کشف کانال‌های کوچک در جمجمه که می‌توانند نقش مهمی در حفظ ایمنی مغز ایفا کنند

محققان مجموعه‌ای از مجاری ریز را در جمجمه موش‌ها و انسان‌ها یافته‌اند که این گذرگاه‌های کوچک (حداقل در موش‌ها) نمایانگر منبعی غیرمنتظره از سیستم ایمنی مغز هستند.

تا پیش از این دانشمندان فرض می‌کردند ارتباط سیستم ایمنی بدن با مغز از طریق دور زدن یک نوع دروازه گمرکی اعصاب یا به بیان دقیق‌تر مانعی که مجاری خونی را از بافت حساس اعصاب جدا نگاه می‌دارد، صورت می‌گیرد.

حال با تحقیقات جدید مشخص شده که سیستم ایمنی بدن نیازی به چرخاندن لقمه دور سر خود ندارد و سلول‌های ایمنی درون جمجمه ظاهرا راه دسترسی بسیار مستقیم‌تری دارند.

همچنین اکنون به نظر می‌رسد این راه مخفی مانند یک خیابان دو طرفه رفتار می‌کند. زیرا نه تنها سلول‌های ایمنی از طریق این مجاری در مغز جریان پیدا می‌کنند بلکه مایع مغزی نخاعی نیز می‌تواند به وسیله آن در جمجمه جاری شود.

عملکرد این مجاری جمجمه چگونه است؟

بنابر گزارشات، دانشمندان عملکرد این ساختار را به pit stop یا همان چال مکانیک‌ها تشبیه می‌کنند. در این حالت همزمان با جریان یافتن مایع مغزی نخاعی در مجاری جمجمه، تهدیدات احتمالی با دقت از سوی سلول‌های مغز استخوان مورد مشاهده قرار می‌گیرند.

در ادامه اگر یک پاتوژن (عامل بیماری‌زا) شناسایی شود، مغز استخوان برای تولید سلول‌های ایمنی جهت مبارزه با پاتوژن مذکور وارد عمل می‌شود. گفتنی است که تزریق ردیاب فلورسانس (شبتاب) در مایع مغزی نخاعی موش به وضوح حرکت این مایع از مجاری‌ جمجمه به مغز استخوان را نشان می‌دهد. (تصویر پایین)

دانشمندان در آزمایشات خود با تزریق باکتری مننژیت به موش‌ها و ایجاد تورم در غشای مغز، مشاهده کردند که عفونت درون مایع مغزی نخاعی به گردش در‌می‌آید، سپس باکتری‌ها و مایع از طریق مجاری ریز جمجمه به مغز هجوم آوردند و سیستم ایمنی را به کار انداختند.

تنها یک ساعت پس از انجام این آزمایش 99 درصد سلولهای بنیادین در مغز استخوان جمجمه به آنتی‌بادی متصل شده بودند و به عبارت دیگر فرایند درمان آغاز شده بود. در حقیقت مغز از طریق این سیستم مجاری درخواست کمک کرده بود.

در پایان باید گفت که با پیشرفت در مطالعه این بخش از سیستم ایمنی مغز می‌توان به مقابله با بیماری‌هایی نظیر زوال عقل یا آلزایمر پرداخت، هر چند که پیش از آن دانشمندان به تحقیقات بیشتر روی نمونه‌های انسانی نیاز دارند.

البته دانشمندان همین حالا نیز با انجام میکرو سی‌تی اسکن، مجاری کوچک مشابهی را در جمجمه انسان مشاهده کرده‌اند که هر یک حدود 1.5 میلی‌متر قطر دارند، اما اینکه مجاری جمجمه انسان‌ها و موش‌ها عملکردی یکسان داشته باشند، همچنان نامشخص و نیازمند پژوهش‌های بیشتر است.