حقایقی درباره مکمل‌های تقویت سیستم ایمنی

برخی افراد برای مقابله با افزایش عفونت‌های دستگاه تنفسی در زمستان با مصرف مکمل‌ها و غذاهای غنی از مواد مغذی به «تقویت» سیستم ایمنی خود می‌پردازند. برای برخی، این اقدامی است در کنار فاصله‌گذاری اجتماعی، ماسک و واکسن‌های آنفولانزا و کووید-۱۹ که ریسک ابتلا به بیماری یا شدت‌گرفتن آن را کاهش می‌دهند؛ اما برای برخی دیگر این تنها راهکار دفاعی است.

آن‌ها امیدوارند استفاده از مواد معدنی نظیر زینک و ویتامین‌هایی از جمله ث و د باعث افزایش واکنش ایمنی در‌صورت ابتلا به بیماری شود. با اینکه این تلاش‌ها نمی‌توانند مانع از ابتلا شوند، سیستم ایمنی فرد را پشتیبانی می‌کنند.

اما «اسکات رید» (Scott Read)، ایمنی‌شناس دانشگاه وسترن سیدنی در استرالیا، می‌گوید برای یک فرد معمولی که غذای خوب می‌خورد، ورزش می‌کند و خواب کافی دارد، مکمل‌ها کار زیادی انجام نمی‌دهد، مگر اینکه فرد سیستم ایمنی ناکارا داشته باشد.

«کارول هگنز» (Carol Haggans)، مشاوره تغذیه از اداره مکمل‌های غذایی مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) می‌گوید اگر فردی بخواهد برای تقویت ایمنی خود ویتامین‌ها یا مواد معدنی اضافی مصرف کند، «چیز مضری در این رابطه وجود ندارد»، مگر اینکه مقدار مصرفی از سقف روزانه که هیئت غذا و تغذیه در آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی تعیین کرده است، فراتر برود.

او هشدار می‌دهد که «مصرف بالا می‌تواند سمی باشد.» همچنین باید اشاره کرد که مکمل‌ها می‌توانند با برخی از داروها تداخل یا برهم‌کنش داشته باشند، پس بهتر است پیش از مصرف آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.

در اینجا به نظریات علمی در مورد برخی از متداول‌ترین موادی که برای مقابله با بیماری‌ها تبلیغ می‌شوند، می‌پردازیم.

زینک (روی)

زینک برای سیستم ایمنی حیاتی است. زینک در تولید سلول‌های T نقش دارد که سلول‌های آلوده‌شده توسط باکتری‌ها و ویروس‌ها را شناسایی و نابود می‌کنند. زینک همچنین در عملکرد سلول‌های پوشاننده مجرای تنفسی نقش دارد؛ اولین خط دفاعی در برابر تهاجم باکتری‌ها و ویروس‌ها.

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های زینک در اولین ۲۴ ساعت بروز علائم شایع سرماخوردگی می‌توانند مدت‌زمان بیماری را کاهش دهند. یک پژوهش به‌تازگی نشان داده است که قرص‌ها یا اسپری‌های زینک زمان علائم سرماخوردگی را به‌طور میانگین دو روز کاهش می‌دهند.

«فیلیپ کالدر» (Philip Calder)، ایمنی‌شناس تغذیه‌ای در دانشگاه ساوتهمپتون انگلیس می‌گوید «اما تفاوت کوچک است؛ شما چیز زیادی به‌دست نمی‌آورید.»

زینک به‌عنوان دیواری در مقابل کووید-۱۹ شدید تبلیغ می‌شد، اما متخصصان NIH می‌گوید شواهد تأیید کاربرد این ماده به‌عنوان درمان کافی نیستند.

«جارود دوداکوف» (Jarrod Dudakov)، ایمنی‌شناس مرکز پژوهش‌های سرطان فرد هاچ (Fred Hutch) می‌گوید این ماده از عفونت ویروسی یا باکتریایی جلوگیری نمی‌کند. اگر فردی بخواهد برای مدتی کوتاه مکمل زینک مصرف کند، احتمال مضر‌بودن آن بسیار کم است؛ اما اینکه تأثیر دارد یا نه مشخص نیست.

علت این است که افرادی که عموماً رژیم غذایی خوبی دارند، مقادیر زیادی زینک از گوشت و غذای دریایی و همچنین مقادیری اندک از منابعی مانند لوبیا، عدس، آجیل‌ها، دانه‌ها و به‌طور کلی غلات دریافت می‌کنند. با‌این‌حال، به گفته دوداکوف، مکمل‌های زینک می‌توانند برای افرادی که کمبود زینک دارند، مفید باشند؛ مخصوصاً افراد مسن و آن‌هایی که رژیم غذایی بد دارند.

سقف روزانه دریافت زینک برای مردان ۱۱ میلی‌گرم و برای زنان غیر‌باردار هشت میلی‌گرم است. NIH توصیه می‌کند که مقادیر دریافتی از این سقف فراتر نرود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف زیاد زینک مخصوصاً در مدت‌زمان طولانی می‌تواند منجر به کمبود مس شود که مشکلات عصبی و خون به‌وجود می‌آورد. مصرف بالا می‌تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و سردرد شود.

ویتامین ث

ویتامین ث، همانند زینک، در سلامت سیستم ایمنی بدن نقشی مهم دارد. ویتامین ث باعث تقویت توانایی جابه‌جایی سلول‌های نوتروفیل گلبول‌های سفید خون می‌شود که با عفونت‌های درون بدن می‌جنگند. این ماده غذایی همچنین گلبول‌های سفید به نام ماکروفاژ را تقویت می‌کند که پاتوژن‌ها را می‌کشند و می‌بلعند و سلول‌های مرده میزبان را پاکسازی می‌کنند تا التهاب کاهش یابد.

با اینکه چندین مطالعه حیوانی نشان داده‌اند که ویتامین ث می‌تواند باعث جلوگیری یا کاهش عفونت‌های باکتریایی و ویروسی شود، موارد ابتلا به سرماخوردگی‌های معمولی را در جمعیت‌های انسانی کاهش نمی‌دهد. بااین‌حال ویتامین ث همانند زینک، مدت‌زمان علائم را کاهش می‌دهد.

در مورد بیماری کووید-۱۹، NIH می‌گوید شواهد برای کاربرد ویتامین ث در درمان بیماران کافی نیست. اما برخی از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که این ویتامین پتانسیل کاهش التهاب در بیماران با شرایط بحرانی را دارد.

هرچند احتمال اینکه مکمل‌های حاوی ویتامین ث از عفونت باکتریایی یا ویروسی در انسان‌ها جلوگیری کنند، بسیار کم است.

کالدر می‌گوید مانند باقی ویتامین‌ها و مواد معدنی، ویتامین ث در صورت بیماری می‌تواند سیستم ایمنی بدن را پشتیبانی کند: «هیچ شکی در این نیست.»

بااین‌حال او رویکرد اولویت غذایی را پیشنهاد می‌کند که در آن افراد باید رژیم غذایی غنی از غذاهای مغذی داشته باشند و تنها زمانی از مکمل‌ها استفاده کنند که نمی‌توانند این غذاها را بخورند یا دچار کمبود هستند.

او می‌گوید یک فرد سالم معمولی چیز زیادی از مکمل‌ها به‌دست نمی‌آورد. همچنین مصرف بیش‌از‌حد ویتامین ث (بیش از سقف روزانهٔ ۹۰ میلی‌گرم برای مردان و ۷۵ میلی‌گرم برای زنان غیرباردار) می‌تواند باعث سنگ کلیه شود.

ویتامین د

مانند ویتامین ث، ویتامین د نیز خصوصیت ضد‌التهاب دارد. سطح پایین ویتامین د در بدن با افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های تنفسی، مانند آنفولانزا و سرماخوردگی، ارتباط دارد.

پک پژوهش جدید نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین د می‌توانند شدت و مدت‌زمان سرماخوردگی‌های متداول را کاهش دهند. بااین‌حال در مورد کووید-۱۹، نقش ویتامین د همچنان نامشخص است.

یک پژوهش در پاییز امسال دریافت که ویتامین د ناکافی در بدن باعث نمی‌شود افراد در برابر کووید-۱۹ آسیب‌پذیرتر شوند یا احتمال مرگ در اثر بیماری در آن‌ها افزایش یابد. همچنین پژوهشگران نشان دادند که مکمل‌ها علائم شدید کووید-۱۹ در بیماران را کاهش نمی‌دهند.

اما کالدر می‌گوید مکمل‌های ویتامین د همچنان می‌تواند در رژیم افراد جایی داشته باشد، خصوصاً به این دلیل که دریافت ویتامین د کافی از غذا کار دشواری است. زمانی که پوست در معرض نور خورشید باشد، بدن ویتامین د تولید می‌کند؛ اما گوشت ماهی‌های پرچرب یا روغن کبد ماهی نیز منابع خوبی هستند.

او می‌گوید: «هیچ‌کدام از این‌ها گلوله‌ای جادویی نخواهند بود. آن‌ها فقط سیستم ایمنی را در‌صورت چالش پشتیبانی می‌کنند.»

هرچند مشکل این است که بسیاری از افراد لزوماً نمی‌دانند دچار کمبود برخی ویتامین‌ها هستند و حد کمبود خود را نیز نمی‌دانند. هگنز می‌گوید با اینکه تست‌های خوبی برای ویتامین د و ب۱۲ وجود دارد، «اندازه‌گیری بسیاری از مواد مغذی دشوار است.»

هدف باید مصرف غذاهای مغذی متنوع باشد، «اما اگر کسی بخواهد برای اطمینان مکمل مولتی‌ویتامین یا مواد مغذی مصرف کند، هیچ اشکالی ندارد. این کار لزوماً فایده‌ای نخواهد داشت.»