پستانداران منقرض شده عصر یخبندان در نقاشی دیواری آمازون

در پایان عصر یخی، آمریکای جنوبی خانهٔ حیوانات عجیبی بود که از آن زمان شروع به انقراض کردند: تنبل‌های زمینی غول‌پیکر، گیاه‌خواران فیل‌مانند و یکی از اعقاب کهن اسب‌ها. یک پژوهش جدید ادعا می‌کند که ما می‌توانیم این جانوران از بین رفته را در نقاشی‌های اُخرایی مسحورکننده که انسان‌های عصر یخی روی یک بیرون‌زدگی سنگی در آمازون کلمبیا کشیده‌اند، ببینیم.

این هنر سنگی چشمگیر در «سرانیا د لا لیندوسا» (Serranía de la Lindosa)، یک سایت در سواحل دورافتادهٔ رودخانهٔ گوایابرو (Guayabero)، برای مدت‌های طولانی برای مردم محلی شناخته شده بود،‌ اما به دلیل جنگ داخلی کلمبیا تقریبا امکان پژوهش در آن وجود نداشت. مطالعه‌های جدید به سرپرستی «خوزه ایریارته» (José Iriarte)، باستان‌شناس دانشگاه اکستر انگلیس دوباره توجه‌ها و بحث‌ها را به این نقاشی‌ها و تفسیر حیوانات درون آن‌ها جلب کرده است.

دکتر ایریارته می‌گوید: «کل تنوع زیستی آمازون در آنجا نقاشی شده است.» هم حیوانات زمینی و آبی و هم گیاهان، و همچنین «حیواناتی که بسیار کنجکاو برانگیز هستند و به نظر می‌رسد که پستانداران بزرگ عصر یخی باشند.»

دکتر ایریارته و همکارانش که در یک پروژهٔ مشترک روی رسیدن انسان‌ها به آمریکای جنوبی مطالعه می‌کنند، در مقاله‌ای که به تازگی در ژورنال Philosophical Transactions of the Royal Society B منتشر شده، از این ایده دفاع می‌کنند که نقاشی‌های سنگی حیوانات غول‌پیکر عصر یخی را به تصویر می‌کشند. اما همانطور که خود این مقاله نیز اذعان می‌کند، تعیین هویت حیوانات منقرض شده در نقاشی‌های سنگی بسیار بحث‌برانگیز است و سایت لا لیندوسا نیز از این موضوع مستثنی نیست.

«اکهارت مالوتکی» (Ekkehart Malotki)، استاد بازنشستهٔ زبان در دانشگاه آریزونای شمالی که مقاله‌ای دربارهٔ سنگ‌نگاره‌هایی که حیوانات منقرض شده را نشان می‌دهند، منتشر کرده، عقیده دارد که ادعاهای این تیم پژوهشی تفکراتی آرزومندانه هستند. از دید او، تفسیر عصر یخی نتیجهٔ یک رویکرد «نگاه دقیق» است که منجر به حدس و گمان‌هایی دربارهٔ طبیعت نقاشی‌ها می‌شود.

«فرناندو اوربینا» (Fernando Urbina) و «خورخه پنیا» (Jorge Peña)، باستان‌شناسان دانشگاه ملی کلمبیا نیز ریشهٔ عصر یخی این نقاشی‌ها را رد می‌کنند. آن‌ها در مقاله‌ای سال ۲۰۱۶ استدلال می‌کنند که بسیاری از صحنه‌های سایت لا لیندوسا احتمالا حیواناتی را نشان می‌دهند که اروپایی‌ها وارد آمریکای جنوبی کردند. در نتیجه این نقاشی‌ها تنها چند قرن عمر دارند. همچنین دکتر مالوتکی عقیده دارد که کیفیت فوق‌العادهٔ این نقاشی‌های سنگی، علی‌رغم این که در معرض عناصر محیطی بوده‌اند، نشان از قدمت کم آن‌ها دارد.

به گفتهٔ دکتر اوربینا، در چند ماه آینده و زمانی که تخمین عمر این نقاشی‌ها کامل شود، این اختلافات حل خواهند شد.

یکی از جالب‌ترین نقاشی‌ها در لا لیندوسا یک حیوان تنومند را نشان می‌دهد که فرزند کوچکش را با خود می‌کشد. دکتر ایریارته و تیمش با اشاره به پیکربندی و پنجه‌های متمایز این نقاشی، باور دارند که این دو جانور یک تنبل زمینی غول‌پیکر و فرزندش هستند.

«مایکل زیگلر» (Michael Ziegler)، دانشجوی دکتری انستیتوی علوم تاریخ انسانی ماکس پلانک و یکی از نویسندگان مقاله اصلی، می‌گوید: «این حیوان از لحاظ تکرار و شکل آناتومیک با دیگر نقاشی‌ها تفاوت زیادی دارد.» او همچنین اضافه می‌کند که این نقاشی شواهد بالقوه‌ای از فعل و انفعالات بین انسان‌ها و جانوران غول‌پیکر عصر یخی ارائه می‌دهد.

پژوهشگران گونه‌های منقرض شدهٔ احتمالی دیگری را نیز در نقاشی‌ها شناسایی کرده‌اند؛ از جمله خویشاوندان فیل‌ها، شترها، اسب‌ها و پستانداران سم‌دار عجیبی از خانوادهٔ نرم‌پاشنگان (Litopterna).

جایی که تیم دکتر ایریارته تنبل‌های زمینی غول‌پیکر و اسب‌های دوران پلیستوسن را می‌بیند، دکتر اوربینا و دکتر پنیا اسب‌ها و کَپی‌باراهای مدرن را مشاهده می‌کنند. دکتر مالوتکی می‌گوید نقاشی‌ که تیم دکتر ایریارته باور دارد خویشاوندان احتمالی فیل‌ها (گوه‌ددها - Gomphotheres) را نشان می‌دهد، «مطلقا هیچ شباهتی» به این حیوانات منقرض شده ندارد.

دکتر ایریارته و همکارانش این نقدها را با اشاره به شواهد باستان‌شناسی و انسان‌شناسی مبنی بر همزیستی انسان‌ها و برخی از این جانوران غول‌پیکر عصر یخی (پیش از انقراض‌شان) پاسخ می‌دهند. آن‌ها همچنین اشاره می‌کنند که اُخرا در رسوباتی که در اواخر عصر یخی در لا لیندوسا انباشته شده‌اند، یافته شده است؛ یعنی نقاشی‌های سنگی می‌توانند چنین قدمتی داشته باشند.

دکتر ایریارته می‌گوید: «ما کاملا مطمئنیم که این نقاشی‌ها بسیار قدیمی هستند.»

جانوران غول‌پیکر منقرض شده پیش‌تر در نقاشی‌های سنگی مکان‌های دیگر دنیا شناسایی شده‌اند، اما بار اثبات بسیار زیاد است و این تفسیرها قطعیت کمی دارند.

«پل تاکون» (Paul Tacon)، استاد باستان‌شناسی و انسان‌شناسی در دانشگاه گریفیت استرالیا می‌گوید: «تفسیر تصاویر نقاشی‌های سنگی همواره موضوع بحث است، مخصوصا زمانی که ادعا شود این نقاشی‌ها حیوانات منقرض‌شده را نشان می‌دهند.»

او اضافه می‌کند: «در این مورد استدلال قدرتمندی وجود دارد که با استفاده از شواهد مستقل از این ادعا حمایت می‌کند که برخی از نقاشی‌های به‌جا مانده در آمازون کلمبیا متعلق به جانوران غول‌پیکر منقرض شدهٔ اواخر پلیستوسن تا اوایل هولوسن است. چالش بعدی این است که عمر این نقاشی‌ها به صورت علمی تعیین و این ادعا تایید یا رد شود.»