سگ‌ها می‌توانند احساسات صاحب خود را درک کنند!

انبوهی از مطالعات اخیر نشان می‌دهد که سگ‌ها می‌توانند واکنش‌های شیمیایی و فیزیولوژیکی بدن انسان را درک کنند و همین امر سبب می‌شود تا خلق و خوی ما برای آن‌ها مُسری باشد.

صاحبان سگ‌ها اغلب احساس می‌کنند که سگ‌هایشان قادر هستند احساسات آن‌ها را به خوبی درک کنند. این مسئله، نتیجه تخیلات آن‌ها نیست بلکه، مطالعات جدید نشان می‌دهد رفتارهای انسان و واکنش‌های شیمیایی‌اش، بر روی سگ‌ها اثر می‌گذارد و این تاثیرگذاری به گونه‌ای است که سگ‌ها را قادر می‌سازد نه تنها میان ترس، هیجان و یا عصبانیت صاحبان خود تمایز قائل شوند، بلکه در همراهی بلند مدت با انسان‌ها، چنین خلق و خویی را به صورت اکتسابی بدست بیاورند.

همانطور که کودکان نوپا به دنبال والدین خود هستند تا در مورد نحوه واکنش به رفتار مردم و جهان پیرامون راهنمایی بگیرند، سگ‌ها نیز اغلب علامت‌های مشابهی را نشان می‌دهند. هنگامی که شخص احساس آرامش و اعتماد به نفس داشته باشد، سگ‌ها نیز محیط اطراف خود را امن و مطمئن می‌دانند.

Clive Wynne، استاد روانشناسی و مدیر همکاری علوم سگ در دانشگاه ایالتی آریزونا می‌گوید: «ارتباط عاطفی میان انسان و سگ سنگ بنای این رابطه است. سگ‌ها موجودات اجتماعی شگفت‌انگیزی هستند، بنابراین به راحتی با شادی ما خوشحال و با ناراحتی ما غمگین می‌شوند. اما عکس آن نیز وجود دارد. استرس و اضطراب ما می‌تواند به صورت مستقیم بر آن‌ها تاثیر بگذارد و سگ دچار ترس و دلهره شود.»

این سرایت عاطفی میان دو گونه، بر طبق نظر روانشناسان دارای مبنای روانی، فیزیولوژیکی و رفتاری است. در چند سال گذشته، مطالعات متعدد نشان داده است که انتقال احساسات به ترشح برخی هورمون‌ها (مانند اوکسی‌ توسین)، تغییر بوی بدن انسان، تغییر در موقعیت نورون‌های مغزی و ... می‌انجامد.

همچنین تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که میزان احساس میان یک فرد و سگ او، به مدت زمان رابطه آن‌ها بستگی دارد. این یک پدیده بسیار قابل توجه است زیرا مردم در زمان همه‌گیری مجبور به گذراندن مدت زمان بیشتری با سگ‌های خود شدند.

شکل اولیه همدلی

طیف وسیعی از ارتباطات عاطفی میان انسان‌ها و سگ‌ها وجود دارد. این طیف شامل توانایی تشخیص شرایط مختلف و درک احساسات یکدیگر و یا حتی داشتن احساسات مشابه در شرایط خاص است.

مطالعات نشان داده که سگ‌ها با دیدن خمیازه کشیدن ما، تحریک به خمیازه کشیدن می‌شوند. آن‌ها با شنیدن صدای گریه نوزاد – مانند انسان – افزایش سطح هورمون کورتیزول را تجربه می‌کنند و می‌توانند به لحن صدای صاحب خود پاسخ نشان دهند. این درحالی است که برای انتقال چنین احساساتی تنها نیاز به برقراری ارتباط چشمی است. همچنین مشخص شده است که افراد و سگ‌هایشان در لحظات احساسی، هورمون اکسی توسین ترشح می‌کنند که اغلب هورمون عشق و یا هورمون نوازش نامیده می‌شود – اگرچه می‌توان به اثرات ترشح این هورمون در بدن، حس اعتماد، سخاوت و حسادت را در برخی شرایط اضافه کرد.

هنگامی که صحبت از برقراری رابطه عاطفی میان انسان و سگ می‌شود، آزادسازی اوکسی توسین با تماس چشمی و یا تماس جسمی همانند نوازش افزایش می‌یابد و این ترشح در هر دو جهت – هم برای انسان و هم برای سگ – رخ می‌دهد. Larry Young، استاد روانپزشکی و مدیر مرکز شناخت اجتماعی Silvio O. Conte در دانشگاه Emory می‌گوید: « برای آنکه غریزه احساسی سگ‌ها فعال شود، نیاز است که احساسات صاحب خود را درک کنند و این مسئله نیاز به توجه از سوی صاحبان را دارد. توجه کردن به سگ‌ها باعث آزادسازی اوکسی توسین می‌شود و بر روی عملکردهای اجتماعی مغز تاثیر مستقیم می‌گذارد.»

سگ‌ها همچنین همدلی عاطفی– توانایی درک احساسات دیگران – را در مورد افرادی که برایشان مهم است، درک می‌کنند. سرایت عاطفی شکل بدوی همدلی عاطفی است و نشان می‌دهد سگ‌ها در به اشتراک‌گذاری احساسات موفق هستند. به عنوان مثال، در مطالعه‌ای که در سال 2020 در مجله روانشناسی تجربی کانادا منتشر شد، محققان نحوه واکنش سگ‌ها را نسبت به شرایطی بررسی کردند که در آن صاحب سگ می‌خندید و یک غریبه مشغول گریستن بود. سگ‌ها توجه بیشتری را به شخصی داشتند که غمگین است. آن‌ها توجه خود را از طریق برقراری تماس چشمی و یا فیزیکی نشان می‌دادند. Julia Meyers-Manor محقق اصلی این پروژه و استادیار روانشناسی در کالج Ripon در Wisconsin می‌گوید: « وقتی یک غریبه گریه می‌کند، سگ‌ها پاسخ استرسی بیشتری از خود نشان می‌دهند.»

او می‌افزاید: « همدلی سگ‌ها با انسان، احساسات مسری را نیز شامل می‌شود. از جهاتی، تشخیص احساسات موجودی دیگر از نظر شناختی بسیار دشوار است و این درحالی است که تشخیص درک او از احساسات ما ساده است.»

هنگامی که دو شخص احساسات خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند، ناخودآگاه و به طور طبیعی تمایل دارند که حالت چهره، حالت بدن و زبان بدن یکدیگر را تقلید کنند. حرکات بدن که در این پدیده دخیل است، سبب بروز احساسات در مغز می‌شود و بدین ترتیب نورون‌ها در مغز شروع به فعالیت می‌کنند. با شروع فعالیت نورون‌ها، احساسات نیز برانگیخته می‌شوند. بدین ترتیب دو نفر قادر هستند تا احساسات همدیگر را درک کنند. این تقلید سریع در سگ‌ها نیز می‌تواند اتفاق بیفتد.

Meyers-Manor عقیده دارد هنگامی که انسان‌ها و سگ‌ها عصبانی هستند، ماهیچه‌های صورتشان منقبض می‌شود و بدنشان دچار تنش می‌گردد. این بدان معناست که وقتی در حضور یک سگ عصبانی هستید و یا عصبانی می‌شوید، هر یک از شما ممکن است به صورت ناخودآگاه از رفتار یا حرکات دیگری تقلید کند و درنهایت به همان احساس مشترک برسد. Meyers-Manor ادامه می‌دهد: « به دلیل ارتباط تنگاتنگ ما با سگ‌ها، ما در تلاش برای درک سیگنال‌های احساسی سگ‌ها به گونه‌ای متفاوت از سایر حیوانات هستیم.»

محققان برای سال‌ها گمان می‌کردند که سگ‌ها پس از اهلی شدن، مکانیسم سرایت عاطفی را به صورت مکانیسمی برای بقا بدست می‌آورند – اگر سگ‌ها بتوانند احساسات صاحب خود را درک کنند و نسبت به آن واکنش مثبت نشان دهند، مراقبت بهتری در انتظارشان خواهد بود. اما اخیرا، این باور دچار تزلزل شده است. یک سری از تحقیقات در Scientific Reports نشان می‌دهد که پیوند میان زندگی انسان و سگ باعث آزاد شدن هورمون اوکسی توسین می‌شود و نه اهلی شدن. همچنین مطالعه دیگری در شماره 2019 مجله Frontiers in Psychology نشان داده است که میزان سرایت عاطفی رخ داده میان انسان و سگ، با افزایش زمان زندگی در یک محیط مشترک افزایش می‌یابد.

حالات صورت و بوی بدن

عوامل احساسی نیز می‌توانند بر سرایت عاطفی میان انسان و سگ تاثیر بگذارد. به گفته کارشناسان، سگ‌ها از توانایی قابل توجهی در خواندن حالات چهره و نشانه‌های بدن انسان برخوردارند. درحالیکه برخی از تحقیقات نشان‌ داده‌اند که سگ‌ها برای تشخیص احساسات انسان بیشتر بر حالات جسمانی متمرکز هستند، برخی مطالعات دیگر مشخص کرده است که سگ‌ها می‌توانند حالت چهره را نیز پردازش کرده و از آن برای درک احساسات انسان استفاده کنند. مطالعه‌ای که در سال 2018 در مجله Learning & Behavior به چاپ رسید، نشان داد که سگ‌ها با مشاهده تغییراتی در نگاه و ضربان قلب انسان، می‌توانند عصبانیت، ترس، شادی، غم، تعجب و انزجار را درک کنند.

Monique Udell، رفتارشناس حیوانات و دانشیار علوم حیوانات در Oregon دانشگاه Corvallis می‌گوید: « ما می‌دانیم که سگ‌ها رفتار انسان را تشخیص می‌دهند و قادر هستند تا حرکات خود را با حرکات صاحب خود تطبیق دهند. بنابراین، این واقعیت که آن‌ها قادر هستند خود را با احساسات ما همگام کنند، شگفت‌آور نیست. آن‌ها به صورت مداوم در حال تماشای ما هستند. برخی از آن‌ها از طریق نگاه و زبان بدن ما و برخی دیگر به کمک صداهایی که ایجاد می‌کنیم و یا حتی از طریق بوی بدن‌مان، قادر هستند احساسات ما را درک کنند.»Monique Udell، رفتارشناس حیوانات و دانشیار علوم حیوانات در Oregon دانشگاه Corvallis می‌گوید: « ما می‌دانیم که سگ‌ها رفتار انسان را تشخیص می‌دهند و قادر هستند تا حرکات خود را با حرکات صاحب خود تطبیق دهند. بنابراین، این واقعیت که آن‌ها قادر هستند خود را با احساسات ما همگام کنند، شگفت‌آور نیست. آن‌ها به صورت مداوم در حال تماشای ما هستند. برخی از آن‌ها از طریق نگاه و زبان بدن ما و برخی دیگر به کمک صداهایی که ایجاد می‌کنیم و یا حتی از طریق بوی بدن‌مان، قادر هستند احساسات ما را درک کنند.»

تحقیقات در زمینه شنوایی نشان داده است که وقتی سگ‌ها احساس ناراحتی و یا احساس شادی را در ما تشخیص می‌دهند، متفاوت از سایر صداها و یا صداهای غیرانسانی واکنش نشان می‌دهند. وقتی سگ‌ها در معرض صداهای انسانی قرار می‌گیرند، بیشتر از همیشه به صاحب خود نزدیک می‌شوند و یا به منبع صدا توجه می‌کنند.

وقتی صحبت از بویایی می‌شود، باید گفت که سگ‌ها به بوی بدن انسان بسیار حساس هستند. در مطالعه‌ای که در سال 2018 در مجله شناخت حیوانات منتشر شد، محققان آزمایشی را ترتیب دادند که در آن نژاد‌های لابرادور و گلدن رتریورها در معرض نمونه‌های بوی بدن سه انسان در حالت‌های ترس، شادی و احساسات خنثی قرار گرفتند. محققان این بوها را از فضای اطراف زیربغل نمونه‌های آزمایشی برداشتند. سپس از طریق یک دستگاه پخش‌کننده مخصوص، بوها را جداگانه در فضا پراکنده کردند. هنگامی که سگ‌ها در معرض بوی ترس قرار گرفتند، رفتارهای استرس‌زا داشتند و ضربان قلبشان نیز بالاتر بود. در حضور بوهای مرتبط با شادی، سگ‌ها علاقه بیشتری به افراد غریبه پیدا می‌کردند.

Marc Bekoff، استاد برجسته اکولوژی و زیست‌شناسی تکاملی دانشگاه کلرادو و همچنین نویسنده کتاب دنیای سگ‌ها، می‌گوید: « سگ‌ها در درک رفتار انسانی، از سیگنال‌هایی به صورت ترکیبی استفاده می‌کنند که این سیگنال‌ها شامل اطلاعاتی است که حواس آن‌ها مانند بینایی، بویایی، شنوایی و در صورت لمس کردن بدن سگ، لامسه را تحریک می‌کند.

وی اضافه می‌کند: « باید این مسئله را در نظر داشته باشیم که همه سگ‌ها از نظر روانی، فیزیولوژیکی و یا اجتماعی شبیه به هم نیستند. سگ‌ها خلق و خوی متفاوت از یکدیگر دارند و برای برقراری بهتر ارتباط با آن‌ها، باید آن‌ها را بشناسیم. صاحبان سگ‌ها باید نحوه پارس کردن، صداهای متفاوت، زبان صورت و بدن سگ خود را به خوبی درک کنند.»

یک اثر دوطرفه

به صورت کلی وسعت طیف احساسی که سگ‌ها تجربه می‌کنند، کمتر از طیف احساسات انسان است. Wynne می‌گوید: « گمان نمی‌کنم احساسات سگ‌ها بسیار پیچیده باشد. آن‌ها شادی، غم، هیجان و اضطراب را به خوبی تشخیص می‌دهند. اما در حال حاضر، اطلاعات ما ناقص است و  یکی از چالش‌های این دسته تحقیقات این است که دریابیم سگ‌ها چه احساساتی را نمی‌توانند درک کنند.»

همچنین مشخص نیست که آیا انسان‌ها می‌توانند احساسات خود را از سگ‌ها نمونه‌برداری کنند و یا خیر. با این‌حال بسیاری از دانشمندان معتقدند که این امر امکان‌پذیر است. Wynne، نویسنده کتاب " سگ‌ها دوست‌داشتنی هستند" می‌گوید: « قطعا احساس شادی سگ من به بالا بردن روحیه من کمک می‌کند. من فکر می‌کنم ما نیز احساسات آن‌ها را تقویت می‌کنیم. همچنین می‌توانیم ترس و استرس آن‌ها را کاهش دهیم و یا از احساسات شادی آن‌ها، همانند تکان دادن دم و یا گوش استقبال کنیم.»

تحقیقات نشان داده است که افراد، چه صاحب سگ باشند و چه نباشند، می‌توانند احساسات مثبت و یا منفی سگ را به راحتی از روی حالات بدن و حرکات چهره‌اش تشخیص دهند. برخی از این حالات در میان انسان و سگ مشترک است.

یکی از مواردی که نشان می‌دهد استرس و تنش می‌تواند در هر دو جهت واگیردار باشد، واکنش زنجیروار است: اگر سگ خود را با قلاده برای گردش ببرید، می‌بینید که سگ شما با شنیدن صدای پارس دیگر سگ‌ها واکنش نشان خواهد داد و به تبع آن، شما نیز دچار استرس و یا احساس خجالت‌زدگی می‌شوید. Udell عقیده دارد که چنین واکنشی می‌تواند سگ را تحریک کند تا رفتار خود را ادامه دهد.

با این وجود، به اشتراک گذاشتن فراز و نشیب‌های احساسی بسیار سودمند است زیرا به ما کمک می‌کند تا یکدیگر را در عمیق‌ترین سطح ممکن درک کنیم و از آن برای حفظ بقا کمک بگیریم. Wynne می‌گوید: « اگر به اجدادمان فکر کنیم، متوجه می‌شویم که در بسیاری از شرایط سگ‌ها به کمک آن‌ها آمده‌اند تا جانشان را حفظ کنند.»

به اشتراک گذاشتن خانه، زندگی، خانواده و فعالیت‌های روزمره با سگ‌ها، به افزایش کیفیت رابطه میان انسان و سگ کمک می‌کند. Bekoff عقیده دارد که به اشتراگ گذاشتن احساسات به ما کمک می‌کند تا یکدیگر را بهتر بشناسیم و پیوند ایجاد شده سبب می‌شود به صورت راحت‌تری بتوان آن را در طول زمان حفظ کرد. رابطه خوب میان سگ و انسان مانند یک چسب قوی عمل می‌کند که انسان و طبیعت را در نزدیکی هم نگه می‌دارد.