خود غلط بود آنچه می‌پنداشتیم: چرا تغییر نگاه در پروسه استخدام افراد توان‌یاب ضرورت دارد؟

نویسنده این یادداشت، «هادی محمدآبادی» مدیرعامل استارت‌آپ «جاب‌ویژن» است.

هیچ کس دوست ندارد شهروند درجه دو باشد. اگر به هر کشوری جز وطنتان وارد شوید در اکثر آن کشورها شما شهروند درجه دو محسوب می‌شوید و لزوماً از تمام حق و حقوق و از آن مهمتر فرصت‌های برابر با شخصی که اصالتاً اهل آن کشور است، برخوردار نیستید. وقتی در این شرایط قرار می‌گیرید قوه استدلالتان به کار می‌افتد و با خود می‌گویید که هر انتخابی هزینه‌ای دارد و توجیه می‌کنید که طبیعی است وقتی من از مملکت خود خارج می‌شوم و امتیازاتی را به دست می‌آورم، این انتخاب هزینه‌هایی هم برای من داشته باشد. تا اینجا هرچند راضی نیستید ولی خب با شرایط کنار می‌آیید، اما قصه آن جایی دردناک می‌شود که شما در وطن خودتان حس شهروند درجه دو بودن داشته باشید. این همان حسی است که 12 درصد جمعیت کشور هر روز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

طبق آمارها حدود 12 درصد جمعیت ایران را افراد معلول تشکیل می‌دهند. متأسفم که این را می‌گویم ولی وقتی با این عزیزان صحبت می‌کنید این افراد حس می‌کنند که در مملکت خودشان هم شهروند درجه دو هستند. 12 درصد عدد بزرگی است. اینقدر بزرگ که آدمی با خودش شک می‌کند که چرا من در زندگی روزمره آن‌ها را نمی‌بینم؟

بله شما آنها را نمی‌بینید زیرا جامعه با آنها چون شهروند درجه دو رفتار کرده و بنابراین نمی‌توانند حضور پر رنگی در جامعه داشته باشند. یکی از مهمترین مصداق‌های حضور در جامعه، فعالیت روزانه در قالب یک شغل است. متأسفانه آمار دقیقی از وضعیت اشتغال معلولین در کشور در دسترس نیست ولی آمارهای جهانی می‌گوید که 15 درصد از جمعیت جهان دارای معلولیت هستند و حدود 70 درصد آنها در سن کار قرار دارند با این حال 80 درصد این افراد بیکار هستند. در ایران اگر اوضاع بدتر نباشد بعید به نظر می‌رسد که بهتر باشد.

شغل می‌تواند زندگی یک فرد کاملاً سالم را متحول سازد. به زندگی‌اش امید و به روانش نشاط بخشد. حالا فکر کنید که برخورداری از یک شغل برای یک فرد معلول می‌تواند چقدر مؤثرتر باشد. پژوهش‌ها و مطالعات روانشناسان نشان می‌دهد که فشار عصبی و رنج ناشی از بیکاری به مراتب بدتر از تحمل فشار روانی طلاق است. دلیلش گذر زمان است. چون باعث می‌شود که ناراحتی ناشی از طلاق به مرور در درون آدمی تسکین پیدا کند. ولی زمان، نه تنها مرهمی بر روی معضل بیکاری نیست، بلکه در این مورد، چون نمکی به روی زخم بوده و از فرد بیکار یک شخصیت افسرده و بی‌اعتماد به نفس بسازد.

نگاه جاب‌ویژن به استخدام معلولین

تسهیل فرایند کاریابی برای همه افراد با توانایی‌ها و شرایط متفاوت همواره دغدغه جاب‌ویژن بوده و هست. کارجویان دارای معلولیت علیرغم برخورداری از تحصیلات، توانمندی و مهارت‌های لازم، به دلیل فراهم نبودن بستر و شرایط مناسب، چالش زیادی برای پیدا کردن کار و استخدام شدن دارند.

حدود یک سالی می‌شود که در جاب‌ویژن یک نقص بزرگ تا حدی مرتفع شده است و آن هم توجه برابر به معلولین است. ما باور داریم که فرصت برابر برای استخدام حق تمام کارجویان است! ما در جاب‌ویژن امکانی را فراهم کرده ایم که از یک طرف تمام کارجویان دارای معلولیت بتوانند در رزومه خود نوع معلولیت خود را مشخص کنند و از طرف دیگر تمام سازمان‌ها هنگامی که آگهی شغلی خود را ثبت می‌کنند، مشخص کنند که آیا در این سمت امکان استخدام فرد معلول را دارند یا خیر. در نهایت این فرصت‌ها با فیلتری مجزا در معرض دید تمام افراد دارای معلولیت قرار می‌گیرد و آنها نیز مانند سایر افراد می‌توانند شانس خود را برای استخدام شدن در شغل دلخواه خود محک بزنند.

درست است که جاب ویژن در حال حاضر تنها پلتفرمی است که چنین امکاناتی را در اختیار افراد معلول و سازمان‌ها قرار داده است، ولی این یک مزیت نیست که به آن افتخار کنیم! برعکس، ما شرمنده‌ایم که چرا زودتر چنین امکانی را در جاب‌ویژن مهیا نکردیم.

برخلاف تصور بخشی از کارفرمایان، هیچ فرد معلولی به دنبال ترحم یا در نظر گرفتن امتیاز ویژه نیست. آنها فقط حق خودشان را مطالبه می‌کنند و آن حق همین است که به آنها نیز مانند تمام افراد دیگر فرصتی بدهیم تا خودشان را محک بزنند. رزومه ارسال کنند، در جلسه مصاحبه حاضر شوند، به سؤالات پاسخ دهند، ارزیابی شوند و اگر عملکردشان از بقیه کارجویان بهتر بود، استخدام شوند.

برخی سازمان‌ها باور دارند که استخدام افراد معلول صرفاً یک اقدام در راستای مسئولیت اجتماعی است. هر چند این نگاه در کل غلط نیست. منتهی ساده انگارانه است که مزایای استخدام افراد معلول را صرفاً به دایره مسئولیت اجتماعی محدود کنیم. افراد معلول بانک بزرگی از افراد توانمند، مستعد و در عین حال بسیار با انگیزه هستند و می‌توانند پاسخگوی بخش قابل توجهی از نیازهای استخدامی سازمان‌ها باشند.

تقریبا هر روز در جاب‌ویژن مکرراً این موضوع را از سمت کارفرمایان می‌شنویم که نتوانسته‌اند نیروی مد نظر خود را استخدام کنند و حاضرند هر روشی را امتحان کنند تا بلکه بتوانند نیروی مد نظر را کشف و استخدام کنند. بخش بزرگی از همین سازمان‌ها اصلاً نگاهی به جامعه معلولین و این ظرفیت جدید استخدامی ندارند. این نگاه البته غریب نیست. شاید چند دهه قبل، ما تقریباً نیمی از نیروی کار حرفه‌ای و توانمند امروزی را که همان زنان و بانوان جامعه باشند نیز نادیده می‌گرفتیم. خوشبختانه این نگاه امروزه تا حد خیلی زیادی اصلاح شده است و هر روز که جلوتر می‌رویم تعداد فرصت‌های شغلی که در جاب‌ویژن ثبت می‌شوند و در خصوص مسأله جنسیت از گزینه «تفاوتی ندارد» استفاده می‌کنند، بیشتر و بیشتر می‌شود.

از حدود یکسال پیش تاکنون درصد تعداد آگهی‌هایی که کارفرما حاضر است تا فرصتی برابر به افراد معلول بدهد رشد قابل قبولی داشته و بیش از 2.5 برابر شده است. با این وجود این آگهی‌ها کمتر از 6.5 درصد از کل آگهی‌های ثبت شده در جابویژن را شامل می‌شوند. در نمودار زیر مشخص است که چطور این درصد در طول یکسال گذشته رشد کرده است.

امیدواریم که این آگاهی در بین تمام سازمان‌های ایرانی ایجاد شده و نگاه نسبت به استخدام معلولین تغییر کند.