واکنش ارادی اوج‌گیری حسی یا ASMR چیست؟

واکنش ارادی اوج‌گیری حسی یا ASMR یکی از واکنش‌های حسی مغز به محرک‌های صوتی و بصری خاص است که احساس خوبی را برای تجربه‌گران خود به ارمغان می‌آورد و برخی از افراد این حس را اوج لذت مغزی انسان می‌دانند. در این مطلب قصد داریم این حس و موضوعات مرتبط با آن را از ابعاد مختلف بررسی کنیم.

واکنش ارادی اوج‌گیری حسی یا ASMR (مخفف Autonomous sensory meridian response) شور و اشتیاقی عجیب و اغلب گذرا در عصر شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شود که اگرچه مدت تقریبا زیادی از کشف آن می‌گذرد؛ اما در سال‌های اخیر در مرکز توجه قرار گرفته است. در یک جمله می‌توان گفت ASMR نوعی تحریک حسی یا حس سوزن‌سوزن شدن یا مورمور شدن در سر و بدن است که احساس لذت و آرامش خاصی در انسان ایجاد می‌کند. در حال حاضر کانال‌های زیادی در یوتیوب و همچنین اپلیکیشن‌های زیادی به ASMR اختصاص داده شده‌اند که ارائه‌دهندگان محتواهای آن‌ها تلاش می‌کنند مخاطبان با گوش دادن به این محتواها یا تماشای آ‌ن‌ها، این حس سوزن‌سوزن‌شدن لذت‌بخش را در خود احساس کنند.

برای احساس کردن ASMR باید فرد دیگری در کنارتان باشد تا با ایجاد صداهای خاص یا انجام حرکات خاص این حس را در شما به وجود آورد. ASMR مزایای زیادی دارد که یکی از آن‌ها کاهش استرس است، البته تمام افراد به دلیل برخی از عوامل که در ادامه آن‌ها را بیان خواهیم کرد، نمی‌توانند چنین حسی را تجربه کنند.

در این مقاله که بر اساس اطلاعات بدست‌آمده از گفت‌وگوهای مختلف با متخصصان حوزه ASMR نوشته شده، قصد داریم ببینیم ASMR چیست، چگونه ایجاد می‌شود، چرا برخی افراد آن را احساس نمی‌کنند و تاثیرات آن روی بدن چیست؟

ASMR چیست؟

همان‌طور که گفتیم کلمه ASMR به معنی واکنش ارادی اوج‌گیری حسی است؛ البته این حس تحت حالت عنوان سوزن‌سوزن‌شدن نیز شناخته می‌شود و منشأ آن فرکانس‌های صوتی و اجسام بصری است.

اگرچه ASMR معمولاً پدیده جدیدی محسوب می‌شود؛ اما به گفته دکتر «دیوید راکوفسکی» (Dr. David Rakofsky)، روانشناس و سرپرست گروه مشاوره ولینگتون (Wellington Counseling Group) در حدود ۱۵ سال از کشف این حس می‌گذرد؛ اما تحقیقات مربوط به آن در سال‌های اخیر آغاز شده است.

در مورد تعریف ASMR باید بگوییم هنوز تعریفی که کاملاً قابل‌درک باشد یا تمام متخصصان در مورد آن توافق نظر داشته باشند، برای این پدیده بیان نشده است؛ از آن مهم‌تر اینکه هنوز از نظر بیولوژیکی، تکاملی، حسی و روان‌شناختی مشخص نیست که چرا بسیاری از افراد در هنگام قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده یا منابع متداول حسی، ایجاد یک حس لذت‌بخش در وجود خود را تأیید می‌کنند. این حس در تمام موارد گزار‌ش‌شده ویژگی‌های یکسانی دارد.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از نخستین تحقیقات مهم در رابطه با این موضوع که در سال ۲۰۱۸ در دانشگاه شفیلد انگلستان انجام شد، ایجاد حس سوزن‌سوزنی در مغز که به‌واسطه پدیده ASMR به وجود می‌آید، نوعی احساس گرم و لذت‌بخش است که ابتدا از سر شروع و سپس به تمام نقاط بدن منتقل می‌شود. برخی از افراد این حس را به اوج لذت جنسی در مغز تشبیه کرده‌اند؛ البته داده‌های به‌دست‌آمده از نتایج پژوهش‌های مرتبط با ASMR نشان می‌دهد که چنین احساسی ماهیت جنسی ندارد.

دلیل ایجاد ASMR چیست و چگونه باید آن را ایجاد کرد؟

همان‌طور که گفتیم فرکانس‌های صوتی چنین احساسی را در تمام افراد ایجاد نمی‌کنند و نوع این احساس هم در افراد مختلف متفاوت است. حتی منشأ ایجاد این حس نیز در افراد مختلف متفاوت است و افرادی که چنین حسی را تجربه می‌کنند، به گفته خودشان آن را با شنیدن صداهای مختلف احساس می‌کنند. برخی از انسان‌ها با شنیدن صدای خش‌خش چنین حسی را به دست می‌آورند؛ برخی دیگر با شنیدن صدای آب و برخی هم با شنیدن صدای موج.

به نظر راکوفسکی، منشأ ایجاد این حس در افراد به شخصیت آن‌ها و همچنین محیط پیرامون آن‌ها مربوط می‌شود(ممکن است صداهای ایجادکننده حس ASMR اصلاً در محیط پیرامون برخی از افراد ایجاد نشود).

به گفته او عوامل مرتبط با شخصیت باعث می‌شود افرادی که به دنبال تجربه حس ASMR هستند، از یکدیگر متمایز شوند و اگر هم این‌چنین نباشد، این موضوع در مورد افرادی که این حس را به‌صورت محسوسی تجربه و تأثیر آن را کاملاً احساس می‌کنند، صدق می‌کند.

به نظر او عوامل مسبب حس ASMR حتی در آینده نیز همچنان موردبحث خواهد بود؛ البته متفاوت بودن این حس در افراد دارای شخصیت‌های متفاوت، موضوعی کاملا مشخص و ثابت‌شده است. دلایل ایجاد چنینی حسی ترکیبی از دلایل بیولوژیکی و دلایل مرتبط با خصیصه‌های ذاتی هر فرد است که از زمان تولد در او به وجود آمده‌اند.

در ضمن چگونگی تأثیر پذیرفتن این خصیصه‌ها از محیطی که فرد در آن رشد یافته است و اینکه محیط زندگی فرد چگونه به چنین خصیصه‌هایی واکنش نشان می‌دهد (خصیصه‌هایی که در طول زمان تکامل پیدا می‌کند و پایدار می‌شوند و به‌عنوان شخصیت فرد شناخته می‌شود)، نیز می‌تواند در ایجاد چنین حسی مؤثر باشد.

دکتر کریگ ریچارد (Craig Richard)، بنیان‌گذار وب‌سایت https://asmruniversity.com/ که با این نظرات موافق است، معتقد است که هنوز مشخص نیست چه دلایلی افرادی که ASMR را حس می‌کنند، از افرادی که چنین حسی را تجربه نمی‌کنند، متمایز می‌کند.

اگرچه به نظر ریچارد ممکن است دلیل این موضوع ماده شیمیایی اکسی توسین (ماده فزاینده انقباض عضلات) مغز باشد (که به‌عنوان هورمون عشق نیز از آن یاد می‌شود) که در حین ایجاد حس ASMR تحریک می‌شود و با تحریک آن نوعی حس آرامش و راحتی به فرد القا می‌شود.

ریچارد در گفت‌وگویی اذعان کرده به نظر نمی‌رسد تمام افراد ASMR را تجربه کرده باشند. دلیل این موضوع می‌تواند عوامل محیطی پیچیده مثل تأثیرات فرهنگی، وضعیت روانشناسی فرد در آن لحظه و انتظارات متفاوت افراد از نوع این حس باشد

به نظر او حتی ممکن است دلیل چنین اتفاقی دلایل بیولوژیکی ساده باشند؛ به‌عنوان‌مثال ممکن است ژن‌های مرتبط با اکسی‌توسین در افرادی که ASMR را تجربه می‌کنند و از آن لذت می‌برند، متفاوت باشد.

پژوهشگران مطالعه انجام‌شده در دانشگاه شفیلد، تفاوت بین افرادی ASMR را تجربه می‌کنند و سایر افرادی که آن را حس نمی‌کنند، بیان نکرده‌اند و فقط به این موضوع اشاره کرده‌اند که تفاوت مشخصی بین این دو گروه از افراد وجود دارد.

لورا وسکات (Laura Westcott)، هنرمند فعال در حوزه ASMR که اپلیکیشنی به نام Aura برای ایجاد احساس ASMR در افراد طراحی و ایجاد کرده است، نیز اذعان کرده است افرادی که این حس را تجربه می‌کنند، با یکدیگر تفاوت دارند. به نظر او چنانچه فردی بتواند لرزش خفیفی را در وجود خود احساس کند، پس از آن می‌تواند حس ASMR و حس سوزن‌سوزن شدن در مغزش را نیز تجربه کند.

چنانچه فردی نتواند این حس را تجربه کند، ممکن است به اندازه کافی به اصوات تحریک‌کننده برای ایجاد این حس حساس نباشد؛  اما حتی چنین افرادی هم می‌توانند با کمی تمرکز روی فرکانس‌های  صوتی صداهایی که در حال شنیدن آن هستند،  به تدریج به وجود آمدن این واکنش حسی در سر خود را احساس کنند.

وسکات که به‌عنوان خواننده سنتی آموزش دیده است، می‌تواند به‌جای استفاده از روش‌های متداول برای ایجاد ASMR مثل استفاده از یک پاکت چیپس برای ایجاد صدا، با صدای خودش این حس را در افراد ایجاد کند که برای هر فرد متفاوت است. او به گفته خودش زمانی که پچ‌پچ فردی در میکروفون را می‌شنود، حس ASMR را به محسوس‌ترین شکل ممکن احساس می‌کند و با چنین صدایی حس می‌کند فردی در گوشش پچ‌پچ و نجوا می‌کند. زمانی که او تلاش می‌کند با صدایش احساس ASMR را در افراد ایجاد کند، می‌خواهد افرادی که صدای او را می‌شنوند، با تمام وجود آن صدا را بپذیرند.

محرک‌های ASMR

صداهای متفاوتی هستند که می‌توانند احساس ASMR را در افراد ایجاد کنند؛ اما اصواتی که می‌توانند این حس را در افراد به وجود آورند، باید توسط فرد دیگری به غیر از خودشان ایجاد شود. تولید این اصوات باید به‌گونه‌ای باشد که نوعی حس صمیمیت را در فرد شنونده ایجاد کند.

انزوا و فاصله افتادن بین افراد در دنیای دیجیتال باعث شده زمانی که به چیزی واکنش نشان می‌دهیم، حس ASMR به شکلی کاملاً جدید و به‌صورت کاملاً طبیعی در وجود ما ایجاد شود. بدون تردید برای دستیابی به حس ASMR در وجود خود نیازمند فرد دیگری هستید و نمی‌توانید با روش‌هایی مثل قلقلک دادن خودتان، این حس را در خود ایجاد کنید.

عده‌ای از متخصصان معتقدند روش‌هایی که برای ایجاد حس ASMR استفاده می‌شوند باید صوتی و بصری باشند تا شدت این حس افزایش یابد. در ضمن عامل خوشایندی که حواس انسان را پرت کند و انتظار برای رسیدن آسایش و راحتی، نیز می‌تواند مسبب ایجاد ASMR در افراد شود. ترکیبی از محرک‌های صوتی و بصری می‌تواند حس ASMR را به‌خوبی در افراد تقویت کند.

شناخته‌شده‌ترین محرک‌ها برای ایجاد این حس شامل نجوا کردن، خوردن، چروک کردن، شستن، خراشیدن و ورق زدن می‌شوند. از دیگر محرک‌های ایجادکننده این حس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بریدن
• جویدن
• مخلوط کردن
• له کردن
• ارتباط چشمی
• بازی کردن با موها یا شانه زدن آن‌ها یا آرایش آن‌ها
• الگوهای نوری مختلف
• ماساژ
• مخلوط کردن رنگ‌ها
• توجه به یک موضوع
• آرام ضربه زدن با ناخن به پشت وسایلی مثل مسواک، ظروف پلاستیکی و ریموت کنترل
• تماشای شخصی که در حال تمرکز روی انجام کاری است
• تایپ کردن
• بازی کردن با خمیرهای اسلایم و ورز دادن آن‌ها
• ترکاندن کیسه‌های پلاستیکی یا وسایل مشابه
• نگاه کردن به رنگ‌های متضاد
• حرکات آرام
• صداهای واضح برخی از انسان‌ها
• تا کردن کاغذ
• شکستن خوراکی‌ها و اجسام ترد
• نگاه کردن به معلمی که در حال ارائه توضیحات مفصل و عمیق در مورد یک موضوع است.

در کل هرگونه صدایی که حس صمیمیت را در افراد به وجود آورد (مثل صدای حیوانات) می‌تواند منجر به ایجاد حس ASMR در افراد شود.

در آزمایشی با ۲۰ هزار شرکت‌کننده، میزان تأثیر محرک‌های مختلف در ایجاد این حس، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که صدای آب و نجوا کردن، مسبب بیشترین میزان تحریک برای ایجاد ASMR بوده‌اند (این دو عامل مسبب تحریک ۳۴ درصد از شرکت‌کنندگان بوده‌اند).

پژوهشگران تلاش می‌کنند در آینده اطلاعات زیادی در مورد واکنش ارادی اوج‌گیری حسی کسب کنند؛ مثلاً بفهمند در هنگام آغاز فرآیند این حس در سر، چه اتفاقی در شبکه عصبی انسان رخ می‌دهد؟ چه نیزان از جمعیت جهان ASMR را تجربه می‌کنند؟ آیا ایجاد چنین حسی در سر می‌تواند اثرات درمانی داشته باشد یا خیر؟

تأثیرات ASMR روی مغز و بدن افراد

با تجربه این حس، احساس آرامش می‌کنید و اگر بخواهیم این حس را تا حدودی توصیف کنیم باید بگوییم احساسی که به شما دست می‌دهد، شبیه احساسی است که با ماساژ آرام سرتان به دست می‌آورید. مطمئناً تجربه چنین حسی بدون این که حتی سرتان را لمس کنید، احساس خوبی است. افرادی که ASMR را تجربه کرده‌اند، اذعان کرده‌اند که با تجربه این حس علاوه بر اینکه به آرامش می‌رسند، پس از آن احساس می‌کنند خواب بهتری دارند و بهتر می‌توانند با مشکلاتی مثل بی‌خوابی، عصبی شدن و استرس و اضطراب مقابله کنند.

تلاش برای تجربه ASMR

راهکارهای زیادی وجود دارد که به شما برای دستیابی به این تجربه کمک می‌کند؛ بنابراین توصیه می‌کنیم آن‌ها را امتحان کنید تا آرامش خاصی به دست آورید و کمی از استرس و اضطراب دور شوید، تعدادی از این روش‌ها به شرح زیر است:

یافتن محرک مناسب

اگر هنوز چنین احساسی را به دست نیاورده‌اید و دوست دارید آن را تجربه کنید، ابتدا باید ببینید چه چیزی می‌تواند شما را برای دستیابی به این حالت تحریک کند، همان‌طور که گفتیم محرک‌ها برای هر فرد متفاوت هستند و خود افراد باید محرک مناسب خود را کشف کنند.

خلوت کردن با خودتان

اگرچه برای تجربه ASMR نیازمند فرد دیگری هستید، اما می‌توانید با خلوت کردن با خودتان و ماساژ آرام برخی از نقاط بدن مثل دستان یا انگشت‌های خود، زمینه به وجود آمدن این حس را ایجاد کنید.

تماشای ویدیوهای ASMR

با جستجویی ساده در اینترنت ویدیوهای زیادی را پیدا می‌کنید که در آن‌ها به میزان گسترده‌ای از محرک‌ها، صداها و علائم مفید برای به دست آوردن این حس اشاره شده است. در ضمن در یوتیوب نیز کانال‌های زیادی با این موضوع وجود دارد که میلیون‌ها دنبال‌کننده دارند. در حال حاضر ۱۳ میلیون ویدیو با این موضوع در یوتیوب بارگذاری شده است. اغلب منتشرکنندگان این ویدیوها خودشان ASMR را تجربه کردند؛ بنابراین این ویدیوها می‌توانند راهنمای خوبی برای موفقیت در زمینه تجربه این حس باشند.

جالب است بدانید برخی از این ویدیوها حتی وایرال هم شده‌اند و بازدیدهای میلیونی به دست آورده‌اند. برای ضبط این ویدیوها از میکروفن‌های با کیفیت استفاده شده تا تمام صداهای جزئی مثل صدای حرکات دهان یا حتی صدای حرکت انگشتان با وضوح بالایی ثبت و درنهایت ایجاد حس ASMR در افراد به بهترین شکل ممکن شبیه‌سازی شود.

گوش دادن موسیقی با هدفون

شاید گوش دادن موسیقی با هدفون‌های با کیفیت و تماشای ویدیو هم‌زمان با شنیدن موسیقی هم بتواند به شما کمک کند موفق به تجربه این حس شوید.

اشتباه گرفتن ASMR با حس‌های مشابه

برخی از افراد احساسات و تحریکات جنسی ایجاد شده در بدن‌شان را با حس ASMR اشتباه می‌گیرند؛ اما همان‌طور که گفتیم چنین حسی ماهیت جنسی ندارد؛ از سوی دیگر افرادی هم هستند که واقعاً ASMR را تجربه کردند؛ اما از ترس اینکه با بیان آن‌ها سایر افراد تصور کنند چنین احساسی، تحریک جنسی بوده است، از بیان آن شرم می‌کنند و حتی ممکن است از اینکه چنین حسی به آن‌ها دست داده شده است، احساس گناه کنند.

همچنین پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند برخی از افرادی که این حس را واقعاً تجربه می‌کنند، اصلاً فکر نمی‌کنند حس بسیار خوبی را تجربه کرده‌اند و تنها تصور می‌کنند که احساس عجیبی دارند؛ بنابراین این افراد از نظر روانی هیچ احساس خاصی ندارند و اصلاً نمی‌فهمند که اوج لذت مغزی را تجربه کرده‌اند.

آیا شما هم ASMR را تجربه کرده‌اید یا فکر می‌کنید که حسی شبیه به آن را تجربه کرده‌اید؟ آیا شما هم فکر می‌کنید چنین احساسی را نمی‌توان توصیف کرد؟ اگر پاسخ‌تان به این دو سوال یا یکی از آن‌ها مثبت است، تجربیات و احساسات خود در این زمینه را با ما به اشتراک بگذارید.