مروری بر زندگی استیو جابز؛ نابغه‌ای که دنیا را متحول کرد

استیو جابز در 24 فوریه سال 1955 میلادی در سانفرانسیسکو کالیفرنیا متولد شد. او سرگذشت پرفراز و نشیبی را در دنیای فناوری پشت سر گذاشت. این نابغه مدیریت اپل را تاسیس کرد، از این شرکت اخراج شد، دوباره به کوپرتینو برگشت و محصولاتی را به وجود آورد که برای همیشه جهان ما را تغییر دادند.

جابزِ باهوش اما بی هدف تا پیش از آنکه در سال 1976 میلادی با همراهی استیو وزنیاک «اپل کامپیوتر» (Apple Computer) را راه اندازی کند، در حوزه های مختلفی فعالیت کرد. محصولات انقلابی اپل از جمله آیپاد، آیفون و آیپد هم اثری کلیدی را در تکامل تکنولوژی های مدرن ایفا کردند. جابز در سال 1985 میلادی اپل را ترک کرد و یک دهه بعد مجددا به آن بازگشت. وی در سال 2011 و بعد از یک دهه مبارزه با سرطان پانکراس دیده از جهان فرو بست.

سال های نخست زندگی

استیون پل جابز در 24 فوریه سال 1955 میلادی در سان فرانسیسکو کالیفرنیا متولد شد؛ مادرش «جوان شیبل» (بعدها سیمپسون) و پدرش «عبدالفتاح (جان) جندلی» هر دو از دانش آموختگان دانشگاه ویسکانسین بودند که فرزند خود را بعد از تولد به فرزندخواندگی واگذار کردند.

پدرش پرفسور علوم سیاسی اهل سوریه بود و مادرش گفتار درمان. در هر حال، آنها پسر بی نام خود را بعد از تولد رها کردند و اندکی بعد از این اتفاق، رسما با هم ازدواج کرده و صاحب فرزندی دیگر به نام «مونا سیمپسون» شدند. جابز هم تا 27 سالگی هیچ اطلاعاتی در خصوص پدر و مادر واقعی اش نداشت.

بعد از تولد، یک زوج جوان به نام‌های «کلارا» و «پل جابز»، نوزاد تنهای داستان ما را به فرزندخواندگی قبول کردند و نام استیون پل جابز را روی آن گذاشتند. کلارا حسابدار بود و پل هم که قبلا در گارد ساحلی خدمت کرده بود، با ماشین آلات صنعتی کار می کرد.

خانواده استیو در ماونتین ویوی کالیفرنیا زندگی می کردند، درست همان نقطه ای که بعدها با نام سیلیکون ولی شهرت پیدا کرد. جابز کوچک در حالی که تنها یک پسربچه بود همراه پدرش در گاراژ منزل ساعت ها روی قطعات الکترونیکی کار می کرد. پل به پسرش یاد می داد که چطور قطعات الکترونیکی را از هم جدا کرده و مجددا سر هم نماید؛ فعالیتی که در عین سرگرم کننده بودن، اعتماد به نفس، سختی و البته توانمندی های مکانیکی جابز جوان را هم تقویت می کرد.

تردیدی نیست که جابز متفکری نوآور و باهوش بود، با این همه دوران جوانی اش پر بود از یاس هایی که به خاطر نظام آموزشی رسمی آن دوران در وی ایجاد شده بود. دوران ابتدایی را به خاطر کسالت آور بودن درس به شوخی و خنده در کلاس می گذراند و حتی گفته شده که معلم کلاس چهارم وی مرتبا باید به او جایزه می داد تا به درس خواندن تشویق شود.

جابز آنقدر در آزمون های مختلف خوب ظاهر شد که مدیران مدرسه از وی خواستند به صورت جهشی وارد کلاس های دبیرستان شود اما والدینش با این پیشنهاد مخالفت کردند.

چند سال بعد، جابز جوان وارد دبیرستان Homestead شد و در آنجا بود که با همکار آینده اش استیو وزنیاک که در دانشگاه برکلی کالیفرنیا تحصیل می کرد آشنا شد.

وزنیاک در مصاحبه ای که سال 2007 میلادی با نشریه PC World انجام داد در مورد ارتباط خوبش با جابز اینطور گفت:

هر دوی ما عاشق قطعات و چیپ های الکترونیکی بودیم. در آن دوران عده اندکی از مردم در مورد چیپ های الکترونیکی، نحوه عملکردشان و همچنین کاری که می توانستند انجام دهند اطلاعات داشتند. در بدو آشنایی من کامپیوترهای زیادی را طراحی کرده و ساخته بودم و می توانم بگویم که در زمینه الکترونیک و طراحی کامپیوتر یک قدم از او جلوتر حرکت می کردم، با این همه، باز هم علایق مشترکی داشتیم. علاوه بر این میتوانم بگویم که دیدگاه هایمان در مورد دنیا کاملا متفاوت از هم بود.

تاسیس اپل

بعد از اتمام دوران دبیرستان، جابز وارد کالج Reed در پورتلند اورگان شد. او که هدف مشخصی برای خود نداشت، بعد از تنها شش ماه از ورود به کالج، درسش را رها نمود و 18 ماه آتی را صرف شرکت در کلاس های مبتکرانه جانبی کرد. او بعدها گفت که چطور حضورش در یکی از کلاس های خطاطی عشق و علاقه به فن چاپ را در وی شعله ور کرد.

در سال 1974 میلادی، جابز به عنوان طراح بازی ویدیویی با آتاری وارد همکاری شد و چند ماه بعد، برای یافتن روشنگری معنوی عازم هند شد. او مرتبا سفر می کرد و در این حین نیز از داروهای روانگردان استفاده می نمود.

در سال 1976 میلادی، وقتی تنها 21 سال داشت به همراه وزنیاک گروه اپل کامپیوتر را راه اندازی کرد. آنها در گاراژ منزل جابز کار می کردند و بعد از آنکه جابز خودروی فولکس واگن خود را فروخت و وزنیاک هم ماشین حساب دوست داشتنی‌اش را به پول تبدیل کرد، بودجه لازم برای کارآفرینی به دستشان آمد.

جابز و وزنیاک به خاطر مردمی کردن تکنولوژی و ارائه کامپیوترها با ابعاد کوچک تر و قیمت پایین تر به مصرف کنندگان عادی، به شهرت رسیدند.

مردم وزنیاک را بیشتر به خاطر ارائه مجموعه ای از کامپیوترهای کاربرپسند می شناختند و خود جابز نیز به واسطه فعالیت هایش در حوزه بازاریابی شهرت داشت؛ کامپیوترهای ساخته وزنیاک به قیمت 666.66 دلار به فروش می رفتند. کامپیوتر «اپل 1» (Apple I)  به تنهایی 774 هزار دلار را عاید آن دو نفر کرد. سه سال بعد از ارائه دومین مدل از کامپیوتر مذکور یعنی «اپل 2» Apple II فروش شرکت آنها حدود 700 درصد افزایش یافت و به رقم 139 میلیون دلار رسید.

در سال 1980 میلادی، Apple Computer به بازار بورس راه یافت و ارزش بازار آن تا پایان همان سال به رقم 1.2 میلیارد دلار رسید. جابز برای آنکه به کرسی مدیرعاملی شرکت تکیه بزند، متخصصانی نظیر «جان اسکالی» از شرکت پپسی کولا را الگوی خود قرار داده بود و بعداً او را مدیرعامل اپل کرد.

ترک اپل

علیرغم تمامی این موفقیت ها، چند محصول بعدی اپل به نقص ها و ایرادات عمده در حوزه طراحی دچار بودند و همین مساله باعث شد که آمار مرجوعی های شرکت و نارضایتی مشتریان آن به میزان قابل توجهی بالا برود.

طولی نکشید که IBM اپل را از نظر میزان فروش پشت سر گذاشت و در این مرحله بود که اپل باید وارد رقابتی جدی با کسب و کار پی‌سی این شرکت می شد. در سال 1984 میلادی، اپل مکینتاش را عرضه کرد و در تبلیغات خود از آن تحت عنوان کالایی برای سبک زندگی متفاوت: رمانتیک، خلاق و جوان یاد کرد.

فروش مکینتاش خوب بود و عملکرد کلی اش هم نسبت به پی سی های IBM در سطح بالاتری قرار داشت، با این همه، آن دستگاه هنوز هم با کامپیوترهای شرکت رقیب سازگاری نداشت. اسکالی بر این باور بود که جابز در حال لطمه زدن به اپل است و دیری نپایید که مدیران شرکت زمینه را برای خروج وی از اپل فراهم کردند.

جابز که هیچگونه عنوان رسمی برای شرکتی که تاسیس کرده بود، نداشت، بیشتر از قبل به حاشیه رانده شد و در نتیجه در سال 1985 میلادی آنجا را ترک کرد.

نکست

زمانی که جابز از اپل بیرون رفت، از قبل ایده تاسیس شرکتی برای تولید کامپیوتر را در سر داشت. او حتی این ایده را در اپل مطرح کرده و خواسته بود تا برخی از کارمندان این شرکت را به کمپانی بعدی خود ببرد. همین مسئله بعداً باعث شکایت اپل از جابز شد اما در نهایت طرفین با یکدیگر کنار آمدند.

جابز رسما شرکت نکست (NeXT) را در سال 1985 تاسیس کرد و هدف این شرکت ساخت کامپیوترهای ورک‌استیشن برای کاربردهای تحصیلات عالی و استفاده‌های تجاری بود. این شرکت اولین محصول خود را در سال 1988 معرفی کرد که NeXT Computer نام داشت. در ادامه در سال 1990 دو دستگاه NeXTcube و NeXTstation هم معرفی شدند. با این حال، فروش این محصولات بسیار محدود بود و در مجموع از هر سه مورد حدود 50 هزار دستگاه فروش رفت.

جابز در ادامه مسیر از طریق نکست با شرکت معروف Sun Microsystems وارد همکاری شد تا محیط برنامه‌نویسی OpenStep را بسازد. با این وجود، کمپانی جدید جابز هنوز از نظر فروش سخت‌افزارها با مشکل روبرو بود و نتوانست به موفقیت چندانی در این زمینه دست یابد. او در سال 1993 تصمیم گرفت نکست را از بازار سخت‌افزار خارج کند تا تمرکز خود را روی سیستم عامل NeXTSTEP بگذارد.

در نهایت خود اپل در سال 1997 نکست را با پرداخت مبلغ 429 میلیون دلار و 1.5 میلیون سهم اپل خرید و استیو جابز هم یک نقش مشاوره‌ای در اپل دریافت کرد. این شرکت همچنین وعده داده بود که از سیستم عامل نکست در سخت‌افزارهای مکینتاش استفاده کند. در نتیجه‌ی این اتفاق حالا حتی همین امروز می‌توانیم رد پای NeXTSTEP را در مک اواس ببینیم.

پیکسار

یکی از اتفاقات مهم دیگری که پیش از بازگشت استیو جابز به اپل رخ داد، سرمایه‌گذاری او در پیکسار بود. پیکسار در سال 1979 به عنوان بخشی از واحد کامپیوتر شرکت لوکاس‌فیلم شروع به کار کرد اما در سال 1986 مستقل شد و توانست سرمایه‌گذاری مهم به نام استیو جابز را به سمت خود جذب کند.

او در ماه فوریه 1986 پنج میلیون دلار از دارایی شخصی خود را بابت حقوق فنی به «جورج لوکاس» داد و پنج میلیون دلاری دیگر در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد و به عنوان رئیس هیئت مدیره به پیکسار پیوست. این شرکت در آن سال‌ها عمدتاً به خاطر سیستم‌ها و فناوری‌های خود شناخته می‌شد، در نتیجه جابز پیشنهاد داد تا برای افزایش فروش، انیمیشن‌های این شرکت در سطح گسترده به نمایش درآید.

استیو جابز رفته‌رفته سرمایه‌گذاری خود در پیکسار را بیشتر کرد و در اواخر دهه 1980 حدود 50 میلیون دلار در این شرکت سرمایه‌گذاری کرده بود و تقریبا کنترل کل شرکت را در دست داشت. پیکسار در سال 1990 واحد سخت‌افزار خود را فروخت و وارد همکاری جدی‌تر با والت دیزنی شد. در سال 1991 این شرکت توانست قراردادی با دیزنی ببندد تا سه فیلم انیمیشنی بسازد. اولین اثر در میان این سه «داستان اسباب بازی‌ها» (Toy Story) بود. در همان حوالی زمانی جابز رسما به مدیرعامل پیکسار تبدیل شد. نهایتاً اکران انیمیشن داستان اسباب بازی‌ها با فروش 373 میلیون دلاری همراه شد و سرنوشت این شرکت را زیر و رو کرد.

پیکسار در سال‌های آینده دست به بزرگ‌ترین عرضه اولیه عمومی سهام در آن سال‌ها زد و آثار دیگری مثل «در جستجوی نمو»، «کارخانه هیولاها» و «شگفت‌انگیزان» را ساخت. در نهایت دیزنی در سال 2006 با پرداخت مبلغ تقریبی 7.4 میلیارد دلار پیکسار را خرید و استیو جابز را به یکی از بزرگ‌ترین سهامداران خود تبدیل کرد.

احیای دوباره اپل

همان طور که گفتیم، جابز پس از فروش NeXT به اپل دوباره به کمپانی خودش بازگشت و مجدداً بر کرسی مدیرعاملی شرکت تکیه زد.

جابز درست همانگونه که در دهه 1970 میلادی اپل را به موفقیت رساند، در دهه 1990 نیز به خاطر تلاش های بی وقفه اش جانی دوباره به این شرکت بخشید. در هر حال او توانست با تغییر تیم مدیریتی اپل، کاستن از میزان سهامی که به عنوان پاداش به کارکنان داده می شد و همچنین تعیین حقوق یک دلار در سال برای خود، اپل را مجددا روی پا نگه دارد.

محصولات مبتکرانه ای  که حاصل ذوق و استعداد او بودند (نظیر iMac)، کمپین های موفق برندسازی و همچنین طرح های متفاوتی که برای محصولات اپل ارائه می کرد، بار دیگر توانست توجه کاربران را به خود جلب نماید.

سرطان پانکراس

در سال 2003 میلادی، جابز به وجود نوعی تومور مربوط به اعصاب و غدد در بدن خود پی برد؛ نوع نادری از سرطان پانکراس یا لوزالعمده که البته می شد تحت عمل جراحی قرار بگیرد. با این همه، وی به جای آنکه بلافاصله برای عمل جراحی اقدام کند، تصمیم گرفت تغییراتی را در رژیم غذایی اش (که عموما هم از سبزیجات و غذاهای دریایی تشکیل می شد) ایجاد کند و همزمان روش های درمانی شرقی را هم امتحان نماید.

جابز برای حدود 9 ماه جراحی را به تعویق انداخت و همین رفتار او هیئت مدیره اپل را به شدت نگران کرد. در واقع هیئت مدیره نگران بودند که مبادا سهامداران با اطلاع از این موضوع اقدام به دریافت سرمایه شان نمایند. در هر حال او مدیران شرکت را قانع نمود که بیماری اش را محرمانه نگه می دارد. عاقبت در سال 2004 میلادی جابز تحت عمل جراحی قرار گرفت تا تومور پانکراس را از بدنش خارج کند و در سال های آتی نیز اطلاعات اندکی را در مورد شرایط و وضعیت سلامتی اش با عموم مردم در میان گذاشت.

آیپاد، آیفون و مک‌بوک

اپل تحت هدایت جابز در اکتبر سال 2001 اولین موزیک پلیر قابل حمل خود را با نام آیپاد معرفی کرد. این دستگاه یکی از موفق‌ترین محصولات کوپرتینویی‌ها بود که تحول بزرگی را در وضعیت مالی این شرکت ایجاد کرد. اپل در فصل منتهی به مارس 2005 مجموعاً 290 میلیون دلار درآمد کسب کرد و همین باعث شد کم‌کم به فکر توسعه یک محصول انقلابی دیگر بیفتد.

جابز باور داشت که طراحی محبوب آیپاد می‌تواند مبنای خوبی برای ساخت یک تلفن همراه باشد. او می‌خواست قابلیت‌های ارتباطی موبایل را درون آیپاد قرار دهد اما این ایده در نهایت تغییر کرد و به دستگاهی با صفحه لمسی تبدیل شد که در جلوی آن هیچ دکمه‌ای به جز دکمه هوم وجود نداشت.

استیو جابز در یکی از سرنوشت‌سازترین لحظات تاریخ اپل در روز 9 ژانویه 2007 به روی صحنه رفت و از نسل اول آیفون پرده برداشت. این دستگاه با سیستم عامل iOS، نمایشگر لمسی، امکان اتصال به اینترنت، پاسخگویی به تماس‌ها، پخش موسیقی، عکاسی، مطالعه ایمیل و تبادل پیامک مجموعه‌ای از مهم‌ترین نیازهای کاربر را برطرف می‌کرد و از این رو توانست به موفقیت چشمگیری دست یابد.

گزارش های فصلی اپل از عملکرد مالی اش نیز در سال 2007 میلادی بهبود قابل توجهی یافت: در آن سال ارزش هر سهم این شرکت به 199.99 دلار رسید که در دوران خود رکورد شکن محسوب می شد. اپل در سال 2007 سودی معادل با 1.58 میلیارد دلار به جیب زد و مازاد نقدینگی اش که برابر با 18 میلیارد دلار بود را در بانک سپرده گذاری کرد، ضمن آنکه هیچگونه بدهی معوقه ای هم نداشت.

در سال 2008 میلادی، آیتونز به دومین فروشگاه بزرگ موسیقی در آمریکا بعد از والمارت بدل شد و این اتفاق مصادف گردید با فروش بالای آیتونز و آیپاد. این فروشگاه یکی از دیگر ابداعات زمان رهبری استیو جابز بود که در سال 2003 آغاز به کار کرده بود و به نوعی دنیای موسیقی را تکان داد. اپل همچنین در فهرست تحسین برانگیزترین شرکت های آمریکایی مجله فورچون نیز جایگاه نخست را به خود اختصاص داد و در فهرست پانصد شرکت پرسود آن نیز باز در جایگاه نخست نشست.

جابز همچنین در سال‌های پایانی کار خود در اپل از محصولات مهم دیگری مثل مک‌بوک‌ها رونمایی کرد. اپل با مهاجرت از PowerPC به اینتل در سال 2006 از مک‌بوک پرو و در سال 2008 از مک‌بوک ایر پرده برداشت. جابز برای معرفی به یاد ماندنی مک‌بوک ایر، این دستگاه را درون یک پاکت نازک به روی صحنه برد تا نشان بدهد که مهندسان این شرکت موفق به طراحی چه دستگاه ظریفی شده‌اند.

او در نهایت برای آخرین بار در ماه ژوئن سال 2011 به عنوان مدیرعامل اپل به روی صحنه رفت و از سرویس آی‌کلاود پرده برداشت.

زندگی خصوصی

اوایل سال 2009 میلادی، گزارشات متعددی در مورد کاهش وزن شدید جابز منتشر شد و با استناد به همین گزارشات این گمانه زنی در ذهن بسیاری شکل گرفت که مبادا بیماری اش عود کرده باشد. در همان اثنا او تحت عمل پیوند کبد قرار گرفت. جابز در پاسخ به شایعات و نگرانی های مطرح شده اعلام کرد که توازن هورمونی بدنش بر هم خورده است و بعد از تقریبا یک سال غیبت از  انظار عموم، در کنفرانس خبری 9 سپتامبر سال 2009 اپل ظاهر شد و در آن به ایراد سخنرانی پرداخت.

او برای احترام به زندگی شخصی اش، همواره تلاش می کرد که جوانب مختلف آن را از دید خبرنگاران و مردم پنهان نگه دارد و کمتر پیش می آمد که اطلاعاتی در این رابطه ارائه نماید. لذا در  مورد زندگی خصوصی اش صرفا می دانیم زمانی که تنها 23 سال داشت صاحب یک فرزند دختر از نامزد سابقش «کریستین برنان» (Christian Brennan) شد.

البته او در دادگاه های مختلف همواره ارتباط ژنتیکی‌اش با آن دختر که «لیزا» نام داشت را رد کرد و مدعی شد که فردی عقیم است و ابدا توانمندی پدر شدن ندارد. کریستین اما از پا نمی نشست و بخش اعظمی از زندگی خود را در دادگاه ها برای اثبات خویشاوندی لیزا با جابز صرف کرد. جابز نیز تا زمانی که لیزا هفت ساله بود هرگونه ارتباط با او را رد کرد اما زمانی که دختربچه به سنین نوجوانی رسید او را برای زندگی نزد خود برد.

اوایل دهه 1990 میلادی بود که جابز با «لورن پاول» در دانشکده کسب و کار دانشگاه استنفورد دیدار کرد. لورن در آنجا دانشجوی MBA بود و آنها در 18 مارس سال 1991 میلادی با هم ازدواج کردند و باقی زندگی را در خانه پالو آلتو همراه با سه فرزند خود سپری نمودند.

درگذشت

در 5 اکتبر سال 2011 میلادی، اپل اعلام کرد که شمع زندگی بنیانگذارش خاموش شده و در همان روز در منزلش در پالو آلتو جان باخته است. جابز بعد از یک دهه جنگیدن با سرطان پانکراس و در حالی که تنها 56 سال داشت دیده از جهان فرو بست.

«مونا سیمپسون»، خواهر استیو جابز درباره مرگ او گفته بود آخرین کلمات استیو، چند ساعت پیش تک سیلابی بود و سه بار تکرار شد. او به خواهرش، فرزندانش و همسرش لورن پاول نگاه کرد و گفت: «اوه واو، اوه واو، اوه واو.» سپس هوشیاری خود را از دست داد و چند ساعت بعد از دنیا رفت.

مراسم خاکسپاری کوچک و خصوصی او در تاریخ 7 اکتبر 2011 برگزار شد اما جزئیاتی درباره آن در دست نیست. اپل و پیکسار به‌صورت جداگانه بیانیه‌هایی در این باره منتشر نمودند و طی روزهای پس از آن افراد زیادی از دوستان و شرکا گرفته تا رقیبان او درباره مرگ زودهنگام موسس اپل اظهار تاسف کردند.

کتاب ها و زندگی نامه ها

تا کنون کتاب های زیادی در مورد زندگی و حرفه جابز نگارش شده که از آن جمله می توان به بیوگرافی وی به قلم والتر ایزاکسون در سال 2011 و همچنین کتابی تحت همین عنوان به قلم کارت بلومنتال در سال 2012 اشاره نمود. در سال 2015 میلادی نیز کتاب دیگری با عنوان «تبدیل شدن به استیو جابز» توسط Brent Schlender و Rick Tetzeli به رشته تحریر درآمد.

در این میان، اثر ایزاکسون به خاطر آنکه سوژه اصلی اش یعنی جابز از زبان تیم کوک مدیرعامل وقت اپل ترسیم شده بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفت.

پس از مرگ استیو جابز دو فیلم سینمایی هم بر اساس زندگی او ساخته شد. اولین فیلم با نام Jobs در سال 2013 اکران شد و نقش خود او را «اشتون کوچر» بازی کرد. در سال 2015 نیز فیلم متفاوتی با بازی «مایکل فسبندر» با نام Steve Jobs به نمایش درآمد.

سوالات رایج درباره استیو جابز