شانس نجومی: معمای کم‌نور شدن ستاره‌ی ابط‌الجوزا حل شد!

حدود دو سال پیش بود که درخشش ستاره‌ی ابط‌الجوزا، ستاره‌ای در صورت فلکی شکارچی، به طور چشم‌گیری کاهش پیدا کرد. دلیل رخ دادن این اتفاق برای دانشمندان گنگ و عجیب بود و تئوری‌های مختلفی مطرح شد.  نتیجه برخی از پژوهش‌های انجام شده این بود که احتمالا عبور توده‌ای از گرد و غبار فضایی از جلوی ستاره‌ و همچنین سرد شدن دمای قسمتی از سطح آن، دلایل اصلی کاهش نورش هستند.

حالا با بررسی داده‌هایی که بصورت شانسی توسط یک ماهواره‌ی هواشناسی تهیه شده، صحت این داده‌ها بیشتر شده است. این ماهواره‌ی ژاپنی در اصل برای پایش وضعیت آب و هوای زمین طراحی شده و از سطح زمین تصویر برداری می‌کرده که بصورت کاملا شانسی تصاویری از ستاره‌ی ابط‌الجوزا را هم ثبت کرده است. محققان ژاپنی معتقدند که داده‌های این ماهواره از پژوهش‌های قبلی در رابطه با دلیل رخ دادن این اتفاق پشتیبانی می‌کنند.

کم شدن بی‌سابقه‌ی نور این ستاره‌ی غول ‌سرخ در بازه‌ی زمانی پاییز سال ۱۳۹۸ تا اواسط زمستان همان سال، دانشمندان را به شدت شگفت‌زده بود. حتی برخی معتقد بودند که ممکن است این ستاره به آخر عمرش نزدیک شده و در انفجاری ابرنواختری متلاشی شود. اتفاقی که با توجه به فاصله‌ی ۵۵۰ سال نوری این ستاره به زمین، می‌توانست شگفتی‌های توصیف ناپذیری را در آسمان زمین رقم بزند.

اما داده‌های ماهواره‌ی هیماواری-۸، که ماهواره‌ای ژاپنی برای رصد آب و هوای کشور ژاپن و مناطق اطراف آن کشور از ارتفاع ۳۶هزار کیلومتری است، از نتایج پژوهش‌های قبلی‌ پشتیبانی می‌کند. کم‌نور شدن ابط‌الجوزا به دلیل کم شدن دمای آن تا حدود ۱۴۰ درجه‌ی سلسیوس و همچنین جمع شدن توده‌ای از گازهای گرم اطراف ستاره و مانع شدن از عبور نورش بوده است.

در پس زمینه‌ی تصاویر ماهواره‌ی هیماواری-۸ که زمین گرفته بود، عکس‌های ستاره‌ی ابط‌الجوزا که بصورت اتفاقی نسبت به آن ماهواره در لبه‌ی زمین قرار داشته هم ثبت شده. سپس دایوسک تانیگوچی و همکارانش از دانشگاه توکیو، داده‌های چهار و نیم سال این ماهواره را بررسی کرده‌اند تا به این نتایج برسند. این بازه شامل آن شش ماهی که روشنایی ابط‌الجوزا کم شده بود هم می‌شود. همچنین به دلیل اینکه این ماهواره خارج از اتمسفر زمین قرار دارد، برعکس رصدخانه‌های زمینی محدودتی برای رصد در طول فروسرخ هم ندارد.

البته دلیل تولید و انباشته شدن این توده‌ی گرد و غبار به دور این ستاره هنوز به طور دقیق مشخص نیست. برخی متخصصان فکر می‌کنند که این اتفاق حاصل موج ضربه‌ای بوده که ستاره توسط آن گاز را به سمت بیرون پرتاب کرده و سپس از گازها به متمرکز و به گرد و غبار تبدیل شده است. این اتفاق همچنین می‌تواند سرد شدن ناگهانی ستاره را توضیح دهد. اما محققان همچنان در رابطه با ارتباط این دو رویداد مطمئن نیستند.

محققان که بر روی داده‌های ماهواره‌ی هیماواری-۸ کار کرده‌اند، همچنین چهار ستاره‌ی دیگر را نیز به همین روش بررسی کرده‌اند. حالا این آقای تانیگوچی و تیمش قصد دارند تا با استفاده از این ماهواره و داده‌هایش، ستاره‌های بیشتری را به همین روش رصد و نحوه‌ی تکامل و تولید گرد و غبار نزدیک آن‌ها را بررسی کنند.