طرح صیانت یک گام دیگر به اجرا نزدیک‌تر شد: کمیسیون عالی تنظیم مقررات تشکیل می‌شود

شورای عالی فضای مجازی پس از حدود 6 ماه از ارجاع طرح صیانت به این نهاد، ترکیب و اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات که ذیل این طرح عنوان شده بود را تصویب و ابلاغ کرد. براین اساس و طبق آخرین نسخه طرح صیانت، شاهد تشکیل کمیسیونی خواهیم بود که در جایگاه «تنظیم‌گر تنظیمگران» فضای مجازی ایفای نقش می‌کند.

تشکیل کمیسیونی برای تنظیم‌گری سایر تنظیم‌گران، یکی از موضوعاتی بود که طراحان طرح صیانت به دنبال آن بودند؛ اکنون این آرزوی آن‌ها محقق شده و شورای عالی فضای مجازی ترکیب اعضا، شرح وظایف و اختیارات این کمیسیون را تعیین و ابلاغ کرده است.

بنابر این مصوبه، کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور برای تنظیم سیاست‌ها، نظارت، هدایت، هماهنگی و تصویب مقررات و آیین نامه‌های کلان در همه ابعاد فضای مجازی و تنظیم‌گری تنظیم‌گران بخشی (سایر نهادهای تنظیم‌گر قانونی) تشکیل شده است.

در این کمیسیون جای خالی بخش خصوصی کاملا حس می‌شود. همچنین موارد نگران کننده طرح صیانت مانند کنترل ترافیک و پهنای باند پلتفرم‌های مختلف باز هم مطرح شده است.

جای خالی بخش خصوصی در کمیسیون عالی تنظیم مقررات

با وجود آنکه کارشناسان و فعالین این حوزه بارها بر لزوم همکاری بخش خصوصی در بحث رگولاتوری و تنظیم‌گری تاکید دارند اما با بی توجهی کامل به این موضوع، شاهد تشکیل کمیسیونی کاملا دولتی و حکومتی هستیم که بخش خصوصی را تنها در حد مشاور کافی دانسته است.

طبق ماده 2، دبیر شورای عالی و رییس مرکز ملی فضای مجازی کشور رئیس و معاون مربوط در مرکز ملی فضای مجازی کشور نیز دبیر کمیسیون خواهد بود. نماینده رئیس مجلس شورای اسلامی یا رئیس کمیسیون مرتبط با تأیید رئیس مجلس، نماینده رئیس قوه قضاییه، نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نماینده وزارت اطلاعات، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، نماینده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نماینده فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، دو نفر عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی کشور به پیشنهاد رئیس کمیسیون و تصویب شورای عالی، نماینده دستگاه مرتبط حسب مورد و با حق رأی نیز سایر اعضای این کمیسیون را تشکیل خواهند داد.

همچنین رئیس کمیسیون عالی می‌تواند در صورت لزوم از افراد صاحب نظر یا نمایندگان بخش خصوصی در جلسات کمیسیون دعوت کند که البته حق رای نخواهند داشت.

مدیریت ترافیک داخلی و خارجی فضای مجازی کشور

این کمیسیون وظیفه دارد تا مقررات برای تصویب در شورای عالی فضای مجازی کشور در زمینه‌ها و ابعاد مختلف را تهیه و پیشنهاد کند.

از جمله این زمینه‌ها می‌توان به معماری کلان تنظیم‌گری فضای مجازی با نظر به جایگاه و مسئولیت‌های هر یک از تنظیم گران بخشی، تعیین یا ایجاد تنظیم‌گران بخشی خدمات جدید، اصلاح ماموریت و شرح وظایف تنظیم گران بخشی اشاره کرد.

سیاست گذاری صدور مجوز برای هر گونه فعالیت و کسب و کار در فضای مجازی شامل محتوا (اعم از داده، متن، صوت و تصویر)، خدمات و زیرساخت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات، تعیین نیازمندی‌ها و اولویت‌های قانونی کشور در حوزه فضای مجازی برای قوای مجریه و قضاییه به منظور تدوین لوایح مورد نیاز و تصویب در مجلس شورای اسلامی، بحث حکمرانی فضای مجازی و حکمرانی‌های ذیل آن از قبیل نظام رسانه، نظام هویت، کلان داده‌های ملی، حوزه بین المللی، سرمایه‌گذاری‌های خارجی، رمزارز و فناوری‌های نوظهور مانند زنجیره بلوکی و هوش مصنوعی، نظام رقابتی و ضد انحصار سکوهای فضای مجازی، تهیه سیاست‌ها، راهبردها، الگوی نمایندگی و رویکرد تعامل با سازمان‌ها و مجامع بین المللی مرتبط در حوزه تنظیم گری فضای مجازی از دیگر وظایف این کمیسیون در این باره است.

همچنین کمیسیون تنظیم‌گر تنظیم‌گران موظف است تا بر عملکرد دستگاه‌های صادرکننده مجوزهای حوزه فضای مجازی نظارت کرده و میان آن‌ها هماهنگی ایجاد کنند؛ در صورت لزوم نیز اختلاف تنظیم‌گران را حل کند.

اما یکی از بندهای نگران کننده این مصوبه، تصویب الزامات مدیریتی ترافیک داخلی و خارجی فضای مجازی کشور از سوی این کمیسیون است که همان سیاست خط مشی ترافیک یا به زبان ساده‌تر کاهش پهنای باند پلتفرم‌های مختلف است. البته طبق تبصرہ مربوط به این بند، موارد اعمال انسداد مربوط به خدمات دهندگان فضای مجازی با بیش از 3 میلیون کاربر، پیش از اقدام، به مرکز ملی فضای مجازی کشور بایستی اطلاع داده شود.

ضوابط تشویق تولید کنندگان داخلی و خارجی تجهیزات الکترونیکی و سامانه‌های هوشمند به حمایت از خدمات فضای مجازی داخلی به پیشنهاد تنظیم گران، با استفاده از ابزارهای قانونی نظیر حقوق ورودی نیز از دیگر وظایف این کمیسیون است که انتقادات بسیاری به آن وارد است.

پاسداری از وضعیت رقابتی بازار خدمات فضای مجازی با استفاده از ظرفیت های قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، تنظیم مقررات جمع آوری، فرآوری داده‌ها و حفظ حریم خصوصی کاربران در سکوهای فضای مجازی، تصویب الزامات پیشنهادی تنظیم گران بخشی در زمینه نرخ‌گذاری برای کلیه خدمات فضای مجازی، با رعایت ضوابط و مقررات قانونی از دیگر وظایف تعیین شده برای این کمیسیون است.

گفتنی است تنظیم‌گری و مقررات‌گذاری در حوزه امنیت فضای مجازی از وظایف و اختیارات این کمیسیون خارج و کماکان بر عهده کمیسیون عالی امنیت فضای مجازی کشور است.

همچنین کلیه مصوبات با طبقه بندی عادی این بخش در حوزه ضوابط و مقررات باید در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی به ثبت برسد، نسخه منتشره در این روزنامه ملاک عمل خواهد بود.

حیطه فعالیت رگولاتورهای فعلی

در ماده 4 این مصوبه به بحث تنظیم‌گران بخشی یا همان نهادهای قانونی که در حال حاضر به عنوان رگولاتور فعالیت می‌کنند پرداخته شده است. این تنظیم‌گران قلمرو فعالیت خود وظایف و اختیارات ذیل را در چهارچوب مصوبات شورای عالی فضای مجازی کشور، قوانین کشور و مصوبات این کمیسیون بر عهده خواهند داشت:

• صدور مجوز فعالیت و بهره برداری خدمات فضای مجازی
• تهیه و تصویب ضوابط و مقررات فعالیت خدمات فضای مجازی
• تصویب و ابلاغ تعرفه‌ها و نرخ خدمات در راستای شکل گیری رقابت سالم و تداوم ارائه خدمات و رشد
• کیفی آن‌ها؛ 
• اعمال جریمه در موارد تخطی ارائه دهندگان خدمات از ضوابط و مقررات مصوب پس از طی مراحل
• قانونی
• تدوین و پیشنهاد ضوابط فنی و اجرایی و نظام‌های کنترل کیفی مربوط به قلمرو تنظیم‌گری به این کمیسیون برای تصویب
• تدوین دستورالعمل نحوه رسیدگی به شکایات ارائه دهندگان خدمات فضای مجازی برای تصویب در این کمیسیون
• نظارت بر عملکرد ارائه دهندگان خدمات فضای مجازی در چهارچوب ضوابط مصوب و مفاد مجوزهای صادر شده

گفتنی است کلیه مصوبات این تنظیم‌گران، بایستی به مرکز ملی فضای مجازی کشور فرستاده شود. مرکز ملی نیز موظف است مصوبات ارسال شده را ظرف مدت دو هفته از تاریخ وصول از نظر انطباق با مصوبات شورای عالی فضای مجازی کشور و این کمیسیون مورد بررسی قرار دهد و چنانچه آن را مغایر هر یک از این موارد تشخیص دهد، برای اصلاح به تنظیم گر عودت دهد. در غیر این صورت مصوبه قابل اجرا است.

ماده 5 این مصوبه نیز اعلام می‌کند که زین پس مصوبه هشتمین جلسه مورخ ۱۳۹۱/۰۹/۲۰ شورای عالی فضای مجازی کشور با موضوع شرح وظایف، اختیارات و اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور و بند ۳ مصوبه دهمین جلسه مورخ ۱۳۹۱/۰۹/۱۱ شورای عالی فضای مجازی کشور در خصوص این کمیسیون، ملغی می‌شود.