تقلب آنلاین در امتحانات مجازی؛ بازار همیاران آزمون‌ها داغ‌تر از همیشه شده است

در ایام امتحانات جملاتی در گروه‌های شبکه‌های پیام رسان رد و بدل می‌شود که تا پیش از این مطرح نمی‌شد: «کسی میتونه چند تا سوال ریاضی رو جواب بده کلاس ششم. شارژ ده هزاری میدم بهش.» «هرکی میتونه حل کنه حق زحمتش هم پرداخت میشه.» «سلام دوستان کسی می تونه برای الان امتحان زیست کمکم کنه یازدهم رشته تجربی رایگان باشه لطفا رایگان باشه لطفا تورو خدا کمک کنید.» «کسی رشته ارتباطات هست اینجا؟ کتاب حقوق کاتوزیان رو امتحان بده به شرط هفده به بالا؟» دانش آموزان و دانشجویانی که با توجه به آنلاین شدن آموزش، دنبال راهنمایان و یا به زبان بهتر، حلالان سوالات امتحان هستند تا فردی جای آنها امتحان بدهد و نمره خوب قبولی را بگیرد. این روزها بازار همیاران تقلب حسابی رونق گرفته است.

معضلی به نام تقلب آنلاین

ماده ۵۴۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هرکس به جای داوطلب اصلی هریک از آزمون‌ها اعم ازکنکور ورودی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی‌، دانش‌سراها، مراکز تربیت معلم‌، اعزام دانشجو به خارج از کشور یا امتحانات‌ داخلی و نهایی واحدهای مزبور یا امتحانات دبیرستان‌ها، مدارس ‌راهنمایی و هنرستانها و ... در جلسه امتحان شرکت نماید حسب‌مورد مرتکب و داوطلب علاوه برمجازات اداری و انتظامی به ‌دویست هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

اگز زمانی ماده فوق برای شرکت در امتحانات دردسرساز بود، حالا به یمن امتحانات آنلاین کمتر کسی با این ماده ۵۴۱ برخورد دارد. تنها امتحانی که در سال گذشته به صورت حضوری برگزار شد امتحانات کنکور بود و سایر امتحانات به صورت مجازی در آمده است و شرکت در این امتحانات به جای دانش آموزان و دانشجویان، کار سختی نیست.

مساله تقلب در امتحانات آنلاین یک معضل جهانی است و برخی کشورها با آن به مبارزه هم پرداخته‌اند. به عنوان مثال در ترکیه دانشگاهی به نام «بیلکنت» برای تمام دانشجویان خود که ۱۱ هزار نفر هستند، آینه با سایز متوسط ارسال کرده تا در هنگام امتحانات آنلاین در پشت خود قرار دهند. با این کار دانشجویان نمی‌توانند در امتحانات تقلب کنند. گوگل در مصاحبه‌های خود از این روش استفاده می‌کند. این تکنیک کارآمد است و هزینه بسیار پایینی دارد. هزینه هر آینه تنها به ۳ یا ۴ دلار می‌رسد.

در ایران اما نه مرکزی برای دانش پژوهان خود آینه فرستاده و نه اتفاق دیگری برای جلوگیری از تقلب در سامانه‌ها رخ داده است. تمام احراز هویت دانش پژوهان وارد کردن کد ملی و رمز است تا به سامانه امتحانات وارد شوند. در تحقیقات دیجیاتو حتی در مدارس خصوصی هم تکنیک خاص دیگری صورت نگرفته مگر در برخی موارد یک تماس گروهی با تمامی دانش آموزان در جایی مثل اسکایپ برقرار می‌شود و ممتحن حواسش به دانش آموزان است.

هزینه‌های ۱۰ تا ۱۰۰ هزار تومانی برای انجام امتحان

واقعیت اینست که نظارت بر امتحان آنلاین فرایند ساده‌ای نیست و چالش‌های خودش را دارد و همانطور که گفته شد تمام مراکز آموزشی در جهان با آن به چالش خورده‌اند. این چالش‌ها باعث به وجود آمدن بازاری به عنوان همیار امتحان در فضای مجازی شده است، افرادی که با دریافت هزینه‌هایی بین ۱۰ تا ۱۰۰ هزار تومان، جای دانش آموزان و دانشجویان امتحان می‌دهند.

کافی است در پلتفرم‌های فروش و آگهی کمی جستجو کنید تا به این ناجیان امتحان دست پیدا کنید که با اسامی مختلف، آگهی خود را منتشر ساخته‌اند. یا کمی در گروه‌های تلگرامی و دیگر پیام‌رسان‌های بومی و غیربومی بچرخید تا به یک گروه مخصوص امتحان برسید. برخی افراد در این گروه‌ها خدماتی را رایگان ارائه می‌دهند و برخی از آنها نیز هزینه دریافت می‌کنند..

«بهاره» یکی از دانش آموزانی است که در امتحان حسابان خود از یکی از این همیاران کمک خواسته و هزینه‌ای ۶۰ هزار تومانی به شرط بیست داده است. او این پول را از هزینه پول تو جیبی خود تهیه کرده ولی می‌گوید دوستانی دارد که پدران و مادرانشان این هزینه را با میل خودشان پرداخت می‌کنند تا فرزندشان کارنامه پرباری داشته باشد. او می‌گوید کارنامه خوب و نمرات خوب باعث می‌شود که بچه‌ها بتوانند در مقاطع بالاتر به مدارسی بروند که شاید در حالت عادی امکان ثبت نام در آنها وجود نداشت و جدا از این، مساله چشم و هم چشمی را نیز یک موضوع همیشگی می‌داند: «من از همیار کمک خواستم و واقعا از او فقط کمک گرفتم، هرچند می‌توانستم کل سوالات را از او بخواهم که حل کند ولی این کار را نکردم تا خودم را محک زده باشم.» نه می‌توانم حرف‌هایش را تایید کنم و نه تکذیب و از او می‌خواهم مرا به همیارش ارتباط بدهد.

گروه‌های چند ده هزار نفری همیاران تقلب؛ کمک بچه‌ها به همدیگر

همیار تنها یک نام کاربری برای من است. نه اسمش را می‌گوید و نه مشخصاتی می‌دهد. می‌گوید یک گروه چند ده هزار نفری را می‌چرخاند و تضمین اینکه پول را می‌گیرد و کار را انجام می‌دهد نیز در گروی وجود همین گروه است: «ادمین یک گروه ۸۰ هزار نفری هستم و همین ضمانت کارم است.» او هزینه‌های متفاوتی برای دروس مختلف می‌گوید و از ۲۰ تا ۱۰۰ هزار تومان، قیمت‌های گوناگونی می‌دهد: «همگی به شرط نمره بیست هستند.»

در گروهی که همیار از آن دم می‌زند، چند ده هزار دانش آموز و دانشجو وجود دارد که از هم کمک می‌گیرند. همانطور که می‌توان حدس زد، گروه تنها از صبح تا ظهر شلوغ است و بعد از آن به صحرای برهوت تبدیل می‌شود. دقیقا ساعات اولیه صبحگاهی است که پیام‌ها رد و بدل می‌شوند و عکس‌های متفاوتی از برگه‌های امتحانی کف گروه ریخته می‌شود تا یک ناجی پیدا شود و کمک کند.

بیشتر بچه‌ها خودجوش به هم کمک می‌کنند و کاسبی همیاران تقلب را به هم می‌ریزند. دوستانه به یکدیگر کمک می‌کنند. «شیدا» یکی از این افراد است که به امتحانات علوم انسانی اعضای گروه کمک می‌کند و دلیل این کارش را تمرین دروس برای خودش می‌داند: «هم درس‌ها برای خودم مرور می‌شود و هم اینکه می‌توانم در آینده تدریس خصوصی این کارها را برعهده بگیرم. ضمن اینکه گاهی پیش آماده دوستان خوبی هم در این بین پیدا ‌کنم.» او می‌گوید هیچ تضمینی برای نمره کامل نمی‌دهد و مانند یک دوست در کنار کاربران قرار می‌گیرد: «سعی‌ام را میکنم نمره عالی بگیریم و با توجه به مدت زمان طولانی امتحانات، معمولا وقت کافی برای رسیدن به جواب کامل را داریم.»

مساله اعتماد از بزرگترین چالش بین دانش پژوهان و این ناجیان است. هیچکس به دیگر اطمینان کاملی ندارد و ممکن است پولی به شخص داده شود و ناگهان طرف غیبش بزند و یا امتحان را خراب کند و از آنسو شاید کسی جای دیگری امتحان بدهد و پس از آن پولی از سوی دانش پژوه واریز نشود. این چالش هیچ راه حلی هم ندارد چرا که اساسا برای یک بازار غیرقانونی، نمی‌توان قوانین درستی تدوین کرد و تنها توصیه شیدا اینست که بچه‌ها از همدیگر به صورت رایگان کمک بگیرند و خودشان را وارد این مسائل پیچیده نکنند.

طرف سیاه همیاران تقلب: سودجویی ازبچه‌ها

سیل پیام کاربران گروه تقلب امتحانات در ساعات ۹ تا ۱۱ که زمان برگزاری امتحانات است بیشتر از همیشه می‌شود و ناجیان تقلب نیز در همین ساعات آنلاین می‌شوند. برخی پول می‌گیرند و برخی هزینه‌ای نمی‌گیرند ولی گروه دردسرساز آن دسته‌ای هستند که از بچه‌ها سواستفاده می‌کنند.

«هیراد» که پانزده سال سن دارد می‌گوید برای پاسخ به یک سوال از اعضای گروه‌های مختلف خواسته تا کمکش کنند و برخی با شرط درخواست غیراخلاقی با او وارد صحبت شدند، او این افراد را به سرعت Block کرده است. صحبت‌های هیراد تکان دهنده است و می‌گوید که از این قبیل درخواست‌ها برای دختر و پسر دانش آموز مطرح می‌شود: «گاهی همگی تصمیم می‌گیریم یک شخص را بلاک کنیم تا بلکه ریپورت شود ولی شاید در برخی موارد یک کسی هم باشد که فریب این افراد را بخورد و در خفای خود، راضی به خواسته‌های غیراخلاقی نظیر چت کردن و فرستادن عکس بشود.»

هیراد می‌گوید این نوع درخواست‌ها بیشتر برای دانش آموزان سن پایین مطرح می‌شود که کمتر از این قضایا سر در می‌آورند و راحت‌تر قربانی می‌شوند. سعی می‌کنم در این مورد با ادمین این گروه صحبت کنم و او می‌گوید به چنین مواردی برخورده است: «اکثرا این اتفاق می‌افتد و در روز بیشتر از ده مورد به من پیام می‌دهند و سعی می‌کنم گروه را غربالگری کنم. نباید به هرکس اعتماد کرد، خیلی از افراد بدون این صحبت‌ها وارد چت خصوصی می‌شوند و ناگهان شروع به آزار و اذیت می‌کنند.»

او دلیل رخ دادن این اتفاقات را سر به هوا بودن بسیاری از والدین می‌داند، والدینی که کاری به مساله آموزش آنلاین و امتحانات آنلاین فرزندانشان ندارند: «این حرفی که می‌زنم کسادی کاسبی خودم و گروهم است ولی تا وقتی خود والدین به این مساله نظارت نکنند، این مشکلات پیش می‌آید.» این ادمین ناشناس که حاضر به گفتن اسمش نیست راست می‌گوید، بسیاری از والدین به دلیل غریبه بودن با تکنولوژی و یا ازدحام کارها، وقت کافی برای رسیدگی به فرزندان خود در کلاس‌ها و امتحانات آنلاین خود ندارند و این موضوع منجر به این شده که بچه‌ها یا در کلاس‌های خود شرکت نکنند، یا در امتحانات به تقلب روی بیاورند و ممکن است در این بین طعمه افراد سودجو هم بشوند.

جمع بندی

با اینکه وزیر علوم درباره تقلب گفته که « تقلب در امتحانات پایان ترم جزئی از تقلب علمی محسوب می‌شود و با متخلفان برخورد می‌کنیم و با پلیس فتا و مجموعه‌های مرتبط هماهنگی شده و در قالب قانون مبارزه با تقلب با خاطیان برخورد خواهد شد.» اما باید گفت این حرف‌ها بیشتر شبیه به شعاری می‌ماند که نمی‌توان آن را اجرایی کرد.

بسیاری از استادان با روش‌های گوناگون تشخیص تقلب و تخلف آشنا هستند ولی این روش‌ها بازهم صد در صدی کارساز نخواهد بود. مثلا متفاوت بودن سوالات امتحانی دانش پژوهان یک کلاس شاید از صحبت گروهی میان اعضای کلاس جلوگیری کند اما در اینکه شخص دیگری که وارد است جواب سوالات را بدهد را مانع تراشی نمی‌کند. در هر حال باید بدانیم که در امتحانات حضوری هم میزان تقلب در میان دانشجویان و دانش آموزان به میزان کم یا زیاد وجود دارد؛ اما به هر حال نمی‌توان میزان تقلب را در امتحانات مجازی دانشجویان به صفر رساند، بلکه می توان کاهش داد. همچنین با همراهی کوچکترها (دانش آموزان) در امتحاناتشان می‌توان جلوی افتادن آنها در چاه سیاه سودجویان را گرفت.