با قویترین بمب‌های اتمی جهان آشنا شوید؛ از Mk-14 تا تزار غول‌پیکر

در طول تاریخ به خصوص در دوره جنگ سرد بمب‌های هسته‌ای زیادی ساخته شدند که اکثر آن‌ها ساخت آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی بودند. در این مطلب می‌خواهیم نگاهی به قویترین بمب های اتمی جهان بیندازیم که نمونه مرگبار اما به شدت ضعیف‌تر آن‌ها در هیروشیما و ناگازاکی ژاپن استفاده شده بود.

قویترین بمب های اتمی جهان

در ادامه قویترین بمب های اتمی دنیا را به شما معرفی می‌کنیم.

10. بمب اتمی Mk-14 با 6.9 مگاتن

بمب هسته‌ای «مارک 14» (که با نام Mk-14 یا TX-14 هم شناخته می‌شود) یک بمب هیدروژنی آمریکایی بود که در دهه 1950 طراحی شد و اولین بمب هیدروژنی با سوخت جامد در دنیا محسوب می‌شد. آمریکا تا سال 1954 فقط پنج عدد از این بمب‌ها را ساخت و آن‌ها را در آوریل همان سال در طول آزمایش‌های هسته‌ای «کسل یونیون» به آزمایش گذاشت.

این بمب طویل 5.4 متری از ایزوتوپ غیر-رادیواکتیو لیتیوم استفاده می‌کرد و طوری طراحی شده بود که توسط بمب‌افکن‌های B-36 و B-47 حمل شود، چون 14 هزار کیلوگرم وزن داشت. این بمب با چتر نجات به زمین می‌آمد و سرعت خود را کاهش دهد. مارک 14 در طول آزمایش هسته‌ای کسل یونیون موفق عمل کرد و قدرت انفجار آن 6.9 مگاتن بود.

مارک 14 از نظر اندازه تقریبا 328 برابر قوی‌تر از بمب هسته‌ای استفاده شده در ناگازاکی در سال 1945 بود. با این حال، Mk-14 در دنباله همان سال بازنشسته شد، چون 5 مگاتن از قدرت خود را از واکنش شکافت هسته‌ای به دست می‌آورد و به خاطر حجم بالای تابشی که بر جای می‌گذاشت، بسیار «کثیف» توصیف می‌شد. در نتیجه، هر پنج بمب Mk-14 بازیافت شدند و در سال 1956 بمب بزرگ‌تر و کارآمدتری را ساختند که Mk-17 نام گرفت.

9. بمب هسته‌ای Mk-16 با 7 مگاتن

بمب اتمی «مارک 16» (که با نام Mk-16 و TX-16 یا EC-16 هم شناخته می‌شود) یک بمب هیدروژنی بر پایه بمب «ایوی مایک» بود. این سلاح تنها بمب گرماهسته‌ای محسوب می‌شود که از سوخت دوتریوم سرد استفاده می‌کرد. مارک 16 به دلیل تعداد بالای محفظه‌های خلاء که در اثر این نوع سوخت به آن‌ها نیاز داشت، فوق‌العاده بزرگ بود. طول این بمب 7.6 متر و وزن آن 19 هزار کیلوگرم بود. در نتیجه، فقط یک مدل خاص از بمب‌افکن B-36 می‌توانست این سلاح را حمل کند.

اگرچه این بمب‌ها در ژانویه 1954 ساخته شدند، اما به خاطر موفقیت در آزمایش سلاح‌های هسته‌ای سوخت جامد، در آوریل همان سال از رده کنار رفتند. آزمایش Mk-16 قرار بود در خلل «عملیات کسل» انجام شود، اما موفقیت بمب میگو یا «شریمپ» باعث شد مارک 16 از نگاه ارتش آمریکا بیفتد.

با این حال، Mk-16 با قدرت 7 تا 8 مگاتنی در رده قویترین بمب های اتمی جهان قرار گرفت. این سلاح حدود 333 بار قوی‌تر از بمب «مرد چاق» بود که در ناگازاکی استفاده شد.

8. بمب اتمی B53 یا Mk-15 با 9 مگاتن

بمب B53 (یا «مارک 53») یک بمب هیدروژنی سنگرشکن بود که در دهه 1960 توسط ارتش آمریکا ساخته شد. این بمب قدرتمند اولین بمبی بود که در واکنش به بمب‌های سنگرشکن شوروی در طول دوران جنگ سرد طراحی شد. B53 می‌توانست زمین پیرامون خود را نابود کند و به مراکز زیرزمینی آسیب برساند. ایالات متحده می‌خواست با این بمب در صورت وقوع جنگ هسته‌ای دست بالا را داشته باشد.

هرچند مارک 53 نسبت به بمب‌های هسته‌ای دهه 1950 بسیار کوچک‌تر بود (3.6 متر با وزن 4 هزار کیلوگرم)، ولی قدرت آن به 9 مگاتن می‌رسید. این سلاح می‌توانست همه سازه‌های شعاع 14.4 کیلومتری خود را از بین ببرد و حدود 32 کیلومتر را بسوزاند. محققان تخمین می‌زدند که این بمب اتمی بتواند تا فاصله 3.6 کیلومتری تلفات 90 درصدی به همراه داشته باشد.

در مجموع، در دهه 1960 بیش از 340 بمب B53 ساخته شد و 50 عدد از آن‌ها به پروژه‌های تایتان منتقل شد. در نهایت، آخرین بمب‌های B53 در سال 2011 متلاشی شدند، چون نگرانی‌های زیادی درباره امنیت و نگهداری از آن‌ها به وجود آمده بود.

7. بمب هسته‌ای Mk-36 با 10 مگاتن

بمب اتمی Mk-36 یا «مارک 36» یکی از قویترین بمب های اتمی جهان بود که اولین بار در دهه 1950 تولید شد. مارک 36 با استفاده از یک سیستم گداخت چند مرحله‌ای که مشابه Mk-21 بود، اولین سلاح هسته‌ای خشک محسوب می‌شد که توسط دولت آمریکا آزمایش شد.

بمب Mk-36 با اندازه 3.8 متر و وزن تقریبی 8 هزار کیلوگرم قدرتی معادل 10 مگاتن را ارائه می‌کرد. این بمب با دو چتر نجات مجزا طوری طراحی شده بود که به آرامی با چتر نجات فرود بیاید و به بمب‌افکن اجازه گریز از منطقه را بدهد. ایالات متحده در مجموع بیش از 940 مارک 36 ساخت که از دو نوع Y1 و Y2 بودند. ولی این سلاح هسته‌ای هم در سال 1962 بازنشسته شد و جای خود را با بمب قوی‌تری به نام B41 داد.

6. بمب هیدروژنی «ایوی مایک» با 10.4 مگاتن

بمب اتمی ایوی مایک یک بمب گرماهسته‌ای بود که اولین بار در تاریخ 1 نوامبر 1952 در منطقه آب‌سنگ حلقوی انوتاک آمریکا آزمایش شد. این بمب که توسط «ریچارد گاروین» ساخته شده بود، با اندازه 6.19 متر و وزن 82 هزار کیلوگرم فوق‌العاده قدرتمند بود و توانش به 10.4 مگاتن می‌رسید. ایوی مایک پس از انفجار گلوله آتشینی به شعاع 3.3 کیلومتر ایجاد کرد.

انفجار این بمب چنان قوی و مهیب بود که ابر قارچی آن را طی کمتر از 90 ثانیه تا ارتفاع 17 هزار متری بالا برد. زباله‌های رادیواکتیو این انفجار تا فاصله تقریبا 56 کیلومتری گسترش یافت و ریزش رادیواکتیو آن تا ماه‌ها باقی ماند. این انفجار دو عنصر جدید موسوم به اینشتینیوم و فرمیوم را در محل آزمایش به وجود آورد. این عناصر تحت تاثیر تراکم بالای شار نوترونی ایجاد شدند. ایوی مایک از نظر قدرت انفجار 472 برابر مرد چاق تخمین زده می‌شود.

5. بمب اتمی Mk-24/B-24 با 10 تا 15 مگاتن

بمب Mk-24 که با نام B-24 یا «مارک 24» هم شناخته می‌شود، یک سلاح گرماهسته‌ای غول‌پیکر بود که در حوالی سال‌های 1954 و 1955 توسط ارتش آمریکا ساخته شد. در کمتر از یک سال، حدود 105 عدد از این بمب بر پایه آزمایش سری بمب‌های «کسل یانکی» به وجود آمد.

مارک 24 به‌عنوان سومین بمب هسته‌ای بزرگ دنیا (از نظر ابعاد) 7.5 متر طول و 19 هزار کیلوگرم وزن داشت. این بمب هرگز رسما توسط دولت آمریکا آزمایش نشد، اما محققان باور داشتند که قدرت آن بین 10 تا 15 مگاتن است، چون کسل یانکی در آزمایش‌ها به قدرت 13.5 مگاتن رسیده بود. به همین خاطر، یک چتر نجات 20 متری برای آن طراحی شده بود تا سرعت فرود Mk-24 را پایین بیاورد.

اگرچه این بمب خیلی زود پس از توسعه بازنشسته شد، ولی بدنه یک مارک 24 حالا در موزه «کسل ایر» در کالیفرنیا برای نمایش قرار داده شده است.

4. بمب هسته‌ای Mk-17 با 10 تا 15 مگاتن

بمب اتمی «مارک 17» اولین بمب هیدروژنی بود که توسط ارتش آمریکا در سال 1954 به تولید انبوه رسید. این بمب در سال 1957 از رده کنار رفت چون بمب‌های بهینه‌تری در دست توسعه قرار داشتند، اما Mk-17 یکی از قویترین بمب های اتمی جهان محسوب می‌شد و قدرت آن نزدیک به 15 مگاتن بود.

بمب Mk-17 به اندازه و وزن خود معروف بود. طول این بمب 7.52 متر و وزنش به 18,800 کیلوگرم می‌رسید. آمریکا در مجموع 200 بمب از مدل Mk-17 و چند بمب‌افکن سفارشی B-36 ساخت تا بتوانند این سلاح را حمل کنند.

مارک 17 مانند بسیاری از بمب‌های این فهرست با چتر نجات 20 متری طراحی شده بود تا فرود آرامی داشته باشد و به بمب‌افکن مهلت فرار از شعاع انفجار را بدهد. همان‌طور که گفتیم، این بمب خیلی زود از رده خارج شد اما پنج نمونه از بدنه Mk-17 حالا در موزه‌های نیروهای هوایی آمریکا از جمله در کالیفرنیا و نیومکزیکو به نمایش گذاشته شده است.

3. بمب اتمی TX-21 یا میگو با 14.8 مگاتن

بمب هسته‌ای TX-21 که با نام بمب گرماهسته‌ای «شریمپ» یا میگو (یا «کسل براوو») شناخته می‌شود، اولین بار در تاریخ 1 مارس 1954 در آب‌سنگ حلقوی بیکینی در جزایر مارشال آمریکا آزمایش شد. طول این بمب بیش از 4.5 متر و وزن آن نزدیک به 10 هزار کیلوگرم بود. TX-21 اولین بار به عنوان یک سلاح 6 مگاتنی طراحی شد که برای سوخت شکافت خود از دوترید لیتیوم استفاده می‌کرد.

با این حال، با توجه به خطاهایی که در خلال طراحی این بمب در آزمایشگاه ملی لوس آلاموس به وجود آمد، انفجار آزمایشی شریمپ قدرتی تقریبا سه برابر بیشتر معادل 15 مگاتن ایجاد کرد تا حدود 1000 بار قوی‌تر از بمب اتمی مورد استفاده در جنگ جهانی دوم باشد. این سلاح اتمی ظرف چند ثانیه پس از انفجار گلوله آتشینی به اندازه 7.2 کیلومتر را به وجود آورد که از فاصله 400 کیلومتری قابل مشاهده بود.

ارتفاع ابر قارچی این انفجار طی کمتر از یک دقیقه به 14 هزار متر رسید و 11 کیلومتر طول داشت. آلودگی رادیواکتیو این انفجار محیطی به مساحت 11 هزار کیلومتر مربع را در اقیانوس آرام بسط داده بود. به‌علاوه، به‌خاطر شدت بادهایی که در زمان آزمایش وجود داشت، مواد رادیواکتیو تا چند هفته بعد در جنوب شرق آسیا، استرالیا، اروپا و جنوب غرب آمریکا هم مشاهده شد. ریزش رادیواکتیو این انفجار که پیش‌بینی نشده بود، بیماری‌های مختلفی از جمله حالت تهوع، ریزش مو، اسهال، ضایعات پوستی و استفراغ را به وجود آورد.

با وجود این که TX-21 بزرگ‌ترین بمب اتمی ارتش آمریکا نبود، ولی بزرگ‌ترین آزمایش هسته‌ای تاریخ ایالات متحده به حساب می‌آید.

2. بمب هسته‌ای B41 با 25 مگاتن

بمب اتمی B41 که با نام Mk-41 هم شناخته می‌شود، یک سلاح گرماهسته‌ای سه مرحله‌ای بود که در اوایل دهه 1960 توسط آمریکا ساخته شد. این بمب قدرتمندترین بمب تاریخ آمریکاست که توان تخریبی آن به 25 مگاتن می‌رسد. B41 از دوتریوم-تریتیوم و دوترید غنی‌شده با لیتیوم-6 برای سوخت استفاده می‌کرد و به همین سبب توانست به یکی از قویترین بمب های اتمی جهان تبدیل شود.

بمب B41 با اندازه 3.76 متر و وزن بیش از 4800 کیلوگرم، طراحی شده بود تا با بمب‌افکن استراتوفورترس B-52 و استراتوجت B-47 با یا بدون چتر نجات حمل شود. ایالات متحده در حوالی سال‌های 1960 تا 1962 تقریبا 500 عدد از این بمب غول‌پیکر تولید کرد و بعد در ژوئیه سال 1976 آن را بازنشسته کرد تا B53 را به کار بگیرد.

با وجود این که اندازه Mk-41 کوچک‌تر از اکثر بمب‌های موجود در این فهرست بود، محققان تخمین می‌زنند که این سلاح کارآمدترین بمب گرماهسته‌ای تاریخ بود که نسبت به وزنش می‌توانست بیشترین قدرت تخریبی را ارائه کند. B41 از نظر قدرت و توانایی انهدام حدود 1136 برابر از بمب مورد استفاده در ژاپن قوی‌تر بود.

1. بمب تزار با 50 مگاتن

بمب هیدروژنی RDS-220 موسوم به تزار در رده‌بندی قویترین بمب های اتمی جهان در جایگاه اول قرار می‌گیرد. اتحاد جماهیر شوروی این بمب را در تاریخ 30 اکتبر 1961 در جزیره نوایا زملیا آزمایش کرد. تزار 27 هزار کیلوگرمی با بمب‌افکن Tu-95V حمل شد و اندازه آن 8 در 2.4 متر بود.

شوروی با توجه به اندازه بسیار بزرگ و قدرت تخریب بالای این بمب، یک چتر نجات ویژه برای آن تهیه کرد تا تزار به آرامی به زمین برسد و بمب‌افکن فرصت کافی برای حداقل 45 کیلومتر دورتر شدن را داشته باشد. با این حال، گفته می‌شود که دانشمندان این کشور شانس زنده ماندن خدمه پرواز را فقط 50 درصد در نظر گرفته بودند و البته این اتفاق به اطلاع آن‌ها نرسیده بود.

بمب اتمی تزار ساعت 11:32 شب به وقت محلی از ارتفاع 10,500 متری رها و تقریبا در ارتفاع 4000 هزار متری از سطح زمین منفجر شد. موج انفجار این بمب چنان سهمگین بود که اثر آن 200 کیلومتر آن طرف‌تر در هواپیمایی که برای نظارت در منطقه حاضر شده بود، احساس شد. برخی محققان تخمین می‌زنند که قدرت این انفجار 58.6 مگاتن بود.

خدمه پرواز Tu-95V از انفجار جان سالم به در بردند، اما موج انفجار 114 کیلومتر آن طرف‌تر به هواپیمای آن‌ها برخورد کرد و نزدیک بود باعث سقوطشان شود. یکی از هواپیماهای آمریکا موسوم به KC-135R که در زمان آزمایش در آن نزدیکی قرار داشت، تحت تاثیر موج انفجار قرار گرفت و نزدیک بود خلبان آن جان خود را از دست بدهد.

انفجار بمب تزار که قرار بود یک آزمایش مخفیانه باشد، از 1000 کیلومتر دورتر قابل مشاهده بود و گلوله آتشینی به طول 8 کیلومتر و ابر قارچی بزرگی به ارتفاع 67 کیلومتر (هفت برابر ارتفاع قله اورست) به وجود آورد که تا مزوسفر جو زمین بالا رفت. پژوهشگران می‌گویند موج شوک این بمب تا 900 کیلومتر دورتر حس و باعث شکستن شیشه پنجره‌ها در نروژ و فنلاند شده بود. حرارت انفجار هم چنان زیاد بود که می‌توانست تا فاصله 100 کیلومتری سوختگی درجه سه ایجاد کند.

علی‌رغم قدرت فوق‌العاده زیاد بمب تزار، دانشمندان شوروی در واقع با ایجاد تغییراتی توان این بمب را پایین آورده بودند. RDS-220 در ابتدا قدرتی در حدود 100 مگاتن داشت، اما دانشمندان از ترس تخریب‌های اتمی و مرگ خدمه پرواز، قدرت این سلاح را کم کردند. با این حال، تزار همچنان مرگبارترین و ویرانگرترین بمب اتمی تاریخ محسوب می‌شود.