دانشمندان روشی برای تشخیص زودهنگام سرطان به کمک کرم‌ها یافتند

احتمالاً تاکنون درباره توانایی بالای حس بویایی سگ‌ها در تشخیص بیماری‌های مختلف انسانی از جمله سرطان و کووید-۱۹ شنیده باشید. جالب است بدانید که سگ‌ها تنها جاندارانی نیستند که چنین کاربردی برای انسان دارند و می‌توان از سایر گونه‌ها هم به همین منظور استفاده کرد. یکی از آن‌ها، کرمی کوچک است که می‌تواند بوی سلول‌های سرطانی را شناسایی کند و دانشمندان را به یافتن روشی نوین برای تشخیص زودهنگام سرطان امیدوار کرده است.

کرم الگانس (با نام علمی C. elegans) یکی از گونه‌های کرم‌های لوله‌ای (گِرد) به شمار می‌رود که تاکنون مطالعات بسیاری روی آن انجام شده است. این کرم، اولین جاندار پرسلولی است که نقشه ژنی آن به شکل کامل توسط دانشمندان در سال ۱۹۹۸ ترسیم شد و از بهترین گزینه‌ها برای مطالعات ژنتیکی محسوب می‌شود. اخیراً مشخص شده که این کرم کوچک به بوی ساطع شده از سلول‌های سرطانی جذب می‌شود و با استفاده از سیستم حاوی تراشه، می‌توان از آن به عنوان روشی نوین در جهت تشخیص زود هنگام سرطان ریه بهره گرفت.

کرم‌ها و تشخیص زودهنگام سرطان

اگرچه ممکن است در نگاه اول ایده استفاده از کرم‌ها برای تشخیص بیماری‌هایی مثل سرطان چندان خوشایند به نظر نرسد؛ اما ثابت شده که این سیستم می‌تواند تا حدود ۷۰ درصد کارایی در تشخیص سلول‌های سرطانی ریه از خود نشان دهد. درحال حاضر از روش‌هایی مانند نمونه‌برداری مستقیم و تصویربرداری پزشکی برای تشخیص سرطان ریه استفاده می‌شود؛ اما ایده استفاده از کرم‌ها برای تشخیص بو، مزایایی مانند عدم قرارگیری در معرض تشعشع و تحمل درد سوزن نمونه‌برداری را دارد. البته بعید به نظر می‌رسد که بتوان تصمیمات قطعی را براساس بوی سلول‌های سرطانی گرفت و در نهایت بازهم برای تایید نهایی به روش‌های استاندارد و رایج گفته شده نیاز خواهد بود.

دانشمندان برای اثبات توانایی کرم الگانس در شناسایی سلول‌های سرطانی، از قطعه‌ای با جنس «الاستومر سیلیکون» استفاده کرده‌اند که در وسط آن حفره‌ای منتهی به دو حفره (چاهک) دیگر در کناره‌ها قرار گرفته است. کرم‌های کوچک در حفره وسطی قرار می‌گیرند و سپس هرکدام از سلول‌های سالم ریه همراه با سلول‌های سرطانی ریه به صورت جداگانه در چاهک‌های کناری قرار داده می‌شوند. پس از حدود یک ساعت، کرم‌ها شروع به حرکت به سوی سلول‌های سرطانی می‌کنند و طبق داده‌های منتشر شده، حدود ۷۰ درصد دقت تشخیص دارند. برخلاف سگ‌ها، می‌توان کرم‌های ریز مورد اشاره را به آسانی در آزمایشگاه پرورش داد و برای امور تشخیصی نگهداری نمود.

دانشمندان معتقدند که با استفاده از کرم‌هایی که در گذشته با سلول‌های سرطانی برخورد داشته‌اند، می‌توان دقت این آزمایش را برای تشخیص سرطان بالا برد. همچنین ممکن است بتوان همین کار را با نمونه‌های دیگری مثل هوای بازدمی، ادرار و بزاق افراد مشکوک به انواع دیگر سرطان هم انجام داد. تشخیص زود هنگام سرطان می‌تواند شانس بهبودی بیماران را به طرز چشمگیری افزایش دهد؛ درحالی که کاهش شدیدی در هزینه‌های درمان هم در پی دارد. به این دلیل بسیاری از محققین به دنبال روش‌هایی موثر، سریع، مقرون به صرفه و غیر تهاجمی در همین راستا می‌گردند.