تاثیر انکارناپذیر چهار زن در پس پیروزی‌های بی‌همتای هابل

آن‌ها طعم بی‌وزنی مهلک فضا را چشیده‌اند، میلیون‌ها دلار را برای پیشبرد تحقیقات ستاره‌شناسی وقف کرده‌اند، میلیون‌ها سال نوری را برای تعیین سن جهان مورد مطالعه قرار دادند و کنگره ایالات متحده آمریکا را متقاعد کردند که از جسورانه‌ترین قدمی که تاکنون بشر توانسته در دانش اخترشناسی بردارد، حمایت کند.

برای بزرگداشت ۳۱امین سالگرد هابل، بد نیست نگاهی به کارنامه درخشان چهار زن فداکار و مستعد در عرصه نجوم بپردازیم که به موفقیت تلسکوپ هابل به صورت یک نماد فرهنگی و علمی کمک شایانی کردند.

دکتر نانسی گریس رومن (Dr. Nancy Grace Roman)

اولین نفر از فهرست، نانسی گریس رومن است که به نام «مادر هابل» در یادها مانده است. اولین برخورد او با نجوم در سنین جوانی بود که به همراه مادرش برای دیدن صور فلکی به آسمان شب خیره می‌شدند و مادرش نام اشکال آسمانی را به او می‌آموخت. سالها بعد رومن اولین مدیر بخش اخترشناسی ناسا و اولین زنی بود که مقام رهبری آژانس فضایی را بر عهده داشت و با تمام وجود تلاش می‌کرد که افق گسترده‌تری از جهان را ببیند.

او برای تامین بودجه زودهنگام هابل سختی‌های زیادی متحمل شد تا بتواند رصدخانه‌ای در مدار برپا کند؛ استدلال او این بود که بابت قیمت هر بلیط فیلم، به هر آمریکایی می‌توان سال‌ها کشفیات علمی داده شود. او در دورانی که علم را یک حرفه مردانه می‌دانستند، جلوتر از مردان بسیاری در حال تاختن بود؛ لیمن اسپیترز ستاره‌شناس در سال 1946، یک تسلکوپ را در فضا تصور کرد اما این رومن بود که برای تحقق این رویا شجاعانه جنگید.

نظارت داشتن بر برنامه‌ریزی و توسعه پروژه Cosmic Background Explorer که در سال 1989راه‌اندازی شد و تایید نظریه مهبانگ از دیگر اقدامات مهم او به شمار می‌رود. دکتر نانسی گریس رومن در سال 2018 و در حالی که جامعه علمی مدیون خدمات او بود، در سن 93 سالگی درگذشت.

فضانورد کاترین دی سالیوان ( Dr. Kathryn D. Sullivan )

در سال 1984، اولین زن فضانورد آمریکایی در فضا گام برداشت و اون کسی نبود جز کیتی سالیوان. در سال 1990 و در هنگام راه‌اندازی هابل، سالیوان باز هم به صورت خودجوش آماده انجام این کار بود.

او عضوی از خدمه پنج‌نفره خود در شاتل فضایی دیسکاوری بود و ماموریت آن‌ها استقرار هابل در مدار زمین بود تا بتوانند پنجره‌ای جدید به سوی کیهان بگشایند؛ اما این پایان فداکاری‌های سالیوان در راه علم نبود! در طی ماموریت اعزام، یکی از صفحات خورشیدی هابل در حال بازشدن بود و سالیوان به صورت داوطلبانه حاضر به خروج از شاتل فضایی و باز کردن آن بود؛ گرچه نیازی به خطر کردن در این مورد نبود و حادثه از سمت زمین به سرعت پیگیری شد.

صفحات خورشیدی، برق هابل را تامین می‌کنند اما در آخرین لحظه نیرو برای به کار انداختن تلسکوپ فضایی کافی نبود و شخص کنترل‌کننده روی زمین با یک تفکر سریع و مفید توانست دستور نرم‌افزاری که سبب وجود مشکل شده بود را غیرفعال کند؛ اما این موضوع شجاعت سالیوان را به هیچ وجه تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

در سال 1991، جایزه پرواز فضایی هیلی را به دلیل «عملکرد برجسته در استقرار تلسکوپ فضایی هابل در ماموریت شاتل STS-31 آوریل سال 1990» دریافت کرد. سالیوان در سال 1992 یک ماموریت پرواز دیگر را پشت سر گذاشت؛ پس از گذراندن بیش از 530 ساعت در فضا و طی سه ماموریت، سالیوان اقیانوس‌شناس در سال 1993 ناسا را ترک کرد تا در اداره ملی اقیانوس و جوی به عنوان دانشمند ارشد شروع به تحقیق و کار کند؛ البته سالیوان در NOAA از مناصب دیگری همانند سرپرستی سازمان و معاونت نیز برخوردار بود.

سالیوان در سال 2004، به تالار مشاهیر فضانوردان معرفی شد. او در سال 2019 عنوان کرد «تصاویر و نتایج تحقیقات هابل به شکلی به ارتباطات عموم نفوذ پیدا کرد و با فرهنگ عامیانه مردم گره خورد که من ابزار دیگری با این اثرگذاری را تا به حال مشاهده نکرده‌ام و این موضوع واقعا برای من شگفت‌انگیز است.»

باربارا میکولسکی (Sen. Barbara Mikulski)

اگر نانسی گریس رومن مادر هابل است؛ پس سناتور آمریکایی به نام باربارا میکولسکی شایسته لقب «پدرخوانده هابل» است. میکولسکی که سناتور بازنشسته مریلند است، بزرگ‌ترین حامی و مشوق پروژه هابل بود و بارها در دوران کاری خود از سال‌های 1987 تا 2017 دفاعیه‌های زیادی را برای هابل مطرح کرد. باربارا میکولسکی نه تنها کمک چشمگیری که به هابل کرد، بلکه حامی مهمی برای نسل بعدی تسلکوپ فضایی به نام جیمز وب هم محسوب می‌شود.

در سال 1994 و در هنگامی که مشکل نوری هابل به کمک تیم ماموریت تعمیر و برطرف شد؛ او در یک کنفرانس مطبوعاتی با افتخار اعلام کرد که «مشکل هابل رفع شد!»

هنگامی‌که در سال 2004، ماموریت برنامه‌ریزی شده هابل در سایه فاجعه شاتل فضایی کلمبیا لغو شد، میکولسکی نقش بسیار مهمی در اعطای فرصت‌های دوباره به هابل را داشت؛ چرا که این سرمایه علمی کشور برای قطع امید کردن بسیار جوان بود. دلسوزی و تلاش‌های بی‌وقفه او در سال 2009 در نهایت منجر به سازمان‌دهی ماموریت 4 شد و به همت او بود که هابل توانست تا همین دهه و در سال 2020 نیز وظیفه خود را به درستی انجام دهد.

موسسه علوم تلسکوپ فضایی، مرکز عملیات علمی هابل در سال 2012 برای تجلیل از خدمات و کمک‌های ارزشمند باربارا میکولسکی، نام او را بر بزرگ‌ترین بایگانی داده‌های نجومی جهان گذاشتند. این پایگاه علمی بزرگ که «MAST»  خوانده می‌شود، شامل مشاهدات نجومی از چندین ماموریت مهم فضایی و همچنین هابل است.

در سال 2012 هنگامی‌که هابل یک ستاره منفجر شده در دوردست را مشاهده کرد، نام آن را به افتخار باربارا میکولسکی، سوپرنوای میکولسکی گذاشتند. میکولسکی پس از بازنشستگی از مجلس سنا در سال 2017، با منصب استاد سیاست عمومی و مشاور رئیس دانشگاه جانز هاپکینز به این دانشگاه پیوست.

وندی فریدمن (Dr. Wendy Freeman)

زمانی از پرتاب تلسکوپ فضایی هابل نگذشته بود که وندی فریدمن، به دلیل رهبری تیمی با 30 نفر از ستاره‌شناسان شهرت جهانی یافت؛ این گروه، پروژه اساسی هابل را برای اندازه‌گیری میزان انبساط فعلی کیهان به انجام رساندند. این اندازه‌گیری یکی از وظایف مهم این تلسکوپ بود که حاصل مقدار اندازه‌گیری شده به ثابت هابل (برگرفته شده از نام اخترشناس آمریکایی ادوین هابل که در سال 1920 انبساط کیهان را کشف کرد) معروف شد.

نقطه عطف دیگر، سنجش سن جهان بود. وقتی هابل به فضا پرتاب شد، سرعت انبساط کیهان با ضریب بزرگ دو قطعی نبود این بدین معنا بود که سن جهان می‌تواند در حدود 9.7 میلیارد سال تا 19.5 میلیارد سال باشد؛ اما پس از سال‌ها پژوهش، تیم تحقیقی فریدمن با خطای 10 درصدی سن جهان را حدود 13.7 میلیارد سال تعیین کردند.

این اندازه‌گیری دقیق با استفاده از فاصله تا کهکشان‌های مجاور با استفاده از  ستاره‌های متغیر قیفاووسی صورت گرفت؛ پس از آن فریدمن و همکارانش به همراه ستاره‌شناسان دیگر برای کاهش میزان خطا در اندازه‌گیری ثابت هابل تلاش می‌کردند.

زندگی فریدمن در رصدخانه کارنگی بسیار مفید بوده؛ وی در سال 1984 بورسیه تحصیلی کارنگی را برای رصدخانه‌ها دریافت کرد، در سال 1987 به دانشکده پیوست و در سال 2003 به مقام مدیریت دست یافت. اکنون، فریدمن در دانشگاه شیکاگو رئیس هیئت مدیره تلسکوپ بسیار بزرگ ماژلان است که در حال حاضر در دست ساخت در رصدخانه لاس کامپاناس شیلی است.