سکته قلبی چیست و چطور از آن پیشگیری کنیم؟
سکته قلبی یکی از بیماریهای است که سالانه سبب مرگ افراد زیادی میشود. در این مقاله سکته قلبی و علل آن را بررسی می‌کنیم.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
سکته قلبی یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در سراسر دنیاست که سالانه سبب مرگ افراد بسیاری در کشورهای مختلف میشود. در این مقاله قصد داریم سکته قلبی را به تفصیل مورد بررسی قرار دهیم، از علائم آن صحبت کنیم و روش‌های کاهش خطر ابتلا به آن را مرور کنیم. اما پیش از آن نیاز است با ساختار قلب و طرز کار آن در بدن آشنا شویم تا بدانیم در هنگام سکته قلبی چه اتفاقی برای آن میافتد.
ساختار قلب انسان
قلب انسان یک اندام عضلانی شبیه به مشت گره شده است که چهار حفره داخلی داشته و در سمت چپ قفسه سینه قرار گرفته است.
چهار حفره داخلی قلب عبارتند از: دهلیز راست- بطن راست- دهلیز چپ- بطن چپ.
دهلیزها حفرههایی با دیواره نازک هستند که خون را از سیاهرگها دریافت میکنند. از سوی دیگر، بطنها حفرههایی با دیواره ضخیم هستند که خون را با فشار از قلب خارج میکنند. تفاوت در ضخامت دیواره دهلیزها و بطنها به علت تفاوت در نیروی ورود و خروج خون به قلب است. دهلیز راست خون بدون اکسیژن و دهلیز چپ خون اکسیژن‌دار را دریافت می‌کند.
دریچههای قلب
قلب به عنوان پمپاژ کننده خون در بدن به مجموعه‌ای از دریچه‌ها نیاز دارد تا جریان سیال را در یک جهت حفظ کند. قلب دو نوع دریچه دارد که به حفظ جریان صحیح کمک میکنند. دریچههای بین دهلیزها و بطنها، دریچههای دهلیزی-بطنی (همچنین دریچههای کاسپید) نامیده می‌شوند.
هنگامی که بطنها منقبض می‌شوند، دریچههای دهلیزی بسته می‌شوند تا از بازگشت خون به دهلیز جلوگیری کنند.
مسیر خون در قلب
جالب است بدانیم دهلیز و بطن به‌طور همزمان منقبض می‌شوند. به عبارت دیگر، قلب به صورت دو پمپ، یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ، به‌طور همزمان کار می‌کند. خون از دهلیز راست به بطن راست جریان مییابد و سپس برای دریافت اکسیژن به ریه‌ها پمپاژ میشود. از ریه‌ها، خون به دهلیز چپ و سپس به بطن چپ جریان مییابد.
پس قلب را می‌توان به نوعی یک ماشین مکانیکی پمپاژ خون در سراسر بدن دانست. اهمیت فعالیت قلب در بدن بر هیچکس پوشیده است. اما گاهی این فرآیند دچار مشکل میشود و سکته قلبی رخ میدهد.
سکته قلبی
حالا که تاحدودی با ساختار قلب و کارکرد آن در بدن آشنا شدیم، میتوانیم سکته قلبی را با درک بهتری بررسی کنیم. سکته یا حمله قلبی که با نام تخصصی «انفارکتوس میوکارد» یا به اختصار «MI» شناخته میشود، زمانی رخ میدهد که جریان خون کاهش یابد یا به صورت کامل متوقف شود. هنگامی که خون به اندازه کافی وارد قلب نشود، عضله قلب آسیب می‌بینید که به آن سکته قلبی میگویند.
سکته قلبی نیز همانند سایر بیماری‌ها علائم خاص خود را دارد، هرچند که این علائم با سایر بیماریهای از این قبیل می‌تواند مشترک باشد، اما دانستن آن به تشخیص اولیه پیش از انجام آزمایشات لازم کمک می‌کند.
علائم سکته قلبی
سکته قلبی نیز همانند بسیاری از رخدادهای گوناگون اما دردناک بدن دارای نشانه‌ها و علامت‌های مختص به خود است. دانستن این علائم به ما کمک می‌کند تا این عارضه را به سرعت شناسایی کنیم و اقدامات لازم برای درمان - از جمله رساندن فرد بیمار به بیمارستان - را آغاز کنیم.
شایع‌ترین علامت سکته قلبی درد یا ناراحتی در قفسه سینه است. این درد در اغلب موارد تا شانه، بازو، پشت بدن، گردن و یا فک نیز کشیده میشود. اما قسمت مرکزی درد سمت چپ قفسه سیسنه است و بیشتر از چند دقیقه به صورت پیوسته طول می‌کشد.
در برخی افراد این ناراحتی همراه با سوزش قسمت پایینی قلب برای مدت طولانی چند دقیقه همراه است. از علائم دیگر سکته قلبی می‌توان به تنگی نفس، حالت تهوع، احساس ضعف، عرق سرد و یا احساس خستگی اشاره کرد. اما این علائم چندان رایج نیستند - در نظر داشته باشید که تنها 30% از افرادی که به سکته قلبی دچار می‌شوند، دارای این علائم غیرمعمول هستند.
این علائم اندکی در زنان و مردان نیز متفاوت است. به عنوان مثال، زنان اغلب بدون درد قفسه سینه مراجعه میکنند و در عوض گردن درد، بازو درد یا احساس خستگی مفرط دارند.
از سوی دیگر، آما نشان میدهد حدود 5% از افرادی بالای 75 سال که MI یا سکته قلبی را تجربه میکنند، کاملا بدون علائم هستند یا علائم آنها بسیار خفیف و گمراه کننده است. همین موضوع سبب میشود تا احتمال نارسایی قلبی، ضربان قلب نامنظم، شوک قلبی یا ایست قلبی افزایش یابد.
پس می‌توان نتیجه گرفت به جز درحالت معمول که یک سری علائم در اکثر افراد وجود دارد، علائم دیگر وابسته به جنسیت، سن و ویژگی‌های فیزیولوژیکی بدن هر فرد متفاوت است.
چه عواملی ریسک ابتلا به سکته قلبی را افزایش میدهد؟
همانطور که گفتیم، سکته قلبی در اثر کاهش جریان خون و یا انسداد کامل آن رخ میدهد. اما چه عواملی سبب به افزایش احتمال ابتلا به سکته قلبی کمک میکنند؟
در مرحله ابتدایی می‌توان به بیماریهای مادرزادی اشاره کرد. برخی افراد از بدو تولد دچار مشکل قلبی یا نارسایی قلبی هستند. در این صورت قلب قادر به صحیح انجام دادن وظایف خود نیست. همین مسئله خطر ابتلا به سکته قلبی را افزایش میدهد. این افراد باید به صورت مرتب با پزشک خود در ارتباط باشند. خوشبختانه علم پزشکی به قدری پیشرفت کرده است که اگر فردی با چنین مشخصاتی تحت نظر پزشک باشد، می‌تواند مشکل خود را کنترل کند.
فارغ از این مورد، برخی رفتارهای انسان در طول زندگی سبب افزایش احتمال MI میشود. به عنوان مثال، می‌توان به عدم ورزش و سیگار کشیدن اشاره کرد. رژیم غذایی نامناسب و مصرف بیش از حد الکل نیز می‌تواند از علل دیگر سکته قلبی باشد.
چاقی، کسترول خون بالا و فشار خون بالا نیز از جمله ویژگی‌های جسمانی افراد مبتلا به سکته قلبی در آمارهای سالانه است. این عوامل قادر هستند سبب بروز انسداد در شریان‌های قلب شوند.
مصرف مواد مخدر و یا استرس نیز از دیگر عواملی است که نشان داده شده است می‌توانند ریسک MI را افزایش دهند.
تحقیقات نشان داده است ترک سیگار، الکل، مواد مخدر و روی آوردن به سبک زندگی صحیح - تغذیه سالم و ورزش کردن - می‌تواند تا حد چشمگیری خطر ابتلا به سکته قلبی را کاهش دهد.
تشخیص سکته قلبی و درمان
در ابتدا دقت داشته باشید که تشخیص صحیح سکته قلبی تنها با انجام آزمایشاتی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، امکان‌پذیر است. حتی اگر شما پزشک باشید، برای اطمینان از وضعیت بیمار باید آزمایشاتی انجام شود. در بالا به علائم سکته قلبی اشاره کردیم. به کمک این علائم تنها می‌توان حدس اولیه زد.
با این‌حال، زمان‌بندی در درمان سکته قلبی امری حائز اهمیت و حیاتی است - به خصوص زمانی که در منزل هستید و امکانات شما بسیار کم است. پس سریعا حتی با وجود اینکه اطمینان حاصل نکرده‌اید، اقدامات پزشکی را آغاز کنید.
در مرحله اول، اگر فردی بیهوش است و فکر می‌کنید که به حمله قلبی دچار شده است، سریعا با اورژانس تماس بگیرید. سپس بررسی کنید که آیا فرد نفس می‌کشد و نبض دارد یا خیر. اگر فرد نفس نمی‌کشد و یا نبض را پیدا نمی‌کنید، در این صورت نیاز است او را احیا (CPR) کنید.
آموزش CPR در درمان سکته قلبی
CPR یا «Cardiopulmonary resuscitation» روش احیای قلبی-ریوی است که درحقیقت شامل مجموعه اقداماتی است که به منظور بازگرداندن اعمال حیاتی دو عضو مهم بدن یعنی قلب و مغز در فردی انجام میشود که بیهوش شده است.
این روش تکنیکی کارآمد برای بازگرداندن علائم حیاتی است، با این‌حال نیاز به آموزش دارد و در صورتی که آن را در مراکز درمانی یا سازمان‌هایی همانند هلال احمر آموزش ندیده‌اید، می‌توان تنها به انجام آن با وارد کردن فشار با دست به قفسه سینه اکتفا کنید. در این حالت، حدود 100 تا 120 فشار در هر دقیقه با کف دست خود بر قفسه سینه فرد بیهوش شده فشار وارد کنید. این کار همانند نیرویی مضاعف است که قلب را تحریک به تپیدن می‌کند.
احیای قلبی-ریوی در نجات فرد بیمار بسیار تاثیرگذار است. توصیه میشود این کار را تا رسیدن اورژانس ادامه دهید.
از سوی دیگر، می‌توانید شخصا برای رساندن فرد بیمار به مرکز درمانی اقدام کنید. با این‌حال، فراموش نکنید که در چنین موردی ثانیه‌ها دارای اهمیت هستند و هر لحظه دیرتر رساندن بیمار به بیمارستان با عواقب جدی همراه است.
پزشک پس از معالجه فرد بیمار، احتمالا مجموعه آزمایشاتی را برای اطمینان از وضعیت قلب ترتیب میدهد. این آزمایشات به صورت عمومی عبارتند از آزمایش خون، آنژیوگرافی عروق کرونر و الکتروکاردیوگرام (ECG). الکتروکاردیوگرام فعالیت الکتریکی قلب را مورد بررسی قرار میدهد و یکی از بهترین راه‌ها برای تائید سکته قلبی است.
پیشگیری
راه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان به کمک آنها خطر ابتلا به سکته قلبی را کاهش داد. در ادامه این روش‌ها را باهم مرور می‌کنیم:
از یک رژیم غذایی کم چرب استفاده کنید. رژیم غذایی شما باید کم چرب و پر از فیبر باشد. همچنین مصرف نمک را در طول روز کاهش دهید. نمک بیش از حد باعث افزایش فشار خون میشود. پزشکان توصیه میکنند در روز کمتر از 6 گرم نمک مصرف کنید.
حالا به سراغ انواع چربی برویم. به طور کلی چربی‌ها به دو دسته اشباع شده و غیر اشباع شده تقسیم می‌شوند. افراد برای داشتن زندگی سالم‌تر باید از خوردن غذاهای با چربی اشباع شده خودداری کنند زیرا این چربی‌ها سطح کلسترول خون را افزایش میدهند.
غذاهای با چربی اشباع شده عبارتند از: گوشت - پنیر - کیک - بیسکوییت. اما در نظر داشته باشید که نباید این دسته غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. می‌توان درحد متعادل این مواد غذایی را مصرف کرد.
از دیگر عواملی که به پیشگیری از سکته قلبی کمک می‌کند، می‌توان به ورزش کردن اشاره کرد. ورزش منظم خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش میدهد. قلب یک ماهیچه است و مانند هر ماهیچه دیگری از ورزش سود می‌برد. یک قلب قوی می‌تواند میزان خون بیشتری را با صرف انرژی کمتر در بدن پمپاژ کند. هرگونه ورزش هوازی مانند پیاده‌روی، شنا و رقص باعث میشود قلب شما سرسختانه‌تر کار خود را انجام دهد.
شاخص توده بدنی خود را چک کنید. شاخص توده بدنی که به نسبت قد و وزن گفته میشود، میزان اضافه وزن یا کمبود وزن افراد را تعیین می‌کند. شاخص توده بدنی یا «BMI» باید در محدوده سبز رنگ جدول مربوطه باشد.
رعایت کردن این مجموعه موارد در طولانی مدت می‌تواند ضامن سلامتی قلب و در نتیجه بدن شما باشد.
سوالات متداول
همانطور که توضیح دادیم قلب همانند یک ماشین مکانیکی در بدن است که وظیفه پمپاژ کردن خون در سراسر بدن را به عهده دارد. اما حالتی را درنظر بگیرید که میزان خون ورودی به دریچههای قلب کاهش مییابد یا به صورت کامل قطع میشود. در این حالت قلب که یک ماهیچه است، دچار مشکل میشود و به آن سکته قلبی میگویند.
قلب انسان چهار حفره داخلی دارد که نام آنها عبارت است از: دهلیز راست- بطن راست- دهلیز چپ- بطن چپ. دهلیزها حفرههایی با دیواره نازک هستند که خون را از سیاهرگها دریافت میکنند. از سوی دیگر، بطنها حفرههایی با دیواره ضخیم هستند که خون را با فشار از قلب خارج میکنند.
پزشکان عقیده دارند فارغ از بیماریهای قلبی مادرزادی، تغذیه نادرست مملو از چربی و فستفود، مصرف الکل و سیگار، فعالیت بدنی کم، دیابت و اضافه وزن از جمله مواردی هستند که خطر ابتلا به سکته قلبی را افزایش میدهند.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.