پهناورترین اقیانوس موجود در کره زمین چه بوده است؟

اقیانوس آرام هم اکنون با تحت پوشش قرار دادن 30 درصد از مساحت زمین و در برگرفتن خطی به طول 19000 کیلومتر در عریض‌ترین نقطه خود، بزرگ‌ترین اقیانوس سیاره ما محسوب می‌شود، با این حال این پهنه وسیع آبی همچنان در برابر بزرگ‌ترین اقیانوس تاریخ زمین کوچک به نظر می‌رسد، اما این پهنه آبی چه نام داشته، کجا بوده و چه بلایی بر سر آن آمد؟

برای پاسخ به این سوالات بهتر است از این نقطه شروع کنیم که پهناورترین اقیانوس زمین «پانتالاسا» (Panthalassa) نام داشت و بین 300 الی 200 میلیون سال پیش نه تنها ابرقاره «پانجه‌آ» (Pangaea) را در برگرفته بود، بلکه در سرتاسر سیاره نیز گسترده شده بود.

به گفته پروفسور «برندن مورفی» استاد زمین‌شناسی دانشگاه سنت فرنسیس اگزویر در نوااسکوشیا، ابر-اقیانوس‌های این چنینی اغلب هنگامی شکل می‌گیرند که تنها یک ابرقاره وجود داشته باشد زیرا اگر شما یک ابرقاره داشته باشید طبیعتا نمی‌توانید بیشتر از یک دریا که آن را احاطه کرده داشته باشید.

پروفسور مورفی در ادامه عنوان می‌کند که این وضعیت در طول تاریخ سیاره ما احتمالا به دفعات تکرار شده است. آخرین ابرقاره‌ای که در زمین وجود داشت پانجه‌آ بود، به گونه‌ای که اگر تمام قاره‌های امروزی مانند قطعات پازل به هم نزدیک و متصل شوند پانجه‌آ دوباره تشکیل خواهد شد.

یکی دیگر از ابرقاره‌های زمین «رادینیا» (Rodinia) نام داشت که با شکل متفاوت و جزیره مانند خود حدود 650 میلیون سال پیش جزئی از اقلیم زمین محسوب می‌شده است. با این حال دانشمندان بر سر این مسئله اختلاف نظر دارند که آیا بین این دو ابرقاره دیگری هم وجود داشته یا خیر.

مشخصات اقیانوس پانتالاسا

پانتالاسا چنان بزرگ بود که به گفته پروفسور مورفی می‌توانست حداقل 3000 کیلومتر دیگر به عرض اقیانوس آرام کنونی اضافه کند. برای مثال عبور از روی اقیانوس آرام با یک هواپیمای جت 10 ساعت زمان نیاز دارد، اگر پانتالاسا وجود داشت زمان پرواز از روی آن به 15 ساعت می‌رسید.

برای بهتر متوجه شدن این تفاوت بهتر است از یک نمونه دیگر هم استفاده کنیم، اقیانوس آرام می‌تواند در عریض‌ترین نقطه معادل قطر 5 کره ماه را در خود جای دهد، این میزان در  پانتالاسا معادل قطر 6 کره ماه است.

با این وجود پانتالاسا در بخش مساحت عملا باعث می‌شود اقیانوس آرام کوچک جلوه کند زیرا تخمین زده شده که پانتالاسا 70 درصد سطح زمین را پوشانده بوده، مساحتی برابر با 360 میلیون کیلومتر مربع!

 گفتنی است که ابرقاره پانجه‌آ در نهایت به دلیل تشکیل اقیانوس اطلس (آتلانتیک) دچار تغییر شکل شد و این امر سبب شد تا بقایای پانتالاسا به اقیانوس آرام بدل شود.

البته اشاره به این مورد نیز خالی از لطف نیست که در تاریخ زمین اقیانوس‌های بزرگ‌تری هم وجود داشته‌اند. حدود 150 میلیون سال پس از شکل‌گیری کره زمین، سیاره ما بدون دارا بودن خشکی یا قاره دارای اقیانوس بود، به گونه‌ای که تمامی سطح آن از آب پوشیده شده بود.

هر چند امروزه نیز اقیانوس‌های زمین به دلیل آنکه با یکدیگر اتصال و ارتباط دارند، همچنان از سوی دانشمندان به عنوان یک بدنه کلی و جهانی تلقی می‌شوند.

در پایان باید گفت که اکنون حدود 200 میلیون سال است که با از میان رفتن ابرقاره پانجه‌آ، اقیانوس آرام لقب عظیم‌ترین پهنه آبی را یدک می‌کشد اما نکته جالب اینجاست که اگر پیش‌بینی حرکات صفحات زمین درست از آب درآیند استرالیا ظرف 70 میلیون سال آتی اقیانوس آرام را دو تکه می‌کند و همزمان با این فرایند اقیانوس اطلس عریض‌تر خواهد شد و در نهایت لقب پهناورترین اقیانوس زمین را به خود اختصاص خواهد داد.