گزارش میدانی: اعلام ممنوعیت واردات آیفون چه بلایی سر بازار موبایل آورد؟

«فروش آیفون توی همین یکی دو روز دو برابر شده.» این اولین جمله‌ای است که پس از وارد شدن به پاساژ چارسو از زبان فروشنده‌ای که کار تخصصی‌اش خرید و فروش آیفون است می‌شنوم. تقریبا تمام فرضیه‌هایم درباره وضعیت بازار پس از اعلام ممنوعیت واردات آیفون و حواشی پس از آن و رفع این ممنوعیت به هم می‌خورد. گرانی عجیب نه تنها تقاضا را کم نکرد، بلکه به شدت بالا برد و اینجا مردمی در صف هستند تا آیفون‌هایی بخرند که تا همین دیروز ۸ تا ۱۰ میلیون تومان ارزان‌تر بودند. نفر روبرویی در صف ۶۲ میلیون برای یک مدل از جدیدترین گوشی‌های آیفون در دو نوبت کارت می‌کشد و نفر بعدی می‌رود جلو و آنقدری شلوغ است که هیچ کس صدای دیگری را نمی‌شنود. در یک کلام باید گفت بازار به هم خورده و هیچ چیز سرجایش نیست!

در یکی دو روز گذشته اخبار عجیب و غریبی درباره ممنوعیت واردات آیفون به گوش رسید و بازار در هر دقیقه نسبت به آن واکنش خاصی داد. صبح یکشنبه، اول خرداد ماه بود که تصاویر ممنوعیت ثبت سفارش جدید موبایل به دست رسانه‌ها رسید و فعالین بازار موبایل در گفتگوهای رسانه‌ای خود اذعان داشتند که عملا واردات آیفون ممنوع شده است. در همان ساعات اولیه، انواع آیفون از فروشگاه‌های اینترنتی حذف شد و بازار نیز شروع به جهش قیمت کرد به طوری که نرخ بعضی مدل‌ها ۱۰ میلیون تومان بیشتر شد.

صف شلوغ خرید آیفون

در بازار آنلاین که خبری از آیفون نبود و تصمیم گرفتیم به بازار سری بزنیم، دو پاساژ چارسو و علاالدین به عنوان دو قطب فروش گوشی موبایل در پایتخت، هدف‌های ما بودند. تقریبا هیچ کس حاضر به مصاحبه رسمی در این مورد نبود و آنهایی هم که در ابتدا ابراز تمایل کردند که اسم و رسم‌شان و نام فروشگاه‌شان در گزارش بیاید، در انتهای صحبت‌های خود پشیمان می‌شوند. اکثر مغازه‌داران باور دارند که وضعیت بهتر می‌شود و چند فروشنده خاص اما تاکید دارند که اوضاع بدتر می‌شود. این صحبت‌ها در زمانی مطرح می‌شود که هنوز خبر آزاد شدن ثبت سفارش جدید نیامده است.

در واقع گزارش میدانی که ما طی چند ساعت از این دو پاساژ گرفتیم همراه با انتشار دو خبر مهم در زمینه گوشی‌های آیفون بود، اخباری که همان لحظه تاثیر خود را در بازار می‌گذاشت و جلوی چشمان من، قیمت‌ها جابجا می‌شد. در میانه صحبت با فروشنده مغازه‌ای که به صورت تخصصی محصولات آیفون می‌فروشد، خبر باز شدن ثبت مسافری گوشی منتشر شد؛ خبری که باعث شد مغازه‌دار دیگر فرصت صحبت نداشته باشد چرا که به قول خودش انبوهی از آیفون و پاسپورت روی دستش باد کرده بود. این فروشنده در اینباره به دیجیاتو گفت: «از دیروز که زمزمه‌های ممنوعیت شنیده شد، قیمت پاسپورت بالا رفت و تعدادی گوشی که هنوز وقت نکرده بودیم رجیستر کنیم را آوردیم که ثبت کنیم. من و چند تن دیگر از کسبه بازار تعداد زیادی گوشی داشتیم که باید ثبت می‌شدند اما پنجره واحد گمرکی بسته بود و نمی‌توانستیم هیچ گوشی را ثبت کنیم.»

عدم امکان ثبت مسافری گوشی در روز ۱ خرداد ماه که تا بعد از ظهر دوم خرداد ادامه داشت، باعث شد که شایعه «ممنوع شدن به طور کلی آیفون» قوت بگیرد. گوشی‌های آیفون در روز یکم خرداد این سرنوشت را پیدا کرده بودند که نه ثبت سفارش جدید داشتند و نه به صورت مسافری ثبت می‌شدند، این وضعیت ترسناکی را در بازار ایجاد کرده بود که یکی دیگر از فروشندگان به نام حامد، آن را طوری توصیف می‌کند که می‌توانست باعث برپایی اعتراض هم بشود:

«ما در علاالدین تصمیم گرفته بودیم پس از فروش گوشی‌های در مغازه، یعنی یکی دو روز دیگر، به وضع موجود و تصمیم‌گیری‌ها اعتراض کنیم.» البته او واژه «بریزیم بیرون» را به زبان می‌آورد و وقتی از او می‌پرسم منظورش اعتراض مسالمت آمیز است یا خیر با خنده می‌گوید: «باکلاسش میشه همونی که شما میگی!»

وحشت در بازار

فروشندگان موبایل آنقدر از وضعیت اول خرداد واهمه داشتند که همگی می‌گویند قصد داشتند آیفون‌ها سریع‌تر فروش برود؛ آیفون‌هایی که حالا گران‌تر هم شده بودند و برخلاف تصور من، خریداران بیشتری هم پیدا کرده بودند. فروشنده‌ای در طبقه تحتانی چارسو در مورد چرایی افزایش درخواست آیفون با وجود رشد شدید قیمت‌ها به دیجیاتو می‌گوید: «گران شدن آیفون روی قشری که خریدار این گوشی هستند تاثیری ندارد. مگر شخصی که ۴۵ میلیون پول گوشی می‌دهد، نمی‌تواند ۵۵ میلیون پول گوشی بدهد؟» با حرفش چندان موافق نیستم اما به آمار فروششان در همان روز استناد می‌کند و از همکارانش نیز به صورت تلفنی استعلام می‌گیرد، همه آنها فروشی دو برابر از روز قبل داشتند.

این فروشنده در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «خیلی‌ها می‌خواستند برای بچه‌شان بعد از امتحانات گوشی بخرند و الان که روز اول امتحانات است آمده‌اند تا این خرید را انجام دهند. افراد دیگری هم داشتیم که کادوهای تولد یکی دو ماه بعد را آمدند و از الان می‌خرند. یک عده هم از ترس اینکه نکند فردا گران‌تر نشود همین الان آمدند و خریدشان را انجام می‌دهند، عده‌ای که تعدادشان بسیار کم است.»

گوشی‌های دست دومی که گران می‌شوند

قیمت آیفون‌های قدیمی و دست دو هم گران‌تر شده به طوری که آیفون 6S که قیمتی معادل دو تا دو و نیم میلیون تومان در اردیبهشت ماه داشت، حالا زیر چهار میلیون تومان فروخته نمی‌شود. محمود که فروشنده گوشی‌های دست دو آیفون است به دیجیاتو درباره چرایی گران شدن مدل‌های دست دو می‌گوید: «اتفاقا مدل‌های دست دو معتبرتر هستند تا این گوشی‌های آکبند. این مدل‌ها آنتن می‌گیرند، رجیستر شدند، مشکلی ندارند و قطعا برایتان کار می‌کند. اما معلوم نیست اگر گوشی آکبند بخرید، برایتان صد درصد کار کند.» او معتقد است که قیمت دیگر گوشی‌ها نیز به زودی گران‌تر می‌شود: «همین الان یک سری پرچمدار گران شده و گران‌تر هم می‌شود.»

دزدی بیشتر، جلوی درب بازار

فروشنده‌ای به نام «بابایی» که در طبقه زیرین چارسو فعالیت دارد به دیجیاتو می‌گوید دزدی گوشی در همان روز اول و دوم خرداد نیز در جلوی پاساژ بیشتر از روزهای پیشین بوده است: «هر چند ساعت یکبار این اتفاق می‌افتد و ما به همه خریداران تاکید می‌کنیم که جعبه گوشی را درون کیفشان بگذارند و از پارکینگ بیرون بروند.» صحبت‌های بابایی مرا یاد تبعات اجتماعی که دبیر انجمن واردکنندگان موبایل در گفتگو با دیجیاتو به آنها تاکید کرده بود می‌اندازد، «امیر اسحاقی» پیش‌تر به دیجیاتو گفته بود که با گران شدن آیفون، خطر جانی و مالی بیشتری متوجه دارندگان این گوشی است.»

پای صحبت خریداران

طرف صحبتم را از فروشندگان به سمت خریداران تغییر می‌دهم، خانم و آقای جوانی هستند که پیش پای صحبتمان نزدیک ۱۰۰ میلیون کارت کشیدند و دو آیفون خریدند. از آنها می‌پرسم چرا در این گرانی خرید می‌کنید. پاسخ می‌دهند: «آنقدری که می‌گویند هم گران نشده. قصد داشتیم تابستان این خرید را انجام دهیم و الان با این وضعیت دیدیم که بهتر است همین الان خرید کنیم تا گران‌تر نشده.»

شخص دیگری که در صف ایستاده تا گوشی آخرین مدل آیفون خود را بخرد خودش پیش‌قدم می‌شود تا حرف بزند: «اینکه این خبرها و تصمیم‌گیری‌ها ناگهانی انجام می‌شود و به دست مردم می‌رسد، نشان می‌دهد که هیچ چیز قطعی در تصمیم گیری مسئولین وجود ندارد و نمی‌توان به هیچی اعتماد کرد. همین اعتماد نکردن به حرف‌ها است که باعث شده مردم الان به خرید آیفون هجوم بیاورند.» او تاکید می‌کند که قصد خرید آیفون داشته اما می‌خواسته زمانی که حقوق گرفته این کالا را بخرد و حالا زودتر با قرض آمده تا گوشی مورد نظرش را بخرد.

چند خریدار دیگر اما از دغدغه جالبی صحبت می‌کنند که بیشترین نگرانی خریداران به شمار می‌رود، آنها هم صدا از این مساله واهمه دارند که نکند خدمات رسانی به آیفون‌شان قطع شود. در واقع نگرانی بیشتر خریداران در اینجا نه قیمت‌های رشد پیدا کرده بلکه وضعیت آینده آیفون‌هایی است که خریداری می‌شود، بهار یکی از خریداران است و به دیجیاتو می‌گوید: «می‌ترسم ناگهان آنتن دهی به آیفون را قطع کنند و یا گارانتی گوشی‌ام به اصلاح بپرد و دیگر خدمات ندهد.»

آزادسازی ثبت سفارش

دقایق پایانی گزارش است که خبر آزادسازی ثبت سفارش جدید آیفون در بازار منتشر می‌شود، خبری که یک ثانیه پس از انتشار در رسانه‌ها، وارد گروه‌های فروشندگان علاءالدین و چارسو شده است؛ گروه‌های تلگرامی که حالا پر از خبرهای دیجیاتو و دیگر سایت‌های خبری درباره وضعیت واردات آیفون است و مهدی که عضو این گروه است به من می‌گوید فعالین بازار این روزها فقط خبرها را می‌خواندند تا بدانند باید دقیقا چه کنند:

«نه اتحادیه نه انجمن نه هیچ نهاد دیگری نمی‌توانست بگوید قرار است چه بشود. ما هم یک پا در هوا مانده بودیم که وضعیت چه می‌شود و باور دارم این فشار رسانه‌ای بوده که باعث شد عقب نشینی درباره این تصمیم صورت بگیرد.»

عصر دوم خرداد، بازار در حالی رو به تعطیلی می‌رفت که خبر آزادسازی ثبت سفارش آیفون همه جا منتشر شده بود اما قیمت‌ها نه بالا می‌رفت و نه پایین. اگر از فروشنده‌ای هم در مورد چرایی سوال می‌کردید، درباره ممنوعیت واردات آن صحبت می‌کرد و زمانی که می‌گفتید اما اعلام شده واردات برداشته خواهد شد، جمله‌ای نظیر «یک چیزی گفتن شما باور نکن» و یا «امکان ندارد این اتفاق بیفتد.»

آیفون؛ بازاری که همیشه داغ است

در حال حاضر و در زمان انتشار این گزارش، قیمت‌ها هنوز در بازار موبایل اعلام نشده است، با اینکه معمولا قیمت‌های موبایل در ظهر هر روز مشخص می‌شود ولی به نظر می‌رسد که خبرهای جدید باعث شده که فروشندگان ندانند باید چه کنند. هم آنها نگران سرمایه‌شان هستند و هم خریداران، هرچند همانطور که در اول گزارش آمد، به نظر می‌رسد خریداران چندان با تفاوت قیمت گوشی مشکل ندارند و بازار آیفون به هر شکلی که باشد در کشور ادامه دارد و در جامعه آماری خریداران و عشاق این برند، این بازار همیشه داغ است.

پیش بینی می‌شود که قیمت‌ها از امروز روندی کاهشی پیدا کنند، هرچند به قول برخی مغازه‌داران و فعالین بازار موبایل، واقعا هیچ چیزی مشخص نیست و بعید نیست دوباره همه چیز عوض شود! در حال حاضر فعالین بازار موبایل کماکان نمی‌توانند ثبت سفارش جدید آیفون انجام دهند و با وجود وعده‌هایی که مسئولین داده بودند، به نظر می‌رسد چالش آیفون در کشور همچنان ادامه داشته باشد.