کیست و در این حالت چند هزار نود وجود دارد که برای جابجایی آنها یک عدد متوسط ازشان گرفته می‌شود. در واقع یک حدی برای آنها مشخص می‌شود که سیستم متوجه شود چند درصد تا ۳ کیلومتر جابجا شده‌اند و چند درصد بین سه تا ده کیلومتر و چه مقدار بیش از این مسافت جابجا شده‌اند.

در واقع هیچ کاربری رصد نمی‌شود و در یک فرایند جمعی، جابه‌جایی شماره‌های اعلام شده، پایش می‌شود باید بدانید اطلاعات مبتلایان در اتصال داده‌های آزمایشگاه‌های کشور با مرکز ملی تبادل اطلاعات (GSB) به دست می‌آید و به طور آنلاین برای وزارت ارتباطات فرستاده می‌شود. شایان ذکر است که بسیاری از نهادهای بهداشتی در دنیا از این قبیل روش‌ها برای رصد کردن موبایل مبتلایان استفاده می‌کنند.

استفاده از برنامه‌های ردیابی توسط دولت‌ها برای کنترل شیوع ویروس کرونا در برخی کشورهای دنیا اجرایی شده است. طبق بررسی انجام شده توسط نشریه «MIT Technology Review»، نزدیک به ۵۰ کشور از جمله آمریکا، آلمان، اسپانیا، انگلیس، سوئیس و ایتالیا در حال راه اندازی یا استفاده از نرم افزارهای ردیابی کرونا هستند.

به عنوان مثال‌ در کره جنوبی، دولت برنامه‌ای را توسعه داده است که امکان ردگیری افرادی را که باید در قرنطینه باشند، فراهم می‌کند. این برنامه اطلاعات جزئی از فعالیت کاربران گردآوری کرده و حتی اطلاعات مربوط به آلوده شدن کاربران دیگری را که در نزدیکی شخص هستند در اختیار وی قرار می‌دهد. البته این اطلاعات شامل مشخصات هویتی شخص آلوده نیست.

در این بین نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی وجود دارد که باید گفت قانون در برابر بیماری‌هایی که ایجاد شیوع دارند صریحا تاکید کرده که جزو حریم خصوصی نیستند: «در نظام حقوقی ایران نیز اصل بر حفظ «اسرار پزشکی» بیمار است اما باز استثنائاتی دارد. ‌یکی از این موارد بیماری‌های واگیردار است؛ ‌از جمله قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوب ۱۱ خرداد ۱۳۲۰ در این‌خصوص توضیح داده است. در ماده ۱۳ قانون فوق اشاره شده که با توجه به آثار جبران‌ناپذیری که بیماری‌های واگیردار بر جامعه دارد ابتلا به این بیماری‌ها برای حفظ سلامتی افراد می‌تواند به نظر خانواده برسد که این افشا جرم نیست.»

البته در این مورد افشای اطلاعات در کار نیست و صرفا جابه‌جایی افراد مورد بررسی قرار گرفته است. پیش‌تر حدس و گمانه‌هایی مبنی بر همکاری ماسک با دولت برای رصد موبایل کاربران مطرح شده بود که مدیرعامل این اپلیکیشن این موضوع را در گفتگویی با دیجیاتو تکذیب و تاکید کرد که امکان دسترسی به موقعیت مکانی کاربران در این اپلیکیشن حذف شده است.