امروز در فضا: حلقه‌های مشتری کشف شدند

۴ مارس ۱۹۷۹، فضاپیمای وویجر ۱ ناسا اولین عکس‌ها را از حلقه‌های اطراف مشتری گرفت. این اولین‌باری بود که کسی حلقه‌های مشتری را می‌دید.

کشف حلقه‌های مشتری

تمام سیارات بیرونی حلقه‌هایی اطراف خود دارند. اما حلقه‌های مشتری پس از اورانوس، نپتون و زحل کشف شد. از آنجایی که حلقه‌ها بسیار نازک و ضعیف هستند، دیدن آن‌ها از زمین با تلسکوپ‌های زمینی بسیار دشوار است. حتی برای فضاپیمایی نزدیک مشتری این حلقه‌ها اساساً نامرئی هستند؛ مگر اینکه دوربین‌ها به آن‌ها از لبه یا از زاویه‌ای نگاه کنند که نور خورشید مستقیماً از آن‌ها بتابد.

در سال ۱۹۷۹ کاوشگر وویجر ‌۱ سه حلقه را در اطراف مشتری شناسایی و تصاویری از آن‌ها تهیه کرد. مأموریت‌های فضایی دیگری مانند جونو و گالیله نیز به مطالعه آن‌ها ادامه دادند.

درباره حلقه‌های مشتری

سیستم حلقه‌های مشتری شامل سه بخش محو است: حلقه اصلی، حلقه هاله‌ای و حلقه‌ای بسیار نازک و لعاب مانند که تمامی‌شان برای نخستین‌بار توسط کاوشگر وویجر ۱ کشف شدند. حلقه اصلی مدار دو تا از داخلی‌ترین اقمار سیاره را در بر می‌گیرد: آدراستیا و متیس. این حلقه مسطح است و ۳۰ کیلومتر ضخامت و ۶۴۰۰ کیلومتر عرض دارد و از ذره‌های کوچک و تیره‌ای تشکیل شده‌ است.

لبه‌های داخلی حلقه اصلی نیز با حلقه هاله‌ای تداخل می‌یابد و ماهیچه محوی از مواد را مابین داخلی‌ترین حلقه مشتری و بالاترین نقطه ابرهای این سیاره ایجاد می‌کند. حلقه دوم مانند‌ یک ناحیه‌‌ خالی دیده می‌شود؛ زیرا تیره و کم‌نور است.

با دورشدن از حلقه اصلی، به حلقه‌ای لعابی می‌رسیم که شفاف‌تر و پرنورتر از دو حلقه‌ دیگر است. این حلقه از سه منطقه تشکیل شده‌ است: مدار سه قمر آمالتئا، تبه و آدرستیا در حلقه‌ شفاف مشتری واقع شده‌ است. مواد تشکیل‌دهنده‌ این حلقه‌‌ ذره‌های گردوغبار با قطر کمتر از ده میکرون هستند و طول آن تا ۱۲۹۰۰۰ کیلومتر دورتر از سیاره ادامه‌ یافته‌ است.

این حلقه‌ها چگونه ایجاد شده‌اند؟

تاریخ تشکیل حلقه‌های مشتری معلوم نیست. عده‌ای معتقدند که این حلقه‌ها از ابتدای به‌وجودآمدن سیاره همراهش بوده‌اند. اما وقایعی که فضاپیمای گالیله در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۷ به ثبت رساند، نشان از چگونگی تشکیل این حلقه‌ها می‌داد.

طبق این داده‌ها، بقایای حاصل از سیارک‌ها و دنباله‌دارها توسط میدان گرانشی قدرتمند مشتری شتاب می‌گیرند و با سرعت به قمرهایی که در مدار این حلقه‌ قرار دارند، برخورد می‌کنند. سپس مواد قرمز و تیره سطح این اقمار را به اطراف می‌پراکنند. غبارهای برخواسته آنقدر کوچک هستند که به‌آسانی از گرانش قمرهای کوچک می‌گریزند و به گرد مشتری می‌چرخند.

شاید همین نیز دلیل کم‌نور و برجسته‌نبودن حلقه‌ها در سیاره باشد. این اقمار برعکس زحل که حلقه‌هایش از یخ تشکیل شده‌ است، از نشستن یخ روی ذرات پراکنده نیز جلوگیری می‌کنند. از آنجایی که مشتری سیاره پرجرمی محسوب می‌شود، قمرهای عظیمی را تشکیل می‌دهد که آن را از داشتن حلقه‌های برجسته وا می‌دارد.