تکامل در مسیر بقا؛ هفت مورد استتار موفق در دنیای حیوانات را ببینید

یکی از قوانین اصلی دنیای حیوانات این است: تا زمانی که خودت نخواهی نباید دیده شوی. این قاعده هم‌زمان برای شکارچی و شکار برقرار است و به آنها کمک می‌کند تا بیشتر زنده بمانند. شکارچی به غذا دست پیدا می‌کند و شکار از قربانی شدن می‌گریزد. در ادامه می‌بینیم که در روند انتخاب طبیعی و تکامل، استتار در حیوانات به چه سطحی رسیده است.

یک حیوان عظیم‌الجثه نارنجی رنگ نیز می‌توانند در طبیعت پنهان بماند، البته اگر با فیلتر خاصی به آن نگاه کنید. تحقیقات در سال ۲۰۱۹ نشان دادند که بسیاری از حیوانات سم‌دار مانند گوزن و گراز، کوررنگی قرمز-سبز دارند و بدن ببر یا دیگر شکارچیان را در جنگل پر از درخت و بوته تشخیص نمی‌دهند. پوشش زیبای بدن ببر از دید طعمه چندان جلب توجه نمی‌کند.

این موجود کپک‌زده که می‌بینید نوعی کفشک ماهی گلی با نام علمی Bothus mancus است که به‌راحتی رنگ بدن خود را بر اساس محیط اطراف‌اش تغییر می‌دهد. بدن این ماهی باریک و پهن با لکه‌های خاصی پوشانده شده تا در سکونت‌گاه‌اش یعنی آب‌سنگ‌های هند-آرام پنهان شود. بیشتر کفشک ماهی‌ها توانایی استتار پیشرفته‌ای دارند. تحقیقی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که این حیوانات در اکثر محیط‌ها با رنگ‌ها و شدت روشنایی مختلف پنهان می‌شوند.

چوبک‌سانان انواع مختلفی دارند ولی هرکدام از آنها به‌شکل عجیبی غیرعادی به‌نظر می‌رسند. اگر این حشره را در طبیعت ببینید، بعید است که بتوانید آنها را از چوب خشک یا برگ درخت تشخیص دهید. بزرگ‌ترین چوبک‌سان در واقع بزرگ‌ترین حشره کره زمین است و طولش به حدود ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد.

بسیاری از حیوانات از رنگ تقابلی بهره می‌برند، یعنی رنگ پشت بدن آنها با رنگ زیر بدن متفاوت است. این الگو هم در حیوانات خشکی‌زی و هم در آبزیان دیده می‌شود و یکی از متداول‌ترین انواع استتار است که حتی در دوران دایناسورها نیز وجود داشت. بز کوهی صخره‌نورد در عکس بالا از این نوع استتار برای پنهان شدن در زیستگاه خود استفاده می‌کند.

هشت‌پا از سلول‌های رنگدانه‌ای برای پنهان شدن در محیط بهره می‌گیرد. این سلول‌ها می‌توانند رنگ خود را تغییر دهند و به رنگ بستر دریا، صخره‌های آب‌سنگ یا حتی رنگ دیگر جانوران درآیند. هشت‌پا توانایی تکرار الگوی محیط اطراف در بدن خود را نیز دارد اما در نهایت اگر هیچ‌کدام از این راهکارها مؤثر واقع نشوند، با پخش مرکب سیاه از محیط می‌گریزد.

اسب دریایی از هر نظر موجود جالبی است. اسب دریایی نر قابلیت بچه‌زایی دارد و تنها گونه ماهی شناخته شده است که دمی با قابلیت گرفتن اجسام دارد. با وجود این موارد نباید از قابلیت استتار عجیب این جاندار به‌راحتی عبور کرد. اژدهای دریایی برگ‌دار که در تصویر می‌بینید به‌راحتی به گیاهان دریایی متصل شده و از نظرها پنهان می‌ماند.

بعضی از سخت‌پوستان می‌توانند نامرئی شوند. Cystisoma نوعی دوجورپاست که در اعماق ۱۰۰ تا ۳۰۰ متری اقیانوس به حالت نامرئی درمی‌آید. در اعماق اقیانوس اکثر جانداران به رنگ قرمز یا مشکی هستند. اخیرا محققین گونه Cystisoma را بررسی کرده و به نوعی ساختار باکتریایی روی پوسته خارجی حیوان رسیده‌اند که بازتاب نور را کاهش می‌دهد؛ این یعنی پنهانکاری در بالاترین سطح.