اگر خون قرمز است چرا برخی رگ‌ها به رنگ آبی دیده می‌شوند؟

به شکل عمده چنین تصور می‌شود که جریان خون آکنده از اکسیژن قرمز است و در سوی مقابل، خونی که سطح پایینی از اکسیژن داشته باشد آبی به نظر می‌رسد اما آیا چنین استدلالی به لحاظ پزشکی صحیح است؟

کوتاه‌ترین پاسخ ممکن برای این پرسش «خیر» است، این استدلال صحیح نیست و خون انسان همیشه قرمز است. هر مولکول هموگلوبین (پروتئین حامل اکسیژن در سلول‌های گلبول‌ قرمز) حاوی 4 اتم آهن هستند که نور قرمز را بازتاب می‌دهند و در واقع این اتم‌ها علت رنگ قرمز خون انسان هستند.

با این حال این رنگ قرمز ممکن است به دلیل تغییرات سطح اکسیژن خون طیف‌های متفاوتی را به خود بگیرد، به عنوان مثال این طیف هنگامی که هموگلوبین، اکسیژن موجود در ریه را جذب می‌کند، به رنگ قرمز گیلاسی روشن دیده می‌شود.

با این حال به گفته دکتر «کلبر فرترین»، استادیار رشته خون‌شناسی در دانشگاه داروسازی واشنگتن همین جریان خونی پس از به مقصد رساندن اکسیژن و بازگشت به ریه، رنگ قرمز تیره به خود می‌گیرد.

اطلاعات تکمیلی از تغییر رنگ خون انسان

با این تفاسیر می‌توان گفت خون انسان ممکن است بنابر دلایل مختلفی، در طیف‌های متفاوتی از رنگ قرمز دیده شود اما رنگ خون هیچ انسانی تحت هیچ شرایطی به رنگ آبی در نمی‌آید. به همین ترتیب احتمالا بارها هنگام خون دادن مشاهده کرده‌اید که خون خارج شده از رگ‌های «ظاهرا» آبی یا سبز، چه تیره باشد و چه روشن همچنان داخل طیف رنگی قرمز قرار دارد.

از سوی دیگر همین رنگ سبز یا آبی برخی رگ‌ها نیز در واقع یک توهم دیداری محسوب می‌شود و علت آن نیز بدین خاطر است که رگ مذکور زیر لایه‌ای نازک اما همچنان چشمگیر از پوست قرار دارد. به گفته دکتر فرترین، این رنگ‌های مشاهده شده توسط ما در حقیقت بر مبنای طول موجی هستند که توسط شبکیه چشم دریافت می‌شوند و لایه‌های مختلف پوست این طول موج‌ها را به روش‌های متفاوتی پراکنده می‌کنند.

به همین ترتیب رگ‌ها در زیر پوست‌های تیره‌تر اغلب به رنگ سبز دیده می‌شوند، در حالی که همین رگ‌ها زیر پوست‌های روشن‌تر به رنگ آبی یا بنفش دیده می‌شوند. علت این امر همچنان به طول موج آنها باز‌می‌گردد زیرا طول موج نور سبز یا آبی از طول موج قرمز کوتاه‌تر هستند.

همچنین به گفته دکتر فرترین، از آنجایی که این طول موج نور قرمز نسبت به نور آبی از توانایی بهتری در نفوذ به بافت بدن برخوردار است، این نور توسط پوست ما جذب می‌شود و در نهایت رنگ‌های آبی و سبز بازتاب داده می‌شوند.

با در نظر گرفتن موارد مذکور، سایر عروق خونی مانند مویرگ‌ها که به سطح پوست نزدیک‌تر هستند چندان تحت تاثیر این حالات قرار نمی‌گیرند و عموما طبق همان رنگ حقیقی خود یعنی قرمز یا صورتی دیده می‌شوند.

دکتر فرترین در ادامه خاطر نشان می‌کند که این حالات، مشابه مراحل اولیه یک کبودی هستند چرا که کبودی نیز در واقع خونی است که از مجرای خود خارج شده و اگر نزدیک سطح باشد به رنگ‌های قرمز یا بنفش دیده می‌شود و در صورت عمیق‌تر بودن جراحت، رنگ آن نیز بیشتر به آبی تمایل دارد.

به عنوان جمع‌بندی پایانی می‌توان گفت رنگ خون انسان هیچ‌گاه از طیف قرمز خارج نمی‌شود و تنها گونه‌های معدودی از حیوانات کره زمین مانند برخی خرچنگ‌ها، لابسترها، اختاپوس‌ها و عنکبوت‌ها به دلیل دارا بودن مس به جای آهن در هموگلوبین خود، رنگ خون‌شان آبی است.