حتی ابتلای خفیف به ویروس کرونا می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش دهد

دانشمندان مدت‌هاست که می‌دانند بیماری‌های عفونی-تنفسی مانند آنفولانزا یا بیماری‌های هم‌خانواده می‌توانند باعث بیماری قلبی شوند. دلیل این امر، التهاب ایجاد شده در بدن ناشی از ویروس کرونا یا ویروس آنفولانزا و سایر بیماری‌های عفونی-تنفسی است که نقش عمده‌ای در مشکلات قلبی-عروقی دارند.

این مسئله به حدی بدیهی است که حتی پیش از ثبت اولین نمونه تائید شده ابتلا به ویروس کرونا در ایالات متحده، «محمد مجید» متخصص قلب، شروع به بررسی اثرات بالقوه این ویروس بر سیستم قلبی عروقی بدن شد. مجید دانشیار بالینی پزشکی در دانشگاه کالیفرنیا انتظار داشت که شاهد افزایش مشاهبی در عوارض قلبی مرتبط با کرونا باشد. او گفت: « انتظار این مسئله را داشتیم. پیش از این، در سال 2004 با شیوع ویروس آنفولانزا شاهد گسترش بیماری‌های قلبی-عروقی به صورت وسیع بودیم که در پی آن سازمان بهداشت جهانی برنامه‌های ویژه‌ای برای آن تدبیر دید.»

با گذشت دو سال از شیوع ویروس کرونا، مشخص شد که تاثیرات این ویروس بر روی افرادی که به آن مبتلا می‌شوند، تنها محدود به ابتلای حاد نیست. براساس یکی از بزرگترین مطالعات انجام شده برای ارزیابی پیامدهای قلبی-عروقی دراز مدت کرونا، مشخص شد حتی افرادی که به صورت بسیار خفیفی به این ویروس مبتلا شده‌اند، تا یک سال پس از بهبود در معرض خطر بیماری‌های قلبی و مشکلات این چنینی هستند. این مطالعه در ماه فوریه و در مجله «Nature Medicine» به چاپ رسید.

یافته‌های این مطالعه محققان را شگفت‌زده کرد. «زیاد العلی» یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید: «من با این فرض که خطری وجود دارد، دست به مطالعه این موضوع زدم. اما در ابتدا گمان می‌کردیم خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی تنها افرادی را تهدید می‌کند که به صورتی بسیار حاد به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و در مرحله حاد عفونتی قرار گرفتند.» العلی یک اپیدمولوژیست بالینی در دانشگاه واشنگتن در مرکز «سنت لوئیس» است.

مشکل جدی بهداشت عمومی

العلی و همکارانش داده‌های جمع‌آوری شده مربوط به مشکلات قلبی و سایر مسائل مربوط را طی سال اول شیوع کرونا از میان حدود یک میلیون نفر جمع‌آوری کردند. آن‌ها در جمع‌آوری این داده‌ها از پایگاه‌های اطلاعاتی مراقبت‌های بهداشتی ملی «VA» کمک گرفتند. محققان این بیماران را با دو گروه مقایسه کردند: یک گروه که هنوز به ویروس کرونا آلوده نشده‌اند و یک گروهی که پیش از شیوع ویروس کرونا به مشکلات قلبی مبتلا بودند.

به‌طور کلی خطر هرگونه عارضه قلبی در طول یک سال در افرادی که به کرونا مبتلا شده‌ بودند، در مقایسه با گروهی که به این ویروس مبتلا نشده بودند حدود 68% بیشتر بود. در پایان یک سال، 45 رویداد قلبی-عروقی (مانند سکته مغزی یا نارسایی قلبی) به ازای هر هزار نفر – درمیان کسانی که تست مثبت کرونا داشتند – ثبت شد. مقایسه‌ با دیگر داده‌ها نیز نتایج مشابهی را نشان داد: خطر مشکلات قلبی-عروقی در گروهی که مبتلا به کرونا هستند، 58% بیشتر از سایرین است.

هنگامی که محققان به‌طور خاص افراد مبتلا به کرونا را تحت نظر قرار دادند، دریافتند که از هر هزار نفر در سال گذشته، 28 نفر با مشکلات قلبی مواجه شده است. این درحالی است که تعداد مبتلایان به بیماری‌های قلبی در میان افرادی که در اثر کرونا در بیمارستان بستری بودند، بسیار بیشتر است. درهر صورت، نباید خطر آن را برای سایرین که در منزل بهبود یافته‌اند، نادیده گرفت. در مقایسه با افرادی که آلوده نشده بودند، بیماران مبتلا به کرونای خفیف بیش از سه برابر خطر ابتلا به بیماری‌های میوکاردیت، التهاب عضله قلب و آمبولی ریه – لخته خون که به شریان ریه وارد می‌شود و آن را مسدود می‌کند – را داشتند.

العلی می‌گوید: «این نکته نه تنها شگفت‌انگیز است، بلکه عمیقا تاثیرگذار نیز می‌باشد زیرا باید نگران افرادی باشیم که به صورت خفیف نیز به این ویروس مبتلا شده‌اند. البته لازم است ذکر کنیم که چنین مواردی اکثریت قریب به اتفاق افرادی که عفونت کرونا را تجربه کرده‌اند، تهدید می‌کند – زیرا حدود 85% از افراد مبتلا به کرونا در بیمارستان بستری نشده‌اند. همین مسئله ما را با یک بحران در بهداشت عمومی روبرو می‌کند.»

مطالعه کوچک دیگری که هنوز به صورت رسمی به چاپ نرسیده است، نشان داد که بیماران کرونا – حتی آن دسته از افرادی که بیماری بدون نشانه دارند – تا شش ماه پس از بهبود از عفونت کرونا، درخطر ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی هستند. «لاریسا ترشچنکو» متخصص قلب و آمار زیستی در مرکز تحقیقاتی «کلیولند کلینیک لرنر» و نویسنده اصلی مقاله مذکور گفت: « بررسی نتایج نشان داد که واقعا افراد پس از ابتلا به کرونا در خطر ابتلا به بیماری قلبی هستند. نتایجی که ما بدست آوردیم، نتایج مطالعات دیگر را به صورت مستقیم تائید می‌کند.» او ادامه داد: « علیرغم تفاوت‌ها در جمعیت مورد آزمایش و آنچه تیم‌های دیگر – تیم تحقیقاتی العلی- انجام داده‌اند، ما به ارقام کاملا مشابه و درصد خطای بسیار ناچیز رسیدیم.»

جالب اینجاست وقتی گروه دیگری از محققان ناهنجاری‌های قلبی-عروقی را در بیماران مبتلا به کرونای خفیف جستجو کردند، تفاوتی در میزان یا نوع ناهنجاری‌ها در افراد پیدا نکردند. «توماس تریبل» دانشیار قلب و عروق در دانشگاه کالج لندن و همکارانش در آزمایشگاه ویروس کرونا که متشکل از ایمنولوژیست‌ها، پزشکان بیماری‌های عفونی و دانشمندان محقق در این زمینه بود، دست به انجام مطالعه دیگری زدند. او می‌گوید: « ما افرادی را که هرگز به کرونا مبتلا نشد‌ه‌اند را با افرادی مقایسه کردیم که کرونا داشتند. برای این‌کار یک اسکن – MRI – از همه آن‌ها گرفته شد. اما اسکن‌های گرفته شده هیچ نشانی از میوکاردیت یا آسیب قلبی نداشتند.

با این‌حال، دانشمندان چطور می‌توانند این یافته‌ها را باهم تطبیق دهند؟ ترشچنکو معتقد است که نگاه کردن به نتایج بالینی بیماران در این زمینه مهم‌تر از تصویربرداری است. وقتی بیمار با نارسایی قلبی، آریتمی حاد، ایست قلبی و ... در بیمارستان بستری می‌شود، آنگاه تصویربرداری برای فهم دقیق وضعیت او موثر است. درغیر این صورت، آنچه اهمیت دارد رفتار طولانی مدت بدن در واکنش به حضور ویروس کرونا است.

ویروس کرونا و فشار آن بر قلب!

درحالیکه احتمال ابتلا به بیماری قلبی-عروقی در بیماران مبتلا به کرونا بالا است، اما علت آنکه چرا افراد پس از بهبود نیز هنوز در معرض این خطر هستند، هنوز مشخص نیست.

یک فرضیه این است که ویروس به سادگی از بدن بیرون نمی‌رود. العلی می‌گوید: «افرادی هستند که این ایده را مطرح کرده‌اند که بدن ممکن است ویروس را به‌طور کامل پاک نکند و در نقاطی از بدن که خود ترجیح می‌دهد – این نقاط را نقاط ترجیحی ویروس می‌نامند – باقی بماند. حضور ویروس سبب التهاب خفیف در بدن می‌شود و یا حتی در صورتی که التهاب خفیف وجود داشته باشد آن را تحریک می‌کند.» العلی خاطر نشان کرد: « فرضیه دیگر این است که پاسخ ایمنی به ویروس ممکن است اشتباه باشد و سبب آسیب به قلب شود. یک سوال مهم این است که آیا ویروس کرونا مستقیما عضله قلب را آلوده می‌کند یا خیر. دانشمندان نشان داده‌اند که می‌توان سلول‌های قلب رشد کرد در ظرف آزمایشگاه را با ویروس آلوده کرد. این یافته می‌تواند برخی از مشکلات قلبی-عروقی پس از کرونا را توضیح دهد. تمایز جالب میان آنفولانزا و کرونا با استفاده از این روش مشخص شده است. در این آزمایشات دریافتیم در طی ابتلا به انفولانزا شریان‌ها و عضلات قلب بسیار کمتر درگیر می‌شوند.»

یافته‌های دیگر دانشمندان نشان می‌دهد ویروس کرونا خون را بیشتر لخته می‌کند. شواهدی از آمبولی ریه نیز در این مورد وجود دارند. نکته مهم این است که هرچه لخته خون تشکیل شده در بدن بزرگتر باشد، فرد بیمار مدت زمان بیشتری با مشکلات جدی و طولانی در زمینه سلامتی روبرو است.

به گفته «برنارد گرش» متخصص قلب و استاد پزشکی و علوم کلینیک «مایو» شواهد بسیار زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد کرونا بر پوشش داخلی رگ‌های خونی تاثیر می‌گذارد. وی ادامه داد: « آسیب پوشش داخلی رگ‌ها منجر به اختلالی به نام «میکروواسکولار عروق» می‌شود که سبب می‌شود رگ‌ها به صورت طبیعی منقبض یا منبسط نشوند. این مسئله می‌تواند توضیح دهد که چرا علائم طولانی مدت پس از کووید تنها به قلب محدود نمی‌شود. با این‌حال باید برای اثبات نکات بیان شده دست به انجام آزمایش زد. مطالعات زیادی درحال انجام هستند که تلاش می‌کنند می‌کنند اثرات علائم طولانی مدت کرونا را درک کنند. متاسفانه تاکنون محتمل‌ترین مکانیسم‌های ایجاد بیماری قلبی پس از ابتلا به کرونا شناسایی نشده است.»

کرونای طولانی مدت و بیماری قلبی

هنگامی که صحبت از کرونای طولانی مدت می‌شود، مجموعه‌ای از علائم از جمله خستگی، تنگی نفس، مه مغزی و اضطراب برای چندین ماه ادامه می‌یابند. گرش می‌گوید: «آنچه که ما نمی‌دانیم – و من به عنوان متخصص قلب از آن صحبت می‌کنم – این است که چه تعداد از بیماران مبتلا به کرونای طولانی مدت واقعا درگیری قلبی دارند. داشتن تپش قلب تنها معیار و ملاک برای شناخت آسیب وارد شده به قلب نیست.»

او ادامه داد: « علائم معمول کرونای طولانی مدت که در بالا ذکر شد، ممکن است با مشکلات قلبی درهم تنیده شده باشد. به عنوان مثال، نارسایی قلبی سبب می‌شود جریان خون به مغز کمتر باشد که ممکن است سبب مه مغزی شود. با این‌حال، تفکیک میان این مسائل بسیار دشوار است.»

مشکلاتی که در مطالعات العلی و ترشچنکو دیده می‌شود – از جمله سکته مغزی، نارسایی قلبی و بیماری‌های حاد دیگر – فقط در افراد مبتلا به کرونای طولانی مدت قابل تشخیص رخ نمی‌دهد. یک فرد ممکن است به صورتی بسیار خفیف به ویروس کرونا مبتلا شده باشد و پس از مدتی بهبود یابد، اما همچنان در خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی باشد.

ترشچنکو گفت: «متاسفانه تخمین میزان خطر با خطا روبرو است. مطالعات ما نشان می‌دهند که خطر ابتلا به بیماری قلبی در اثر کرونا با خطرات ناشی از کشیدن سیگار برابر است.»

العلی که با این تفسیر موافق است، در پایان گفت: « مردم کلسترول، فشار خون و دیابت را به عنوان عوامل خطر برای مشکلات قلبی می‌دانند. حالا باید ویروس کرونا را نیز به این موارد اضافه کنیم.»