آیا یک قارچ انگلی می‌تواند انسان‌ها را کنترل کند؟

مورچه‌ای که دیگر نمی‌تواند بدن خود را کنترل کند، از کلونی خود دور می‌شود، به یک برگ می‌چسبد و منتظر می‌ماند تا یک قارچ بدنش را مصرف کند، از سرش ظاهر شود و هاگ‌های خود را در هوا پخش کند.

«ایان ویل» (Ian Will)، متخصص ژنتیک فانگی در دانشگاه مرکزی فلوریدا، جایی که می‌توان مورچه‌های زامبی‌شده را یافت، می‌گوید: «آن‌ها مانند تزئینات کریسمسی ترسناک در جنگل دیده می‌شوند.»

اگر این فانگوس انگلی بتواند همین کار را با ما بکند چه؟

این ماجرای نمایش تلویزیونی بازی The Last of Us است که درنتیجه بالارفتن دما به‌علت تغییر اقلیم، یک قارچ دنیا را تسخیر و انسان‌ها را به زامبی‌هایی تحت کنترل انگل‌ها تبدیل می‌کند.

ویل می‌گوید: «به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز، این پیوندهای منطقی وجود دارند، اما احتمالاً در دنیای واقعی رخ نمی‌دهند.» از طرف دیگر، با اینکه دانشمندان نگران نیستند که قارچ‌ها برای تبدیل‌کردن انسان به زامبی تکامل یابند، افزایش دما یک ریسک واقعی دیگر را برای بدترشدن عفونت‌های قارچی ایجاد می‌کند.

انگل چگونه مورچه‌ها را مبتلا می‌کند؟

می‌گویند «نیل دراکمن» (Neil Druckmann)، سازنده The Last of Us، از یک ویدیو از طبیعت الهام گرفته بود که در آن فانگوس مورچه زامبی (اوفیوکوردیسپس آنیلاتریلیس - Ophiocordyceps unilateralis) یک مورچه گلوله‌زن را مبتلا کرده بود. کوردیسپس‌ها طبقه‌ای گسترده از انگل‌های حشرات و یک مکمل سلامتی محبوب هستند. اما فقط اوفیوکوردیسپس‌ها بدن میزبان خود را کنترل می‌کنند.

حدود ۳۵ نوع از این قارچ‌های اوفیوکوردیسپس را می‌شناسیم که حشرات را به زامبی تبدیل می‌کنند؛ اما «ژائو آرائوخو» (João Araújo)، متخصص فانگوس‌های انگلی در باغ گیاه‌شناسی نیویورک، می‌گوید احتمالاً حدود ۶۰۰ تا از آن‌ها وجود داشته باشند.

اولین علائم ابتلا رفتار نامنظم و غیرمعمول است. دانشمندان فکر می‌کنند انگل کنترل فیزیکی میزبان خود را با رشد سلول‌های فانگی در اطراف مغز و تسخیر سیستم عصبی حشره برای کنترل عضلاتش به‌دست می‌آورد. ویل می‌گوید اینکه دقیقاً این کار را چگونه انجام می‌دهد، مشخص نیست؛ می‌تواند با آزادکردن یک ماده شیمیایی یا تغییر DNA حشره باشد.

این فرایندی است که فانگوس‌ها پیش از تاریخ انسان‌ها درون بدن میزبان خود به بهبود آن مشغول بودند.

آرائوخو می‌گوید: «فرضیه ما این است که آن‌ها حدود ۴۵ میلیون سال درحال هم‌تکاملی بوده‌اند.»

آیا مطمئنیم که این بلا سر انسان‌ها نمی‌آید؟

برای اینکه این قارچ بتواند وارد بدن هر حیوان خون‌گرمی شود، نیاز به تکاملی جدی دارد.

آرائوخو می‌گوید: «اگر فانگوس واقعاً بخواهد پستانداران را مبتلا کند، باید دچار میلیون‌ها سال تغییرات ژنتیکی شود.»

هر گونه فانگوس زامبی‌ساز برای سازگاری با یک حشره خاص تکامل یافته است، پس سویه‌های منحصربه‌فرد اثری اندک روی ارگانیسم‌هایی که برای ابتلای آن‌ها تکامل نیافته‌اند، خواهند داشت. برای مثال، یک کوردیسپس که برای مبتلاکردن یک مورچه در تایلند تکامل یافته است، نمی‌تواند گونه‌ای متفاوت را در فلوریدا مبتلا کند.

ویل می‌گوید: «اگر جهش به یک گونه مورچه سخت باشد، جهش به انسان‌ها قطعاً موضوعی علمی-تخیلی است. اما این ایده که دما نقشی در بیماری‌های قارچی دارد، بسیار منطقی است.»

تهدید افزایش دما؟

حتی بدون تهدیدی از جانب قارچ‌های انگلی، قارچ‌های زیاد دیگری برای ترس وجود دارند.

تخمین زده می‌شود که میلیون‌ها گونه قارچ در دنیا وجود دارد و می‌دانیم چندصدتا از آن‌ها برای انسان‌ها خطرناکند. چیزی که ما را از بیماری‌های قارچی جدی محافظت می‌کند، بدن گرم ماست. بدن انسان با دمای حدود ۳۷ درجه سلسیوس، گرم‌تر از آن است که اکثر قارچ‌ها بتوانند در آن عفونت ایجاد کنند؛ آن‌ها محدوده ۲۵ تا ۳۰ درجه را ترجیح می‌دهند.

«شموئل شوهام» (Shmuel Shoham)، متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید: «یک دلیل که قارچ پوست داریم این است که آن‌ها می‌توانند بین چین‌های پوست بروند. این‌ها مکان‌هایی مرطوب و تاریک هستند که قارچ‌ها می‌توانند در آن تکثیر شوند؛ زیرا از دمای بدن خنک‌تر هستند.»

او می‌گوید: «با گرم‌شدن زمین، این نگرانی وجود دارد که تغییر بین دمای محیط و دمای بدن به این اندازه شدید نباشد.» از لحاظ نظری، این می‌تواند برای قارچ‌هایی که برای سازگاری با دمای بالاتر محیط تکامل یافته‌اند، ساده‌تر باشد که درون بدن انسان زنده بمانند.

یک گونه قارچ وجود دارد که می‌تواند انسان‌ها را بیمار کند و دانشمندان گمان می‌برند نتیجه افزایش دما بوده است: «کاندیدا آئوریس» (Candida auris).

این گونه تا سال ۲۰۰۷ حتی شناخته نشده بود، اما در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ ناگهان در سه قاره متفاوت پیدا شد.

«آرتورو کاسادوال» (Arturo Casadevall)، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید: «از ناکجا پیدا شد. ایده این است که این فانگوس از قبل وجود داشت و در طول زمان با دماهای بالاتر سازگار شد؛ تا جایی که توانست ناگهان گسترش یابد.»

شوهام می‌گوید وقتی این فانگوس‌ها وارد جریان خون می‌شوند، علائمی شبیه به یک عفونت باکتریایی ایجاد می‌کنند. برای افرادی که سیستم ایمنی سالم دارند، جنگیدن با آن‌ها معمولاً مشکلی نیست. اما افراد زیادی این اندازه خوش‌شانس نیستند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا تخمین می‌زند که ۳۰ تا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به این قارچ مرده‌اند؛ اگرچه آن‌ها احتمالاً شرایط سلامتی پس‌زمینه‌ای داشته‌اند که تعیین نقش دقیق کاندیدا آئوریس را مشکل می‌سازد.

اما کاسادوال در پاسخ به اینکه آیا یک پندمیک قارچی مشابه کووید-۱۹ ممکن است یا نه، می‌گوید این احتمال وجود دارد.

با درنظرگرفتن این احتمال، او می‌گوید: «آیا نگران این هستم که یک بیماری ناشناخته ظهور کند و سیستم ایمنی کاملاً توسعه‌یافته را به‌چالش بکشد؟ قطعاً.»