کالبد شکافی رد پای باستانی: آیا انسان‌ها زودتر از آنچه تصور می‌شد، وارد قاره آمریکا شد‌ه‌اند؟

زمان ورود انسان‌ها به قاره آمریکا مدت‌هاست که موضوعی مورد بحث در میان پژوهشگران است. طبق مقاله‌ای که به تازگی در Science منتشر شده است، محققان با بررسی و سن‌سنجی رد پاهای یافت شده در پارک ملی وایت‌سندز (White Sands National Park) در ایالت نیومکزیکو آمریکا، بیان می‌کنند که رد پاهای یافت شده، قدمتی بین 21 تا 23 هزارسال دارند. اگر تاریخ‌گذاری، دقیق و درست باشد، به این معناست که انسان‌ها هزاران‌سال پیش از آنچه قبلاً تصور می‌شد، وارد این قاره شدند.  

همانطور که گفتیم، زمان دقیق ورود انسان‌ها به قاره آمریکا از جمله موضوعاتی است که پژوهشگران درمورد آن، نظر واحدی ندارند.

برای چندین دهه، بسیاری از باستان‌شناسان بر این باور بودند که انسان‌ها در پایان آخرین عصر یخبندان وارد آمریکای شمالی و جنوبی شدند. آن‌ها به شواهدی چون ابزارهای سنگی‌ای اشاره می‌کردند که قدمت آن‌ها به حدود سیزده‌هزارسال پیش باز می‌گردد- فناوری‌ای که از آن تحت عنوان فرهنگ کلوویس (Clovis culture) یاد می‌کنند. (این فرهنگ، از روی شهر کلوویس در ایالت نیومکزیکو آمریکا، جایی که این دست‌سازه‌ها یافت شدند، نام‌گذاری شده است)

قدمت ابزارهای کلوویس، با زمان عقب‌نشینی یخچال‌ها هم‌خوانی داشت. بدین ترتیب، نظریه‌ای که طبق آن مطرح شد، این‌گونه بود که انسان‌های شکارچی-گردآورنده اهل سیبری، در طی عصر یخبندان به آلاسکا مهاجرت کرده و برای چندین نسل در آنجا زندگی کردند، تا اینکه مسیرهایی خالی از یخ، پدیدار شده و انسان‌ها توانستند به سمت جنوب مهاجرت کنند.

اما با شروع دهه 1970، برخی از باستان‌شناسان شروع به انتشار شواهدی قدیمی‌تر از حضور انسان در قاره آمریکا کردند. سال گذشته، دکتر آردلین و همکارانش، مقاله‌ای از ابزارهای سنگی یافت شده در غاری در مکزیک را در ژورنال Nature منتشر کردند که قدمت آن به حدود 26هزارسال پیش باز می‌گشت.

اما یافته‌های این پژوهش‌ها، با شک و تردیدهایی روبرو شد. بن پاتر، باستان‌شناس دانشگاه لیائو چنگ در چین می‌گوید که خیلی از این به اصطلاح ابزارهای یافت شده، ممکن است که در اصل سنگ‌هایی با شکلی غیرمعمول و نه «ابزار»های سنگی باشند. پاتر همچنین برخی از تاریخ‌گذاری‌های این یافته‌ها را هم زیر سوال برد. برای مثال، اگر ابزاری به لایه‌های پایین‌تر از رسوب نفوذ کند، ممکن است قدیمی‌تر از آنچه که واقعاً هست، به نظر برسد.
او می‌گوید:«مشکلاتی حل نشده درمورد هریک از آن‌ها وجود دارد.»

اما مطالعه‌ای که به تازگی منتشر شده است، با یافته‌های دیگر فرق می‌کند. چراکه در این مورد، نه ابزارهای سنگی، بلکه رد پاهایی پیدا شده است. این رد پاها را نخستین‌بار دیوید بوستوس، مدیر برنامه منابع پارک، در سال 2009 کشف کرد. و در طی این سال‌ها، گروهی بین‌المللی از محققان را برای بررسی این یافته‌ها به پارک وایت‌سندز آورده است.

پس از سال‌ها کار میدانی در پارک وایت‌سندز در نیومکزیکو، محققان هزاران جای پا را در اطراف بستر دریاچه‌ای که امروزه خشک شده است، پیدا کردند. این رد پاها، برجا مانده از انسان‌‌ها و جانورانی چون ماموت‌ و تنبل زمینی هستند که امروزه منقرض شده‌اند.

مقاله منتشر شده، به بررسی حدود شصت رد پای انسانی یافت شده بر هفت‌لایه از رسوب می‌پردازد. متیو بِنِت، از دانشگاه بورنموث، با توجه به اندازه رد پاهای یافت‌شده، باور دارد که بیشتر آن‌ها را نوجوانان و کودکان برجای گذاشته‌اند.

کوین هاتالا، متخصصی در حوزه رد پاهای باستانی در دانشگاه چتمن، می‌گوید که:«هیچ شکی وجود ندارد که این رد پاها، متعلق به انسان‌ها است.»

جنیفر رف، متخصص ژنتیک انسان‌شناسی در دانشگاه کانزاس، با هاتالا موافق است و می‌گوید:«بنابراین، سوالی که مطرح می‌شود این است که قدمت آن‌ها چقدر است؟»

این رد پاها، هنگامی ایجاد شده‌اند که انسان‌ها بر روی زمین مرطوب و ماسه‌ای حاشیه دریاچه قدم برمی‌داشتند. بعدها رسوبات به آرامی این جای پاها را پر کرده و زمین هم رفته‌رفته سفت شده. اما فرسایش‌های بعدی موجب شد تا این جای پاها دوباره پدیدار شوند. در بعضی موارد، این اثرات تنها زمانی آشکاراند که زمین به طور غیرمعمولی مرطوب و یا خشک باشد- در غیر این صورت، قابل مشاهده با چشم غیر مسلح نیستند. اما با استفاده از رادارهای زمین‌نفوذ (Ground-penetrating radar) ساختار سه‌بعدی آن‌ها، ازجمله پاشنه و انگشتان پا، قابل مشاهده است.

برای سن‌سنجی، محققان از بذر‌های یافت‌شده‌ای که در چندین لایه زمین بین رد پاها قرار داشت استفاده کردند.

محققان برخی از این بذر‌ها را به آزمایشگاه آوردند و میزان کربن موجود در آن‌ها را اندازه‌گیری کردند تا بدین ترتیب بتوانند سن آن‌ها را به دست آورند. در این فرایند، مشخص شد که سن این بذر‌ها حدوداً بین 23 تا 21هزارسال است: یعنی هزاران‌سال پیش از پایان آخرین عصر یخبندان. اگر قدمت رد پاها هم همینقدر باشد، به این معناست که انسان‌ها قبل از آنکه صفحات یخی، مسیر ورود به آمریکا را ببندند، وارد این قاره شده‌اند.

محققان می‌دانستند که قدمت این یافته‌ها می‌توانند بحث‌های زیادی را ایجاد کنند، بنابراین تحقیقات خود را ادامه دادند و ترانشه‌ای را در کنار تعدادی از رد پاهای انسانی و جانوری، حفر کردند. اما بررسی‌های دیگر نیز، نتایج اولیه را تایید کردند: بذر‌های یافت شده بر روی قدیمی‌ترین رد پاهای این محوطه- که توسط انسانی بالغ و یک ماموت به جا مانده بود- قدمتی حدود 22800سال داشتند.

به بیانی دیگر، افرادی که این رد پاها را در وایت‌سندز به جا گذاشته‌اند، حدود ده‌هزارسال قبل‌تر از مردمان فرهنگ کلوویس در قاره آمریکا حضور داشتند. محققان، تخمین می‌زنند که جدیدترین این رد پاها به حدود 21130سال پیش باز می‌گردد.

بن پاتر می‌گوید که این مقاله، قوی‌ترین پژوهشی است که نشان می‌دهد انسان‌ها پیش از 16هزارسال پیش، در قاره آمریکا بودند. اما اگر شواهدی دیگر، علاوه‌بر تعیین قدمت یافته‌ها براساس بذر‌های یافت شده در بستر این دریاچه خشک شده وجود داشت، بهتر بود. چراکه بذر‌ها ممکن است که کربن قدیمی‌تری را از آب دریاچه جذب کرده باشند و بدین‌ترتیب، قدیمی‌تر از آنچه که واقعاً هستند، به نظر آیند.
او می‌گوید:« من می‌خواهم داده‌های قوی‌تری را ببینم و نمی‌دانم که آیا چنین چیزی از این محوطه به‌خصوص، امکان دارد یا نه.»

لورن دیویس، باستان‌شناس دانشگاه ایالتی اورگن، می‌گوید که خواهان آن است که این گروه از روش لومینسانس تحریک نوری (Optically Stimulatd Luminescene) –روشی که مشخص می‌کند این بذر‌ها کی برای آخرین‌بار در معرض نور بودند- برای تاریخ‌گذاری یافته‌ها استفاده کند. او می‌گوید:«برای چنین چیز خارق‌العاده‌ای، خوب است که شواهد متعددی داشته باشیم.»

این گروه اما هیچ دست‌سازه‌ای را یافت نکرده است که نشان‌دهنده فرهنگ مردمانی باشد که این رد پاها را به جا گذاشته‌اند.

دلیل تاکید زیادی که بر تاریخ‌گذاری و قدمت این یافته‌ها می‌شود، آن است که درصورت تایید وجود شواهدی از حضور مردم در قاره آمریکا در دوران آخرین بیشینه یخچالی(Last Glacial Maximum)، تغییری اساسی در نحوه تفکر چگونگی ورود انسان‌ها به این ناحیه به وجود خواهد آمد. آیا انسان‌ها پیش از مسدود شدن این مسیر وارد این ناحیه شدند یا از طریق مناطق یخی سواحل وارد شدند؟

اگر انسان‌ها، 23هزارسال پیش در نیومکزیکو مستقر شده بودند، باید مدت‌ها قبل از آن از آلاسکا به سمت جنوب حرکت می‌کردند.

برخی از محققان، ادعا می‌کنند که انسان‌ها شاید زمانی در قاره آمریکا پراکنده شدند که یخچال‌های طبیعی در اوج خودشان بودند و از امتداد ساحل حرکت کردند. اما دکتر آردلین و همکارانش باور دارند که انسان‌ها بیش از 32هزارسال پیش و قبل از آنکه عصر یخبندان به اوج خودش برسد و مسیر انسان‌ها را مسدود کند، سفر خود را آغاز کردند.

با وجود شواهد یافت‌شده از وایت‌سندز، هردو این نظریه‌ها می‌تواند درست باشد و اثبات یکی از آن‌ها احتیاج به تحقیقات بیشتری دارد.

محققان، بررسی‌های بیشتری را در وایت‌سندز انجام خواهند داد. آن‌ها می‌خواهند درمورد رفتار مردمانی که رد پای‌شان را در آنجا به جا گذاشته‌اند، بدانند. آیا آن‌ها جانورانی را که در اطراف‌شان بود شکار می‌کردند؟ آیا به صورت دائمی در کنار دریاچه زندگی می‌کردند یا نه؟

پرسش‌های دیگری هم هست که همچنان باقی می‌ماند؛ ازجمله آنکه انسان‌ها کِی و چگونه شروع به مهاجرت کردند و ورود آن‌ها چه تاثیری بر جانوران و منظر موجود گذاشت. برای تحقیق و بررسی در وایت‌سندز باید عجله کرد. چراکه فرسایشی که منجر به آشکار شدن این رد پاها شده بود، ممکن است که در طی ماه‌ها یا سال‌های بعدی آن‌ها را از بین ببرد.