مغز چگونه می‌تواند پرخوری را محدود کند؟

ساختاری از مغز که مخچه نام دارد، می‌تواند به عنوان یک بازدارنده در برابر پرخوری رفتار کند.

نوعی ناهنجاری ژنتیکی نادر و عجیب به نام «سندروم پرادرـویلی» ( Prader-Willi syndrome ) وجود دارد که افراد مبتلا به آن دارای اشتهای سیر‌ی‌ناپذیری هستند و اصطلاحا همیشه گرسنه‌اند. گرسنگی پایان‌ناپذیری که می‌تواند موجب اضافه وزن و در نتیجه تهدیدی برای جان افراد مبتلا باشد. اما حالا محققانی که روی این موضوع پژوهش می‌کنند، پی برده‌اند که ساختار مُشت شکلی در مغز که مخچه نام دارد کلید تنظیم میزان گرسنگی در افراد با این شرایط خاص است. تا قبل از این رابطه‌ بین مخچه و گرسنگی شناخته شده نبود.

این یافته‌ جدید، آخرین سری از یافته‌هایی است که درباره‌ مخچه بدست آمده. برای مدت‌‌ها تصور می‌شد که این بخش مغز صرفا مسئول اصلی کنترل و هماهنگی حرکات بدن است اما به لطف این یافته‌ها مشخص شده که مخچه در زمینه‌‌های شناختی، احساسی و رفتاری نیز نقش گسترده‌ای بازی می‌کند. «آلبرت چِن»، نورولوژیست موسسه‌ ساینتیلون واقع در کالیفرنیا در این‌باره می‌گوید: «کنترل مصرف غذا بوسیله‌. مخچه زمینه‌ای بزرگ است که موفق شده‌ایم واردش شویم.»

مخچه و پرخوری

این پژوهش به صورت کاملا تصادفی آغاز شده است؛ چِن و همکارانش در آزمایشی روی یک موش به‌طور اتفاقی متوجه شده‌اند که با فعال کردن تعداد کمی از عصب‌های بخشی از مخچه که با نام «هسته‌ عمقی مخچه‌ جلویی» یا به اختصار aDCN شناخته می‌شود، می‌توانند این موجود را از خوردن غذا باز دارند. محققان که از دیدن این یافته‌ کنجکاو شده بودند، با همکاران خود در مدرسه پزشکی هاروارد تماس برقرار کردند. سپس دانشمندان این مدرسه روی دو گروه ۱۴ نفره آزمایشی را انجام دادند. گروهی سندروم پرادرـ ویلی داشتند و گروه دیگر دچار این سندروم نبودند. هدف این آزمایش بررسی داده‌های MRI مغز این افراد هنگام نشان دادن تصاویر خوراکی به آن‌ها در حالتی که تازه یک وعده‌ غذایی مصرف کرده بودند و همچنین در حالتی که به مدت ۴ ساعت هیچ چیزی نخورده بودند، بود.

آنالیز این داده‌ها نشان می‌داد که بخش «هسته‌ عمقی مخچه‌ جلویی» که گروه آقای چِن در موش‌ها فتار آن را مطالعه کرده بود، در افراد دارای سندروم پرادرـ ویلی به طور گسترده‌ای دچار اختلال است. در افراد سالم، واکنش این بخش مغز در مواجهه با تصویر خوراکی پس از چند ساعت غذا نخوردن، بسیار بیشتر از زمانی است که فرد تازه غذا خورده و اصطلاحا سیر است؛ اما در افراد دارای این سندروم تفاوت محسوسی در واکنش نسبت به تصویر خوراکی قبل و بعد از مصرف غذا وجود ندارد.

نتایج این مطالعه نشان می‌داد که بخش «هسته‌ عمقی مخچه‌ جلویی» یا همان aDCN در کنترل میزان گرسنگی افراد دخیل است. آزمایش‌های بعدی که در موسسات علمی مختلف روی موش‌ها انجام شد نشان دادند که فعال کردن عصب‌های «هسته‌ عمقی مخچه‌ جلویی» در این حیوان باعث کاهش شدید میل به خوردن غذا می‌شود زیرا این عمل باعث کندی مرکز لذت مغز نسبت به غذا می‌شود. جزییات نتایج این مطالعات اخیرا در نشریه نیچر منتشر شده‌اند.

برای سال‌ها دانشمندان اعصاب و روان برای مطالعه درباره‌ اشتها به‌طور گسترده مراکز پاداش مغز (مثل هسته‌ آکامبوس) و همچنین هیپاتالاموس را مطالعه می‌کردند. هیپاتالاموس بخشی از مغز است که یکی از وظایفش تنظیم تعادل انرژی در بدن است. اما این گروه توانسته مرکز مهم دیگری مربوط به تغذیه را شناسایی کند. این را «الانو هینتور»، محقق اعصاب و روان دانشگاه بریستل انگلستان می‌گوید؛ هینتور در پژوهش اصلی دخیل نبوده است. وی ادامه می‌دهد: «من حول و حوش ۱۵ سال است که روی مبحث اشتها تحقیق می‌کنم و مخچه هیچ‌گاه در مطالعات ما هدف مهمی تلقی نمی‌شد. من فکر می‌کنم این نتایج هم برای افراد دارای سندروم پرادرـ ویلی و هم برای عموم مردمی که از اضافه وزن رنج می‌برند می‌تواند بسیار مهم باشد».

حالا بسیاری از همکاران آلبرت چن در حال برنامه‌ریزی آزمایشی برای دستکاری جریان‌های عصبی افراد سالم بدون نیاز به کار گذاشتن ابزار خاصی درون بدن افراد به نام شبیه‌ساز تحریک مغناطیسی مغز از راه جمجمه هستند.