بررسی چالش‌های یک عرضه پر حاشیه: شرط موفقیت عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟

عرضه خودرو در بورس کالا طی سال‌های اخیر کم حاشیه نداشته است که جدیدترین آن، لغو ناگهانی عرضه 430 خودرو در بورس کالا بود. لغوی که به اعتقاد کارشناس بورس کالا حتی اگر محقق می‌شد باز هم نمی‌توانست موفقیت عرضه خودرو در بورس کالا را تضمین کند. دادمنش با تاکید بر اینکه تولیدکنندگان عموما علاقه‌ای به عرضه محصولات خود در بورس کالا ندارند، «مداومت» را لازمه اصلی عرضه موفق خودرو در بورس کالا می‌داند؛ اتفاقی که در نهایت می‌تواند به نفع مصرف‌کننده نهایی شود.

عرضه «سراتو» در اواسط دهه 90 و «کارا» در اواخر اردیبهشت امسال از معدود تجربه‌های عرضه خودرو در بورس کالا بودند؛ عرضه‌ای که به اعتقاد کارشناسان می‌تواند باعث شفافیت در قیمت‌ها شده، دلالی را حذف و رابطه خودروساز را با خریدار واقعی برقرار کند. در حالی که به نظر می‌رسید با عرضه 430 دستگاه فیدلیتی و دیگنیتی در روز چهارشنبه 18 خرداد، حواشی عرضه خودرو در بورس کالا رو به پایان است اما تصمیم ناگهانی وزارت صمت مبنی بر لغو عرضه نشان داد این ماجرا هنوز سر دراز دارد.

اکنون نیز این سوال برای همگان مطرح است که چرا سال‌ها است بحث فروش خودرو در بورس کالا مطرح شده اما این مهم عملیاتی نمی‌شود؟ «خشایار دادمنش»، مدیر سرمایه‌گذاری سبدگردان سورنا و کارشناس بورس کالا در پاسخ به این سوال دیجیاتو گفت: «بورس کالا از نظر بستر معاملاتی این آمادگی را دارد تا پذیرای عرضه یک یا صدها خودرو باشد. اما مسئله حائز اهمیت، «تداوم» عرضه و «تمایل» نهاد نظارتی به عرضه خودرو در بورس کالا است.»

او با تاکید بر لزوم موافقت وزارت صمت و سایر نهادهای نظارتی با عرضه خودرو در بورس، به سامانه راه‌اندازی شده از سوی این وزارتخانه اشاره کرده و آن را تجربه ناموفقی دانست که نتوانسته بود از بورس کالا بهتر عمل کند.

دادمنش از عرضه سیمان به عنوان یکی از نمونه‌های موفق بورس کالا یاد کرد و گفت با قاطعیت وزارت صمت، تمامی تولیدکنندگان سیمان ملزم شدند تا محصول خود را در بورس کالا عرضه کنند: «چالش‌هایی نیز در این زمینه وجود داشت که با طرح راه‌حل، مشکلات یکی یکی رفع شد.»

تداوم، حلقه مفقوده عرضه خودرو در بورس کالا

دادمنش اعتقاد دارد خودرو نیز می‌تواند در بورس کالا عرضه شود به شرط آنکه تداوم داشته باشد:

«حتی اگر عرضه چهارشنبه هفته گذشته نیز لغو نمی‌شد، در نهایت 400 خودرو به فروش می‌رفت. اما حرکت بعدی چه بود؟ آیا هر چهارشنبه شاهد عرضه خودرو بودیم؟ زمانی که تداوم وجود نداشته باشد و هر هفته، تعداد مشخصی خودرو در روزهای مشخص، عرضه نشود، این دست عرضه‌ها تنها شبیه به بخت‌آزمایی بوده و افراد به دنبال استفاده از شکاف قیمتی بازار و بورس خواهند بود.»

به گفته این کارشناس بورس کالا عرضه‌های سراتو و کارا، تجربه‌ای ناموفق بودند و فقط توانایی بورس کالا برای میزبانی از عرضه خودرو را ثابت کردند: «این عدم موفقیت نیز به عدم تداوم آن باز می‌گردد. تولیدکنندگان و فروشندگان خودرو بایستی به نوعی تعهد عرضه برای بازه‌های زمانی مختلف داده و به صورت منظم محصولاتشان را عرضه کنند. اینگونه مصرف‌کننده نیز متوجه می‌شود چه زمانی می‌تواند به کالای مورد نظر دسترسی پیدا کند.»

او در پاسخ به سوال دیجیاتو مبنی بر اینکه چگونه می‌توان این تداوم عرضه را محقق کرد، گفت:

«از یک سو تولیدکننده بایستی به صورت مداوم تولید داشته باشد، از سوی دیگر نیز نهادهای نظارتی هم بایستی تولیدکننده را به عرضه در بورس کالا اجبار و بر درستی عرضه هم نظارت کنند. اصلی‌ترین دلیل موفقیت عرضه سیمان در بورس، دستور وزارت صمت بود که به تولیدکنندگان اعلام کرد هرگونه فروش کالا در خارج از بورس، تخلف و مستحق جریمه است.»

دادمنش با بیان اینکه تولیدکنندگان علاقه چندانی به عرضه محصولات خود در بورس کالا ندارند گفت این سازمان یک نهاد بالادستی نیست که بتواند شرکت‌هایی همچون خودروسازان را مجبور به عرضه در بورس کند؛ در واقع نهادی است که عملیات حراج را انجام داده تا دسترسی مردم به این دست کالاها راحت‌تر شود.

عرضه در بورس کالا به نفع مصرف‌کننده است

باور عمومی این است که عرضه خودرو در بورس کالا منجر به کشف قیمت منصفانه‌تری شده که در نهایت به نفع مصرف کننده ا‌ست. آیا این نگاه واقع‌بینانه ا‌ست؟ او در این باره به دیجیاتو گفت:

«این عرضه زمانی به نفع مصرف‌کننده خواهد بود که تداوم وجود داشته باشد. بار اولی که یک خودرو در بورس عرضه شده، تقاضا نیز زیاد است زیرا افراد اعتقاد دارند این موضوع تداوم ندارد. اما در صورت ادامه منظم عرضه‌ها، کم‌کم تنها مصرف کننده واقعی خریدار کالا شده و قیمت نیز شفاف می‌شود.»

این کارشناس بورس کالا با تاکید بر اینکه در حال حاضر مرجع قیمت‌گذاری در بازار خودرو وجود ندارد، اظهار داشت هر فردی برای خودروی خود قیمتی تعیین کرده و مطمئن است بعد از مدتی برای آن خریدار پیدا خواهد شد. در حالی که عرضه مداوم خودرو در بورس کالا، مانع هر نوع قیمت‌گذاری شده و سبب می‌شود قیمت بازار نیز کاهش یافته و معقول شود.

او در ادامه با رد این موضوع که بورس کالا موجب گرانی شده، اعتقاد دارد تقاضا عامل اصلی افزایش قیمت است: «بورس کالا یک بستر معاملاتی است که قیمت پایه محصولات توسط پیشنهاد وزارت صمت و یک فرمول مشخص، تعیین می‌شود. سپس بر اساس عرضه و تقاضا، قیمت نهایی مشخص خواهد شد. اگر عرضه بالا و تقاضا کم باشد، کالای مورد نظر حدود همان قیمت پایه به فروش رفته اما با عرضه کم و تقاضای زیاد، قیمت بالا خواهد رفت؛ موضوعی که ربطی به عرضه آن در بورس کالا ندارد و همیشه این عرضه و تقاضا هستند که قیمت را تعیین می‌کنند.»

لزوم فرهنگ‌سازی برای آشنایی با بورس کالا

اما یکی از معایب چنین عرضه‌ای، عدم آشنایی کافی مردم با بورس کالا و فرآیند خرید است. موضوعی که دادمنش نیز با آن موافق بوده و از لزوم فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌گوید:

«تا چند سال پیش مردم نیز با بورس اوراق بهادار آشنایی کافی نداشتند اما رشد شاخص در سال 1399 و بحث سهام عدالت باعث شد تا افراد بسیاری در این بازار فعال شوند. در زمینه بورس کالا نیز بایستی فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، دسترسی‌ها تسهیل و دریافت کد بورسی نیز آنلاین شود. مسئولان بورس کالا نیز در تلاش هستند تا زیرساخت‌ها را طوری فراهم کنند تا دسترسی عموم به این ساختار راحت‌تر شود.»

در مجموع به نظر می‌رسد عرضه خودرو در بورس کالا، منطقی‌ترین راه برای فروش خودرو است تا دست دلال‌ها از این بازار قطع شود. تغییری که شاید در ابتدای مسیر با فراز و نشیب‌هایی همراه باشد اما در نهایت اتفاقی است که دیر یا زود عملی خواهد شد و مردم نیز کم‌کم با این فضا کاملا آشنا خواهند شد.