سامانه بارشی مانسون چیست و از کجا به وجود می‌آید؟

به نظر می‌رسد آب و هوای این روزها سر سازگاری با ما ندارد و این اخبار فاجعه‌بار فقط مختص ایران نیست و کشورهای همسایه را نیز درگیر خود کرده است. البته باید گفت که این بارش های مونسون یا سامانه بارشی مانسون در میانه تابستان غیرعادی نیست و هر ساله اتفاق می‌افتد.

مانسون یک تغییر فصلی در جهت بادهای غالب یک ناحیه است که می‌تواند فصلی پر آب و یا خشک برای مناطق استوایی رقم بزند و بیشتر با بادهایی از سمت اقیانوس هند رخ می‌دهد. مونسون همیشه از نواحی سرد به نواحی گرم می‌وزد و مونسون تابستانی و زمستانی اقلیم بیشتر کشور هند و کشورهای آسیای جنوب شرق را تعیین می‌کند.

مانسون تابستانی چیست؟

مونسون تابستانی (Summer Monsoon) با بارش‌های سنگین همراه است که معمولا بین فروردین تا شهریور هر سال اتفاق می‌افتد. این بارش مونسونی را می‌توان هر سال از میانه اردیبهشت تا مرداد در سواحل جنوب شرق کشور خودمان، یعنی ناحیه بلوچستان نیز مشاهده کرد.

با پایان زمستان، هوای گرم از اقیانوس هند به این کشورها می‌وزد و اقلیمی مرطوب و سیل‌آسا برای این نواحی رقم می‌زند. هند و کشورهای جنوب شرق آسیا به مونسون تابستانی وابسته‌اند. برای مثال، کشاورزی آن‌ها به بارش‌های سالانه بستگی دارد. بیشتر این کشورها سیستم‌های آبیاری وسیعی ندارند و از آب‌های زیرزمینی بسیار کم استفاده می‌کنند.

مونسون تابستانی چاه‌های آن‌ها را برای باقی سال پر می‌کند و آن‌ها را از سفره‌های زیرزمینی بی‌نیاز می‌کند. برنج و چای از محصولات این کشورها هستند که به مانسون تابستانی وابسته‌اند. حتی دامداری‌ها نیز که هند را به بزرگترین تولیدکننده شیر در جهان تبدیل کرده است، به این بارش‌ها وابسته‌اند تا دام‌ها را سالم و تمیز نگهداری کنند.

صنعت این کشورها نیر به مونسون تابستانی وابسته است. میزان زیادی از برق تولیدی این کشورها با نیروگاه‌های آبی با استفاده از آب جمع‌آوری شده از بارش‌های مونسونی تامین می‌شود. اما زمانی که مونسون تابستانی عقب می‌افتد و یا ضعیف است، اقتصاد این کشورها ضربه می‌خورد. تعداد کمی از مردم می‌توانند غذای خود را تامین کنند و کسب و کارهای بزرگ کشاورزی محصولات کمی برای فروش خواهند داشت.

در این شرایط، دولت باید از کشورهای دیگر غذا وارد کند و برق گرانتر می‌شود و گاهی اوقات فقط به افراد ثروتمند و کسب و کارهای بزرگ تعلق می‌گیرد. مونسون تابستانی در هند لقب وزیر اقتصاد واقعی را از آن خود کرده است.

البته مونسون تابستانی سنگین نیز می‌تواند آسیب زیادی به منطقه وارد کند. ساکنان شهرهایی مثل بمبئی هند به سیل‌های نیم متری در خیابان‌ها عادت کرده‌اند. با این حال، زمانی که مونسون بیش از حد قوی می‌شود، سیل می‌تواند در این مناطق فاجعه به بار آورد.

مونسون زمستانی چیست؟

مانسون زمستانی (Winter Monsoon) اقیانوس هند که از مهر تا فروردین رخ می‌دهد، کمتر از مونسون تابستانی شناخته شده است. مونسون خشک زمستانی از شمال شرق و از مغولستان و شمال غرب چین می‌وزد. مونسون زمستانی قدرت کمتری از مانسون تابستانی در جنوب شرق آسیا دارد و دلیل اصلی آن، وجود رشته‌کوه هیمالیا است که مانع عبور باد و رطوبت و رسیدن آن به سواحل جنوبی می‌شود. به علاوه، رشته‌کوه هیمالیا از عبور هوای سرد و رسیدن آن به جنوب هند و سریلانکا جلوگیری می‌کند و این مناطق را در تمام سال گرم نگه می‌دارد.

گاهی اوقات این مونسون‌های زمستانی با خود خشکسالی در بعضی از مناطق را به همراه می‌آورد. البته تمام مونسون‌های زمستانی خشک نیستند. برخلاف بخش غربی آسیای جنوب شرق، بخش شرقی این مناطق بارش‌هایی تجربه می‌کند. مونسون زمستانی هوای مرطوب را از دریای جنوب چین وارد کشورهایی مثل اندونزی و مالزی می‌کند.

سایر مونسون‌ها

مانسون آسیا-استرالیا (Asian-australian Monsoon) از شمال استرالیا را تا سواحل اقیانوس آرام روسیه در بر می‌گیرد، از اقیانوس هند نیز می‌گذرد و در نهایت به سواحل شرقی آفریقا می‌رسد. بادهای مونسونی (یا موسمی) در سایر نقاط جهان نیز وجود دارد.

مونسون آمریکای شمالی (North American Monsoon) که همیشه یک بار در سال و معمولا در تابستان رخ می‌دهد. هوای گرم و مرطوب از خلیج کالیفرنیا در جهت شمال شرق و از خلیج مکزیک در جهت شمال غرب می‌وزد. این بادها در نهایت در رشته‌کوه سیرا مادره مکزیک به هم می‌رسند و قبل از ورود به آمریکای شمالی و مرکزی، هوای مرطوب را وارد جنگل‌های این ناحیه می‌کنند.

مونسون آمریکای شمالی می‌تواند کمکی طبیعی برای آتشنشان‌ها باشد. دمای تابستان در آریزونای ایالات متحده به طور معمولی تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و آتش‌سوزی‌های طبیعی ایجاد می‌کند که معمولا دسترسی به آن‌ها سخت است. این بارش مونسونی می‌تواند به خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها کمک کند و به علاوه، منبع آبی برای اکوسیستم بیابانی باشد.