هرآنچه باید درباره بیماری آبله میمون بدانید

بیماری آبله میمون در این چند روز سر و صدای زیادی به پا کرده و به تازگی موارد ابتلا از آن در اروپا، ایالات متحده، کانادا و استرالیا دیده شده است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز دو روز پیش درباره این بیماری هشدار داد که هرگونه علائم مرتبط با این بیماری را به مراکز بهداشتی و متخصصان مربوطه گزارش کنند. با این حال، باید گفت که این بیماری به آسانی درمان می‌شود و حتی خفیف‌تر از آبله است.

آبله میمون چیست و از کجا آمده است؟

آبله میمون (Monkeypox) یک بیماری ویروسی است که از جانوران به انسان منتقل می‌شود و علائمی بسیار مشابه به آبله (Smallpox) در بیمار ایجاد می‌کند. با این حال، سازمان جهانی بهداشت نیز اعلام کرد که این بیماری خفیف‌تر از آبله است و با داروهای آبله به راحتی و حتی سریع‌تر درمان می‌شود.

پس از ریشه کن شدن بیماری آبله در سال ۱۹۸۰ میلادی/۱۳۵۹ خورشیدی و توقف واکسیناسیون آن، بیماری آبله میمون در بین مجامع عمومی ظاهر شد. این بیماری یکی از مهم‌ترین ارتوپاکس‌ویروس (orthopoxvirus) است و معمولا در آفریقای مرکزی و غربی و در نزدیکی جنگل‌های استوایی دیده می‌شود. اما اخیرا این بیماری به طور گسترده‌ای در شهرها شیوع پیدا کرده و جوندگان و نخستی‌های غیرانسانی میزبان این بیماری هستند.

عامل بیماری‌زای آبله میمون

ویروس آبله میمون دی‌ان‌ای دو رشته‌ای دارد و به سرده ارتوپاکس‌ویروس و خانواده پاکس‌ویریدا (Poxviridae) تعلق دارد. این ویروس دو شاخه قابل توجه آفریقای مرکزی - یا حوضه کنگو - و آفریقای غربی دارد. با توجه به داده‌های تاریخی این بیماری، شاخه آفریقای مرکزی بیماری سخت‌تری دارد و راحت‌تر منتقل می‌شود.

چه جانورانی میزبان بیماری آبله میمون هستند؟

تا امروز گونه‌های جانوری متفاوتی شناخته شده‌اند که ویروس آبله میمون را منتقل می‌کنند. سنجاب طنابی، سنجاب درختی، موش کیسه‌ای گامبیایی، موش زمستان‌خواب، نخستی‌های غیرانسانی و گونه‌های دیگر میزبان این ویروس هستند. این ویروس همچنان ناشناخته است و برای شناخت بیشتر آن به انجام مطالعات بیشتری نیاز است.

همه‌گیری‌های آبله میمون

آبله میمون برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی/۱۳۴۹ خورشیدی در جمهوری کنگو دیده شد. مورد ابتلا پسری ۹ ساله بود و این بیماری در جایی دیده شد که دو سال قبل از آن آبله  به تازگی ریشه‌کن شده بود.

از آن زمان تا امروز، بیشتر موارد ابتلا در جنگل‌های استوایی و مناطق خارج از شهرها، به خصوص در جمهوری کنگو گزارش می‌شود. به علاوه، موارد ابتلای انسانی از آن زمان روز به روز افزایش پیدا کرده است و بیشتر در آفریقای مرکزی و غربی دیده می‌شود.

از سال ۱۹۷۰ میلادی/۱۳۴۹ خورشیدی، موارد ابتلای انسانی به آبله میمون در ۱۱ کشور آفریقایی از جمله جمهوری کنگو، گابن، ساحل عاج، لیبی، نیجریه، سیرالئون، کامرون، آفریقای مرکزی و بنین گزارش شده است.

در سال ۱۹۹۶ میلادی/۱۳۷۵ خورشیدی همه‌گیری آبله میمون در کنگو به وجود آمد که نرخ مرگ و میر کمتری داشت، اما این ویروس نرخ حمله بیشتری به بدن داشت. از سال ۲۰۱۷ میلادی/۱۳۹۶ خورشیدی، نیجریه نیز همه‌گیری گسترده‌ای را تجربه می‌کند و تا کنون ۵۰۰ مورد مشکوک و ۲۰۰ مورد ابتلا گزارش شده است که نرخ مرگ و میر آن سه درصد است.

با اینکه این بیماری بیشتر در آفریقای مرکزی و غربی دیده می‌شود، آبله میمون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند تمام دنیا را تحت تاثیر قرار دهد. در سال ۲۰۰۳ میلادی/۱۳۸۲ خورشیدی، اولین همه‌گیری آبله میمون در خارج از آفریقا و در ایالات متحده آمریکا رخ داد که عامل انتقال آن مرتبط با سنجاب‌های مرغزار خانگی بود که با موش‌های کیسه‌ای گامبیایی و موش‌های زمستان‌خواب از کشور غنا به آمریکا وارد شدند. این همه‌گیری منجر به ۷۰ مورد ابتلا در ایالات متحده شد.

آبله میمون در دفعات بسیاری به فلسطین اشغالی، بریتانیا، سنگاپور و ایالات متحده آمریکا با مسافرانی از نیجریه منتقل شده است. از ۲۶ اردیبهشت‌ماه امسال نیز این بیماری در بسیاری از کشورهای دیگر دیده شده است. در حال حاضر، مطالعاتی در دست انجام است تا ساختار این ویروس، منشا ابتلا به آن و الگوی انتقال آبله میمون را بهتر شناخته شود.

آبله میمون چگونه منتقل می‌شود؟

بیماری آبله میمون می‌تواند با تماس مستقیم با خون، مایعات بدنی یا مخاط جانور مبتلا به انسان منتقل شود. شواهدی در آفریقا نشان می‌دهد که این بیماری با سنجاب طنابی، سنجاب درختی، موش کیسه‌ای گامبیایی، موش زمستان‌خواب، نخستی‌های غیرانسانی و سایر گونه‌های دیگر منتقل می‌شود. همچنان منشاء این بیماری ناشناخته است، اما پژوهشگران احتمال می‌دهند که جوندگان منشاء بیماری آبله میمون باشند.

یکی دیگر از راه‌های انتقال این بیماری با خوردن گوشت کم طبخ شده جانور بیمار است و افرادی که در نزدیکی و داخل مناطق جنگلی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به آبله میمون با جانوران مبتلا هستند.

آبله میمون با تماس نزدیک به اشیای آلوده، ترشحات ریوی فرد مبتلا و تماس پوستی با او نیز منتقل می‌شود. انتقال این بیماری با قطره‌های ترشحات ریوی معمولا به تماس طولانی مدت و رو در رو نیاز دارد که متخصصان سلامت، خانواده‌ها و سایر اطرافیان نزدیک به فرد را در خطر بیشتری قرار می‌دهد.

تا امروز زنجیره ابتلا به آبله میمون افزایش یافته و طولانی‌ترین زنجیره ابتلا به ۹ نفر ابتلای فرد به فرد رسیده است. چنین چیزی احتمالا به دلیل کاهش ایمنی جمعی با توقف واکسیناسیون آبله در سراسر جهان است.

همچنین، آبله میمون می‌تواند از مادر به جنین و نوزاد نیز منتقل شود. انتقال این بیماری به جنین می‌تواند در نوزاد آبله میمون مادرزادی ایجاد کند. تاکنون به خوبی مشخص است که این بیماری با تماس نزدیک فیزیکی منتقل می‌شود، اما همچنان انتقال آن از ارتباط جنسی نامعلوم است و هنوز باید مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود.

علائم ابتلا به بیماری آبله میمون چیست؟

دوران نهفتگی آبله میمون، یعنی از زمان ابتلا تا بروز علائم حدود ۶ تا ۱۳ روز است که می‌تواند بین ۵ تا ۲۱ روز نیز طول بکشد. ابتلا به این بیماری به دو دوره تقسیم می‌شود:

•  دوره هجوم ویروس به بدن که معمولا از روز اول تا پنجم ابتلا به ویروس خود را نشان می‌دهد، با تب، سردرد شدید، التهاب غدد لنفاوی، کمردرد، درد عضلانی و خستگی شدید همراه است. التهاب غدد لنفاوی یکی از مهم‌ترین علائم ابتلا به آبله میمون است که زودتر از سایر بیماری‌ها خود را نشان می‌دهد.
• التهاب پوستی این بیماری یک تا سه روز پس از بروز تب در بیمار ایجاد می‌شود. جوش‌های پوستی آبله میمون معمولا روی صورت و سایر اندام دیگر متمرکز می‌شود و روی بدن بیمار کمتر ظاهر می‌شود. این جوش‌ها در ۹۵ درصد موارد ابتلا روی صورت، در ۷۵ درصد موارد کف دست و بین انگشتان پا، در ۷۰ درصد موارد غشای دهانی، در ۳۰ درصد موارد روی اندام تناسلی و ۲۰ درصد موارد در چشم ایجاد می‌شوند.

آبله میمون یک بیماری است که در بیشتر اوقات فرد مبتلا را محدود می‌کند و علائم آن بین دو تا چهار هفته در بدن باقی می‌ماند. موارد ابتلای شدید بیشتر در کودکان دیده می‌شود و شدت آن با نوع ابتلا و سلامت بدن فرد در ارتباط است.

درمان بیماری آبله میمون چیست؟

روش‌های درمانی بالینی برای آبله میمون باید تحت نظر متخصصان انجام شود و تا پایان علائم بیماری، کنترل عوارض آن و جلوگیری از مشکلات آینده در فرد ادامه داشته باشد. بیماران باید مایعات و غذای کافی مصرف کنند تا وضعیت سطح مواد مغذی در بدن آن‌ها پایدار بماند. داروی آنتی‌ویروس «تکوویریمات» (Tecovirimat) اولین بار برای درمان آبله تجویز شد و حالا امسال مجوز درمان آبله میمون را از سمت انجمن طب اروپا (EMA - European Medical Association) دریافت کرد.

قابل تذکر است که تکنوویریمات برای درمان آبله میمون باید تحت نظارت پزشک انجام شود و داده‌های بالینی آن برای مطالعات آینده ثبت شود.

آیا بیماری آبله میمون واکسن دارد؟

طبق مطالعاتی که انجام شده، به نظر می‌رسد که واکسن‌های آبله تا ۸۵ درصد در جلوگیری از ابتلا به آبله میمون موفق بوده‌اند. به همین دلیل افرادی که واکسیناسیون اولیه آبله را دریافت کرده‌اند، در معرض خطر کمتری قرار دارند. اگر فردی واکسن آبله دریافت کرده باشد، زخمی روی بازوی بالایی خود دارد که نشانه آبله‌کوبی است.

متاسفانه در حال حاضر واکسن‌های اولیه آبله در دسترس عموم قرار ندارد و فقط پرسنل آزمایشگاه‌ها و پزشکان و متخصصان سلامت آن را دریافت می‌کنند تا در برابر ابتلا به ارتوپاکس‌ویروس مقاوم باشند. در سال ۲۰۱۹ میلادی/۱۳۹۸ خورشیدی واکسن جدیدتری برای جلوگیری از ابتلا به آبله میمون تایید شد. این واکسن با دریافت دو دوز کامل می‌شود و هنوز به تعداد بسیار محدودی تولید شده است.

چگونه از ابتلا به آبله میمون جلوگیری کنیم؟

با آگاهی بخشی درباره عوامل ابتلا به آبله میمون و افزایش آگاهی عمومی درباره روش‌های جلوگیری از ابتلا به آن استراتژی اصلی سازمان جهانی بهداشت برای کاهش ابتلا به این بیماری است. در حال حاضر مطالعاتی انجام می‌شود که تاثیر واکسیناسیون در کنترل آبله میمون را بررسی می‌کند.

کاهش خطر ابتلای فرد به فرد

سع یکنید در زمان همه‌گیری آبله میمون انسانی از ارتباط مستقیم با افراد آلوده خودداری کنید. با این وجود، متخصصان حوزه سلامت، افراد خانواده و افراد نزدیک فرد مبتلا در خطر بیشتری قرار دارند. پزشکان، پرستاران و سایر کارکنان حوزه سلامت باید حتما اقدامات بهداشتی کنترل بیماری‌های عفونی را رعایت کنند. سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد می‌کند که بهتر است افرادی که قبلا واکسن آبله را دریافت کرده‌اند، از بیماران نگهداری کنند.

کاهش ابتلا از جانوران به انسان

مدت‌هاست که بیشتر بیماری‌های عفونی در ابتدا از جانوران به انسان منتقل شده است. اگر همه‌گیری آبله میمون رخ داد، سعی کنید از تماس محافظت نشده با حیوانات وحشی، به خصوص حیوانات بیمار یا مرده جلوگیری کنید و به گوشت، خون و سایر اندام آن‌ها دست نزنید. همچنین، تمام خوراکی‌هایی که با گوشت تهیه می‌شوند باید قبل از مصرف به خوبی پخته شوند.

آبله میمون و آبله چه ارتباطی با هم دارند؟

شواهد آزمایشگاهی نشان می‌دهد که آبله میمون شباهت زیادی به آبله دارد که مدت‌ها پیش به کمک واکسیناسیون ریشه‌کن شد. آبله راحت‌تر از آبله میمون منتقل می‌شود و نرخ مرگ و میر آن ۳۰ درصد و از آبله میمون بسیار خطرناک‌تر است.

آخرین مورد ابتلا به آبله در سال ۱۹۷۷ میلادی/۱۳۵۶ شمسی گزارش شد و دو سال پس از آن به کمک واکسیناسیون جهانی ریشه‌کن شد. از آنجایی که واکسیناسیون آبله از ابتلا به آبله میمون نیز جلوگیری می‌کند، کسانی که در آفریقای مرکزی و غربی هستند و واکسینه نشده‌اند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

همچنین، از آنجایی که ابتلا به آبله دیگر به صورت طبیعی رخ نمی‌دهد، مراکز درمانی همچنان آماده برخورد با آن هستند. هنوز واکسن‌ها و تست‌های تشخیص‌دهنده جدیدتری برای مبارزه با آبله تولید می‌شود تا در صورت شیوع دوباره آن در سریع‌ترین حالت ممکن جلوی آن گرفته شود.

سوالات متداول درباره آبله میمون